o παγκόσμιος κύκλος του νερού έχει εισέλθει σε περίοδο μεγάλης αστάθειας και ακρότητας, με έντονες διακυμάνσεις ανάμεσα σε ξηρασίες και πλημμύρες, σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού (WMO). Αυτές οι ακραίες μεταβολές προκαλούν σοβαρούς κινδύνους για τις κοινωνίες και τις οικονομίες, ιδίως σε περιοχές που εξαρτώνται άμεσα από τους υδάτινους πόρους.
ΠΟΥ ΠΑΡΑΤΗΡΟΥΝΤΑΙ ΟΙ ΠΙΟ ΣΟΒΑΡΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ
Περίπου τα δύο τρίτα των λεκανών απορροής ποταμών διεθνώς δεν παρουσίασαν «κανονικές συνθήκες» το προηγούμενο έτος: είτε είχαν υπερβολική ποσότητα νερού ή επέδειξαν μεγάλη έλλειψη. Το 2024 χαρακτηρίστηκε, ως το θερμότερο έτος που έχει καταγραφεί ποτέ, εντείνοντας τις ξηρασίες. Ο ποταμός Αμαζόνιος έφτασε σε πρωτοφανή χαμηλά επίπεδα.
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ
Το οικονομικό κόστος αυτής της αστάθειας είναι ήδη υψηλό. Πλημμυρικά φαινόμενα προκαλούν ζημιές δισεκατομμυρίων δολαρίων, ενώ οι περιορισμοί στην πρόσβαση σε νερό και η διαθεσιμότητα υδάτινων πόρων μπορεί να οδηγήσουν σε συγκρούσεις.
Οι κοινωνίες που βασίζονται στην Ύδρευση από υφάλμυρα ύδατα, από ταμιευτήρες, από ποταμούς και παγετώνες, βλέπουν τις ζωτικές υποδομές τους να απειλούνται. Η γεωργική παραγωγή, η ενέργεια μέσω υδροηλεκτρικών έργων και η υγιεινή εξαρτώνται άμεσα από αυτές τις αλλαγές.
Η έκθεση του WMO λειτουργεί ως «καμπανάκι», καλώντας σε δράση: μείωση εκπομπών, διαχείριση υδάτινων πόρων, επένδυση σε υποδομές διαχείρισης, έξυπνες εφαρμογές νερού, αποκατάσταση οικοσυστημάτων.
ΝΕΕΣ ΤΑΣΕΙΣ – ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ – ΥΔΡΟΠΟΛΙΤΙΚΗ
Κάποτε η διαχείριση του νερού ήταν υπόθεση αγροτών, δήμων, μετεωρολόγων και τελικά των κυβερνήσεων, όταν και εάν έπρεπε να ληφθούν μέτρα λόγω επικείμενης λειψυδρίας. Σήμερα, μια νέα – αθόρυβη αλλά πανίσχυρη – παράμετρος μπαίνει στο κάδρο αλλάζοντας τα δεδομένα: η τεχνητή νοημοσύνη. Πίσω από κάθε ερώτηση σε ένα chatbot, κάθε βίντεο που σου προτείνει μια πλατφόρμα, κάθε «έξυπνη» πρόβλεψη του καιρού ή της αγοράς, υπάρχει ένα πλήθος από data centers που χρειάζονται… νερό. Πολύ νερό. Κάτι που μετατρέπει αυτό το βασικό για την ανθρώπινη ζωή συστατικό σε «αγαθό». Στη διαχείριση του οποίου υπάρχουν συμφέροντα κάθε είδους. Και προκαλούν ως εκ τούτου συζήτηση για τη διαχείρισή του.
ΟΙ ΑΝΑΓΚΕΣ ΓΙΑ ΨΥΞΗ ΣΤΟ ΠΡΟΣΚΗΝΙΟ
Η υδρόψυξη είναι πια ο κανόνας για τις υποδομές υψηλής απόδοσης. Το GPT-3 της OpenAI, για παράδειγμα, υπολογίζεται πως «ήπιε» πάνω από 700.000 λίτρα νερού μόνο για την αρχική του εκπαίδευση. Η Microsoft χρησιμοποίησε πάνω από 6,4 δισ. λίτρα μέσα στο 2022 – αυξημένα κατά 34% σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά. Σύμφωνα με έρευνες για 20 έως 50 ερωτήσεις σε ένα chatbot, απαιτείται μισό λίτρο νερού.
Η ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΥΔΡΟΠΟΛΙΤΙΚΗΣ
Μέχρι πρόσφατα, η λέξη «Υδροπολιτική» αφορούσε κυρίως τον Νείλο, τον Τίγρη και τον Ευφράτη – ποτάμια που χώριζαν κράτη, διαπερνούσαν εθνικά συμφέροντα, έφερναν γεωργικές εντάσεις και στα οποία χτίζονταν φράγματα που χρησιμοποιούνταν μεταξύ άλλων και για επίδειξη ισχύος, όπως στην πρόσφατη σύγκρουση μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν.
Ο όρος, «Υδροπολιτική», χρησιμοποιείτο προκειμένου να περιγράψει τη σύνδεση μεταξύ του νερού ως φυσικού πόρου και των πολιτικών διπλωματικών και στρατηγικών πτυχών. Εστίαζε στον τρόπο με τον οποίο το νερό επηρεάζει και επηρεάζεται από τις πολιτικές αποφάσεις, τις διεθνείς σχέσεις και την περιφερειακή σταθερότητα.
