(στοιχεία 2024), και άρα δεν έχει ανάγκη να εισάγει Ρωσικό αέριο για επανεξαγωγή.
Σύμφωνα με τελευταία στοιχεία (2024) το φυσικό αέριο κάλυψε το 22% των ενεργειακών αναγκών της ΕΕ με το 89% από αυτό να εισάγεται από διάφορες χώρες, τόσο μέσω αγωγών αλλά, ολοένα και περισσότερο, με υγροποιημένο αέριο (LNG). Πέρυσι η Ευρώπη εισήγαγε αέριο μέσω αγωγών και LNG από την Ρωσία (19.8%) από την Νορβηγία (30.3%) από την Αλγερία (14.7%) και από το Αζερμπαϊτζάν (3.95%) και με Αμερικανικό LNG (19.5%),με τις ΗΠΑ να έχουν αναδειχθεί το τελευταίο διάστημα ως τον μεγαλύτερο προμηθευτή LNG της Ευρώπης. Το υπόλοιπο αέριο εισήχθη μέσω LNG από το Κατάρ (5.3%) αλλά και από άλλους μικρότερους παραγωγούς. Μετά την Ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και την καταστροφή, μέσω δολιοφθοράς, του συστήματος αγωγών Nord Stream που μετέφεραν Ρωσικό αέριο απευθείας στην Γερμανία, και στο πλαίσιο της ευρύτερης προσπάθειας μείωσης της εξάρτησης της Ευρώπης από την Ρωσικές ενεργειακές πρώτες ύλες, οι εισαγωγές φυσικού αερίου από την Ρωσία μειώθηκαν σημαντικά αλλά δεν μηδενίστηκαν.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις του ΙΕΝΕ το 2025 η ΕΕ θα έχει εισάγει περί τα 50 δισ.κυβ.μετρα (bcma) σε σύγκριση με 140 bcma που εισήγαγε το 2021 προ της κρίσης. Μετά την πρόσφατη απόφαση της ΕΕ περί μηδενισμού των εισαγωγών αερίου από την Ρωσία μέχρι το τέλος του 2027, ο εφοδιασμός της Ευρώπης με αέριο εισέρχεται σε νέα φάση.
Δύο είναι τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν πλέον την προμήθεια αερίου της Ευρώπης. Πρώτον, ότι παρά τις μέχρι σήμερα δοξασίες και ουτοπικούς στόχους που έθεταν οι γραφειοκράτες της Κομισιόν περί ελαχιστοποίησης της χρήσης του αερίου μέχρι το 2040, αυτό όχι μόνο θα συνεχίσει να χρησιμοποιείται από τους Ευρωπαίους καταναλωτές (βιομηχανία, επιχειρήσεις, νοικοκυριά και κτίρια) αλλά η κατανάλωση του προβλέπεται να αυξηθεί. Η συμφωνία εξ άλλου μεταξύ του Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ και της Ούρσουλα βαν ντερ Λάιεν τον περασμένο Ιούλιο στην Σκωτία, βάσει της οποίας η ΕΕ θα προμηθευτεί Αμερικανικό πετρέλαιο και φ.αέριο αξίας $750 δισεκ. μέχρι το 2028, ήρθε να επιβεβαιώσει την στροφή των Βρυξελλών προς τα ορυκτά καύσιμα. Το δεύτερο στοιχείο, είναι η ανάγκη για ακόμα μεγαλύτερη διαφοροποίηση των πηγών προμήθειας αερίου και την εξασφάλιση ικανών ποσοτήτων μέσω της σύναψης μακροπρόθεσμων συμφωνιών.
Στο πλαίσιο της νέας πραγματικότητας για τον ενεργειακό εφοδιασμό της Ευρώπης ο ρόλος του Αζερμπαϊτζάν αναδεικνύεται κομβικός για μια σειρά από λόγους που άπτονται της γεωπολιτικής και της γεωοικονομίας. Ο πρώτος λόγος έχει να κάνει με τη νέα γεωπολιτική πραγματικότητα αφού ο εκτοπισμός της Ρωσίας ως ενεργειακού προμηθευτή της ΕΕ αφήνει λίγες επιλογές για την χερσαία μεταφορά αερίου προς την γηραιά ήπειρο. Οι υδρογονάνθρακες της Κασπίας, όπου το Αζερμπαϊτζάν εκμεταλλεύεται ένα μεγάλο μέρος, αποτελούν μια πλούσια πηγή ενέργειας πλησίον της Ευρώπης και μάλιστα με υπάρχουσες υποδομές που εγγυώνται την εύκολη μεταφορά από Ανατολή προς Δύση. Ασφαλώς αναφερόμαστε στον αγωγό πετρελαίου Μπακού - Τσεϊχάν (που λειτουργεί με επιτυχία ήδη από το 2006 καθώς και στον Νότιο Διάδρομο (South Corridor) μεταφοράς αερίου σε λειτουργία από το 2020. Με την Ελλάδα να αποτελεί μέρος αυτού αφού ο αγωγός TAP, που αποτελεί συνέχεια των South Caucasus και TANAP, διασχίζει οριζόντια όλη την βόρειο Ελλάδα για να φθάσει στη νότιο Ιταλία, μέσω Αλβανίας.
Ο δεύτερος λόγος αφορά τις συμβάσεις προμήθειας μεταξύ της Socar, της κρατικής εταιρείας υδρογονανθράκων του Αζερμπαϊτζάν, και διαφόρων ευρωπαϊκών εταιρειών αερίου βάσει των οποίων εξάγονται στην Ευρώπη περί τα 10.0 bcm τον χρόνο. Με την Ελλάδα να προμηθεύεται 1.0 bcma, την Βουλγαρία ακόμα 1.0 bcma και τα υπόλοιπα 8.0 bcma να πηγαίνουν σε διάφορους ευρωπαϊκούς προορισμούς σε Ιταλία, Ελβετία, Γαλλία κα. Το αέριο που μεταφέρεται μέσω του TAP , που κατασκευάστηκε στο πλαίσιο διαφοροποίησης πηγών της ΕΕ από την Ρωσία, αποτελεί σήμερα μια σημαντική πηγή τροφοδοσίας για την Ελλάδα και την Ευρώπη, η οποία προσδοκά στον διπλασιασμό της δυναμικότητας του αγωγού.
Πράγματι, σύμφωνα με τον προγραμματισμό της Socar και του TAP μέσα στα επόμενα δύο χρόνια πρόκειται να αναβαθμιστεί η μεταφορική ικανότητα του TAP ώστε να είναι σε θέση να μεταφέρει 20.0 bcma ώστε να μπορεί να ικανοποιεί τις αυξημένες ανάγκες των ευρωπαϊκών εταιρειών. Ένα μέρος του αερίου αυτού θα καταλήγει στον Κάθετο Διάδρομο αφού μέσω αυτού θα προμηθεύει τις χώρες που είναι διασυνδεδεμένες, και όχι μόνο της Ουκρανίας. Οι ανάγκες της Ουκρανίας θα ικανοποιούνται κυρίως από την Ελλάδα μέσω της εισαγωγής Αμερικανικού LNG βάσει της συμφωνίας που υπογράφει στις 16. Νοεμβρίου στην Αθήνα, μέσω της Ουκρανικής Naftogaz και ΔΕΠΑ/Atlantic -SEE LNG Trade, και άλλων που θα ακολουθήσουν πολύ σύντομα.
Ο τρίτος λόγος που ενισχύει την θέση του Αζερμπαϊτζάν στο νέο γεωπολιτικό περιβάλλον που πλέον διαμορφώνεται στην ευρύτερη περιοχή- με όξυνση αντί για άμβλυνση των σχέσεων ΗΠΑ- Ρωσίας, και εντεινόμενος ανταγωνισμός μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας- είναι ότι αποτελεί εν δυνάμει ισχυρό ενεργειακό και αμυντικό εταίρο των ΗΠΑ στην προσπάθεια τους να αναπτύξουν γεωοικονομικά αντίβαρα στη περιοχή Κασπίας -Κεντρικής Ασίας. Ακόμα, το Αζερμπαϊτζάν αποτελεί βραχίονα προσβάσεως στο Ιράν με το οποίο συνορεύει. Η νίκη του Αζερμπαϊτζάν στον πόλεμο με την Αρμενία και η ουσιαστική ήττα του Ιράν στην στρατιωτική αντιπαράθεση με το Ισραήλ (όπου το Μπακού διευκόλυνε στρατιωτικά το Ισραήλ) έχουν ενισχύσει σημαντικά τη στρατηγική θέση του Αζερμπαϊτζάν στην ευρύτερη περιοχή και έχουν κεντρίσει το ενδιαφέρον των ΗΠΑ που αποβλέπουν σε διεύρυνση της ήδη υφιστάμενης στρατιωτικής και πολιτικής συνεργασίας.
Εν όψει των ανωτέρω αποτελεί παραφωνία για να μην πούμε κακόβουλη πρόθεση ή εκφρασθείσα από Αμερικανικής πλευράς έντονη ανησυχία, σε βαθμό διαβήματος, για την πιθανότητα η Socar να προμηθεύσει Ρωσικό αέριο μέσω του TAP την Ελλάδα, την Ευρώπη και ιδίως στην Ουκρανία μέσω του Κάθετου Διαδρόμου. Όπως τονίζουν διπλωματικοί κύκλοι που έχουν θητεύσει στο Μπακού οι υπεύθυνοι χειριστές του State Department ή του Λευκού Οίκου θα έπρεπε να γνωρίζουν καλύτερα πριν ανοίξουν κεφάλαιο αμφισβήτησης κατά του Αζερμπαϊτζάν. Κυρίως θα έπρεπε να γνωρίζουν το τεχνικό τμήμα που διέπει την λειτουργία της αγοράς αερίου εντός του Αζερμπαϊτζάν και μέσω ποιών αποκλειστικών (dedicated) οδών (routes) πραγματοποιούνται οι εξαγωγές αερίου.
Στην προσπάθεια ωστόσο πλήρους απεξάρτησης από το ρωσικό αέριο, στο μικροσκόπιο πέραν του αγωγού Turkstream, που πράγματι μπορεί να αποτελέσει γέφυρα για την είσοδο ρωσικού αερίου μέσω της Τουρκίας στην Ευρώπη, φαίνεται να μπαίνει και ο αγωγός TAPαφού το Αζερμπαϊτζάν εισάγει ρωσικό αέριο, αν και σε μειωμένες ποσότητες μετά το 2023. Οι περιορισμένες εισαγωγές Ρώσικου αερίου χρησιμοποιούνται αποκλειστικά στην εσωτερική αγορά για λόγους εξισορρόπησης φορτίων. Απέναντι σε αυτές τις υποψίες που έχουν εκφραστεί από κάποια κράτη-μέλη, και τώρα από τις ΗΠΑ, τα θεσμικά όργανα της Ε.Ε. απαντούν ότι ακόμη και εάν το Αζερμπαϊτζάν εισάγει ρωσικό αέριο, ο αγωγός όπου διέρχεται το αζερικό αέριο για να φτάσει στην Ευρώπη δεν είναι συνδεδεμένος με το τοπικό δίκτυο και τεχνικά δεν μπορεί να γίνει ανάμειξη.