Αυτή είναι ενδεχομένως, η πιο αξιοσημείωτη πρόβλεψη που εμπεριέχεται στο World Energy Outlook 2023 του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας - ΙΕΑ- που αναμένεται να παρουσιαστεί επίσημα στην χώρα μας, κατά το 27ο Εθνικό Συνέδριο «Ενέργεια & Ανάπτυξη» του Ινστιτούτου Ενέργειας ΝΑ Ευρώπης, στις 14-15 Νομεβρίου 2023.
Ωστόσο, ο ΙΕΑ επισημαίνει ότι ο άνθρακας θα είναι το μόνο ορυκτό καύσιμο του οποίου η χρήση θα μειωθεί κατά την επόμενη δεκαετία, σύμφωνα με το σενάριο καθορισμένων πολιτικών (STEPS), που έχει εκπονήσει. Οι προβλέψεις της EIA βασίζονται στην εκτίμηση ότι θα σημειωθεί εντυπωσιακή ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της διείσδυσης των ηλεκτρικών οχημάτων έως το 2030. Παρόλο που η παγκόσμια ζήτηση ενέργειας θα αυξηθεί κατά 7% έως εκείνο το έτος, πρώτο χρονικό σκαλοπάτι πριν από 2050 και το στόχο για επίτευξη συνθηκών net zero, η ζήτηση θα μετατοπιστεί κατά κόρον προς τις ΑΠΕ και την πυρηνική ενέργεια. Εν τούτοις, τα ορυκτά καύσιμα θα παραμείνουν στο προσκήνιο καθώς θα εξακολουθήσουν, σύμφωνα με το ίδιο σενάριο, να αντιπροσωπεύουν πάνω από το 70% της προσφοράς έναντι μεριδίου 82% το 2022.
Ο ΙΕΑ δήλωσε τον Σεπτέμβριο ότι αναμένει ότι η παγκόσμια ζήτηση για ορυκτά καύσιμα θα κορυφωθεί το 2030. Ο διευθυντής του οργανισμού, Φατίχ Μπιρόλ, δήλωσε ότι "αυτή η εποχή της φαινομενικά αμείλικτης ανάπτυξης πρόκειται να φτάσει στο τέλος της αυτή τη δεκαετία, φέρνοντας μαζί της σημαντικές επιπτώσεις για τον παγκόσμιο ενεργειακό τομέα και την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής". Εν τω μεταξύ, ο γενικός γραμματέας του ΟΠΕΚ Haitham Al Ghais δήλωσε ότι "τέτοιες αφηγήσεις προετοιμάζουν το παγκόσμιο ενεργειακό σύστημα μόνο για θεαματική αποτυχία". Και πρόσθεσε: "Θα οδηγούσε σε ενεργειακό χάος δυνητικά πρωτοφανούς κλίμακας, με ολέθριες συνέπειες για τις οικονομίες και δισεκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο".
Ο ΙΕΑ προειδοποιεί ότι εάν οι κυβερνήσεις δεν πράξουν περισσότερα για να απομακρυνθούν από τα ορυκτά καύσιμα και να κατευθυνθούν προς τις ΑΠΕ, θα είναι αδύνατο να επιτευχθούν οι παγκόσμιοι στόχοι για το κλίμα.
Ασφαλώς ο δρόμος για το net zero απαιτεί τεράστια ιδιωτική και δημόσια μόχλευση, παγκοσμίως, ενώ χρειάζεται να προσφερθεί γενναία οικονομική στήριξη από τις πλούσιες χώρες προς τον αναπτυσσόμενο κόσμο, προκειμένου να μπορέσει να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις που εγείρει η ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Όσον αφορά στην ηλιακή και την αιολική ενέργεια, θα συνεχίσουν να αναπτύσσονται με ταχείς ρυθμούς, αποτελώντας την κύρια πηγή νέας παραγωγής ηλεκτρισμού έως το 2025. Η έκθεση αναφέρει ότι οι επενδύσεις στην καθαρή ενέργεια έχουν αυξηθεί κατά 40% από το 2020, κάτι που έχει θετικό αντίκτυπο στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας στον τομέα. Πάνω από 1 δισεκατομμύριο δολάρια δαπανώνται σε ημερήσια βάση για την ανάπτυξη της ηλιακής ενέργειας, ενώ φέτος αναμένεται να προστεθούν περισσότερα από 500 GW παραγωγικής ικανότητας ΑΠΕ ανά τον πλανήτη.
Ωστόσο, πρέπει να τονιστεί ότι η ανάπτυξή του εξακολουθεί να υπολείπεται έναντι του στόχου για καθαρές μηδενικές εκπομπές ρύπων, έως το 2050.
Στα επιμέρους στοιχεία της έκθεσης, η ηλεκτρική ενέργεια αναδεικνύεται κυρίαρχη, με το μερίδιό της στην τελική κατανάλωση να αυξάνεται από 20% το 2020, σε 28% το 2030. Ο εξηλεκτρισμός των μεταφορών εξελίσσεται επίσης με ταχείς ρυθμούς.
Από την άλλη, η ζήτηση πετρελαίου θα υποχωρήσει θεαματικά κατά τη δεκαετία του 2030, αλλά θα εξακολουθήσει να παραμένει πέριξ των 100 εκατομμυρίων βαρελιών ημερησίως έως το 2050, με την αντίστοιχη ζήτηση φυσικού αερίου να αυξάνεται κατά 40% έως το 2050, και την χρήση άνθρακα να μειώνεται.
Όσον αφορά στο πιο φιλόδοξο σενάριο του ΙΕΑ για καθαρές μηδενικές εκπομπές, το μερίδιο των ΑΠΕ στο μείγμα ηλεκτροπαραγωγής αυξάνεται πάνω από 60% έως το 2050.
Σύμφωνα με το ίδιο σενάριο, δεν θα απαιτηθεί να προστεθούν νέα κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου, πέραν των όσων έχουν ήδη εγκριθεί.
Ωστόσο, η μακρά πορεία προς το net zero απαιτεί πρωτοφανείς ρυθμούς ανάπτυξης μορφών καθαρής ενέργειας, επιτάχυνση των πολιτικών επέκτασης και αναβάθμισης των υποδομών, μαζικές μειώσεις των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και ουσιαστικές αλλαγές νοοτροπίας και κοινωνικής συμπεριφοράς, σε παγκόσμιο επίπεδο.
Η έκθεση συμπεραίνει ότι χρειάζονται επειγόντως πιο αποτελεσματικές και συνεκτικές πολιτικές προς την κατεύθυνση της επίτευξης του net zero, την μείωση των εκπομπών CO2, βραχυπρόθεσμα, την ενίσχυση της ασφάλειας ενεργειακού εφοδιασμού και την παροχή πρόσβασης στην ηλεκτρική ενέργεια για όλους. Όπως επισημαίνει ο ΙΕΑ, η έγκαιρη ανάληψη δράσης αυτή τη δεκαετία θα αποβεί ζωτικής σημασίας για την επίτευξη των στόχων για το κλίμα και την ανάπτυξη.
Πώς θα μοιάζει ο κόσμος της ενέργειας το 2030
Ενώ το παγκόσμιο δυναμικό ανανεώσιμων πηγών ενέργειας αυξάνεται γοργά, χάρη στις τεράστιες επενδύσεις των τελευταίων ετών και τη μεγαλύτερη υποστήριξη από τις κυβερνήσεις ανά τον πλανήτη, ο ΙΕΑ υποστηρίζει ότι δεν γίνονται αρκετά προς την κατεύθυνση της επίτευξης των παγκόσμιων κλιματικών στόχων, στο τέλος της δεκαετίας. Και ενώ ο διεθνής Οργανισμός εμφανίζεται αισιόδοξος για την πορεία προς την καθαρή παραγωγή ενέργειας στο World Energy Outlook 2023, άλλοι οργανισμοί αμφιβάλλουν εάν τελικά ο κόσμος θα μπορέσει να πραγμτοποιήσει μια τόσο ουσιαστική στροφή μακριά από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο σε αυτό το διάστημα.
Όπως επισημαίνει ο ΙΕΑ: "Ορισμένες από τις άμεσες πιέσεις από την παγκόσμια ενεργειακή κρίση έχουν μειωθεί, όμως οι ενεργειακές αγορές, η γεωπολιτική και η παγκόσμια οικονομία παραμένουν σε καθεστώς αστάθειας, ενώ ελοχεύει πάντα ο κίνδυνος περαιτέρω διαταραχών".
Οι τιμές των ορυκτών καυσίμων έχουν υποχωρήσει αφότου κορυφώθηκαν μετά την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, όμως δεν πρέπει να παραβλέψουμε ότι οι συγκρούσεις συνεχίζονται τόσο στην πρώην Σοβιετική Ένωση, όσο και στην Μέση Ανατολή. Το μέτωπο της κρίσης πυροδοτεί ολοένα εντεινόμενες πληθωριστικές πιέσεις – στο 3, 9% διαμορφώθηκε ο δείκτης τιμών καταναλωτή στην Ελλάδα, τον περασμένο μήνα- ενώ το φυσικό περιβάλλον απειλείται από ακραία καιρικά φαινόμενα. Επιπλέον, οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου δεν έχουν ακόμη φθάσει στην κορύφωσή τους, και η ατμοσφαιρική ρύπανση παραμένει ο αφανής δολοφόνος εκατομμυρίων ανθρώπων κάθε χρόνο.
Στο σενάριο καθορισμένων πολιτικών (STEPS), που εξετάζει την προοπτική των πραγμάτων με βάση τις τελευταίες ρυθμίσεις σε όλο το φάσμ της πολιτικής, το τέλος της εποχής των ορυκτών καυσίμων αναμένεται να ξεκινήσει περίπου στο τέλος της δεκαετίας που διανύουμε. Ωστόσο, η παγκόσμια εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα αναμένεται να παραμείνει υψηλή -από περίπου 80% τα τελευταία χρόνια, σε 73% έως το 2030 – ενώ δεν παύουν οι ανησυχίες ότι η επιτάχυνση του ρυθμού εξάπλωσης της πράσινης ενέργειας δεν θα είναι επαρκής για να εκπληρωθούν οι παγκόσμιοι κλιματικοί στόχοι.