Η τεχνολογική ανάπτυξη επιτρέπει παραγωγή νερού στο Ισραήλ, με αποτέλεσμα να εφοδιάζει και την Ιορδανία. Προσφέρει δε, στο Ισραήλ πολιτικά και οικονομικά οφέλη.
Εν τω μεταξύ, τόνισε, κάθε χρόνο στην Ευρωπαϊκή Ένωση χάνονται 6,5 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα καθαρού, επεξεργασμένου νερού, λόγω διαρροών στα δίκτυα — ποσότητα που αντιστοιχεί σε δυόμισι φορές τον όγκο της λίμνης Τριχωνίδας, της μεγαλύτερης φυσικής λίμνης της Ελλάδας.
Η εικόνα είναι αποκαλυπτική: καθαρό, πόσιμο νερό — που έχει ήδη συλλεχθεί, επεξεργαστεί και φτάσει στα πρόθυρα κατανάλωσης — εξαφανίζεται λόγω των πεπαλαιωμένων δικτύων της Ευρώπης, χωρίς να προσφέρει ούτε μία σταγόνα ωφέλειας. Τα νούμερα αυτά έδωσε ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Κατασκευαστικής Βιομηχανίας (FIEC), Piero Petrucco, στο πρόσφατο διεθνές συνέδριο της FIEC στην Αθήνα.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν, τα 6,5 δισ. κυβικά μέτρα που χάνονται ετησίως ισοδυναμούν με την ετήσια κατανάλωση Γαλλίας και Γερμανίας μαζί. Κάθε κυβικό αντιστοιχεί σε 1.000 λίτρα πόσιμου νερού — πράγμα που σημαίνει ότι η απώλεια ισοδυναμεί με 6,5 τρισεκατομμύρια λίτρα καθαρού νερού, τα οποία αντλούνται, φιλτράρονται, χλωριώνονται, μεταφέρονται και… τελικά εξατμίζονται μέσα από διαρροές σε δίκτυα που δεν άντεξαν τον χρόνο.
Την ανάγκη για δράση ανέδειξε και ο Paul Rübig, πρώην ευρωβουλευτής και εισηγητής της EESC (ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ & ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ) για τη Μπλε Συμφωνία, τονίζοντας πως το νερό είναι η κρίσιμη υποδομή του 21ου αιώνα. «Χωρίς νερό αντέχεις τρεις ημέρες. Κι όμως, στις δημόσιες πολιτικές το νερό ερχόταν συχνά τελευταίο, πίσω από την ενέργεια, την τεχνολογία ή τις μεταφορές», παρατήρησε. Με την Ευρώπη να διαθέτει λιγότερο από 1% του παγκόσμιου γλυκού νερού, την ώρα που η Βραζιλία έχει το 30% και η Ρωσία το 18%, η ανάγκη για έξυπνη διαχείριση γίνεται πλέον ζήτημα στρατηγικής επιβίωσης.
Η ξηρασία αποτελεί σημαντική πρόκληση, ενώ συνδέεται στενά με την κλιματική αλλαγή. Η τελευταία έκθεση του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου Ξηρασίας παρουσιάζει μια ανησυχητική εικόνα στη νότια, ανατολική και κεντρική Ευρώπη.
Με το 71% των ανανεώσιμων υδάτινων πόρων της να καταναλώνονται κάθε χρόνο, η Κύπρος αναδεικνύεται, σύμφωνα με τον Δείκτη Υπερεκμετάλλευσης Υδάτων (WEI+), ως η πιο ευάλωτη χώρα της ΕΕ στη λειψυδρία, ξεπερνώντας κατά πολύ το όριο του 40% που ορίζει την κατηγορία «σοβαρής έλλειψης νερού».
(φωτό άρθρου) - από αριστερά: ο συντονιστής της Συνεδρίας XVI, που ήταν αφιερωμένη στην Κυκλική Οικονομία, κ. Αναστάσιος Τόσιος (Ανεξάρτητος Ενεργειακός Σύμβουλος, Μέλος ΔΕ & Εταίρος ΙΕΝΕ, Program Leader "Innovation in Energy", IENE), Δρ. Γεώργιος Κρεμλής (Member of the Board of Directors, Director of the Circular Economy & Climate Institute, Ambassador of the EPLO to Bulgaria), Δρ. Νικόλαος Λιάπης (Energy and Business Consultant, Managing partner ActaNonVerba; Πρόεδρος της Επιτροπής Downstream ΙΕΝΕ), κ. Δημήτρης Κονταξής (Αντιπρόεδρος, Σύνδεσμος Βιομηχανιών και Επιχειρήσεων Ανακύκλωσης και Ενεργειακής Αξιοποίησης Αποβλήτων - ΣΕΠΑΝ), Δρ. Διονύσης Ξένος, (Ανεξάρτητος Σύμβουλος για Ενέργεια & Περιβάλλον, Εταίρος ΙΕΝΕ), Δρ. Μιχάλης Γκούμας (Γενική Γραμματεία ΕΣΠΑ, Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας)