Ήταν ο EuroAsia που προχώρησε στον αρχικό σχεδιασμό της ηλεκτρικής διασύνδεσης, που υπέβαλλε την πρόταση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, που προώθησε το project μέσα από τις γραφειοκρατικές διαδικασίες, που επέτυχε την ένταξή του για χρηματοδότηση στο πρόγραμμα PCI και, τελικά, οργάνωσε την κατασκευή του προκηρύσσοντας σχετικούς διαγωνισμούς και προχωρώντας σε αναθέσεις στην γαλλική Nexans για το καλώδιο και στην γερμανική Siemens για τους σταθμούς μετατροπής. Μετά την αδυναμία εξεύρεσης χρηματοδότησης από την EuroAsia, το έργο περνά στον ΑΔΜΗΕ (Οκτώβριος 2023) και μετονομάζεται σε Great Sea Interconnector (GSI).
Όπως όλα τα μεγάλα διεθνή έργα, έτσι και ο GSI, στα 15 χρόνια που υφίσταται, έχει περάσει μέσα από πολλές δοκιμασίες, τόσο σε τεχνικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο. Η δε εξέλιξή του υπήρξε όχι γραμμική αλλά μάλλον τεθλασμένη, με άπειρα εμπόδια. Σήμερα που το έργο έχει αναληφθεί από έναν έμπειρο, τεχνικά καταξιωμένο και οικονομικά επαρκή οργανισμό όπως ο ΑΔΜΗΕ, υπό την διεύθυνση του οποίου το έργο εισήλθε στην κατασκευαστική φάση, για μια ακόμα φορά αντιμετωπίζει εμπόδια στην εξελικτική του πορεία. Αρκετά διαφορετικής φύσεως τώρα, αφού το ουσιαστικό πρόβλημα είναι γεωπολιτικής φύσης, μετά την ωμή στρατιωτική παρέμβαση της Τουρκίας να εμποδίσει τις βυθομετρικές έρευνες (Κάσος - Ιούλιος 2024, Ανατ. Κρήτη - Δεκέμβριος 2024). Έκτοτε, το έργο φαινομενικά βρίσκεται σε τέλμα, αφού δεν υπάρχει πρόοδος επί του πεδίου. Το μόνο τμήμα που project που προχωρά είναι η κατασκευή του καλωδίου από την Nexans, με τον ΑΔΜΗΕ να έχει μέχρι στιγμής εκταμιεύσει περί τα € 300 εκατ. για συνολικές δαπάνες από τότε που ανέλαβε. (σημ. ο αντίστοιχος κυπριακός φορέας μέχρι στιγμής δεν έχει πληρώσει ούτε ένα ευρώ).
Σήμερα η Ελληνική κυβέρνηση καλείται να κινηθεί με σύνεση και να λύσει έναν γόρδιο δεσμό, αφού, αφενός θα πρέπει να προωθήσει αποτελεσματικά το έργο του GSI, που είναι ύψιστης εθνικής σημασίας, και, αφετέρου, να μην προκαλέσει την μήνη της Τουρκίας. Η οποία, όπως έχει φανεί από την μέχρι σήμερα συμπεριφορά της και όπως επιβεβαίωσε ο ίδιος ο Πρόεδρος της Ταγιπ Ερντογάν, μιλώντας τελευταία στην Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών, θεωρεί το Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο θαλάσσιες περιοχές της απόλυτου δικαιοδοσίας της. Βάσει αυτής της λογικής και πρακτικής που ήδη εφαρμόζει η Άγκυρα - όπου δεν αναγνωρίζει ΑΟΖ και εθιμικό δίκαιο - ουδέν τεχνικό έργο ή έρευνα για ενεργειακούς πόρους μπορεί να προχωρήσει στο Αιγαίο και ευρύτερα χωρίς την άδεια της ή την συμμετοχή της.
Χωρίς αμφιβολία το έργο του GSI ευρίσκεται σήμερα σε μία εξαιρετικά δύσκολη καμπή. Σενάρια και σκέψεις για εγκατάλειψη του έργου στερούνται λογικής, αφού το διακύβευμα από οικονομικής και γεωστρατηγικής άποψης είναι πολύ μεγάλο με ιδιαίτερα αρνητικές επιπτώσεις σε εθνικό επίπεδο, σε περίπτωση ακύρωσης. Διότι απλούστατα εάν δεν μπορέσει σήμερα να ποντιστεί το καλώδιο στην χαραχθείσα διαδρομή του, αύριο ο ΑΔΜΗΕ δεν θα μπορέσει να προχωρήσει την ηλεκτρική διασύνδεση με τα Δωδεκάνησα και τα νησιά του Ανατολικού και Βόρειου Αιγαίου, αλλά και με το υπόλοιπο Αιγαίο, αφήνοντας ενεργειακά αθωράκιστα τα νησιά μας. Τα οποία επιβουλεύεται η Τουρκία μην αναγνωρίζοντας στο ελάχιστο την ΑΟΖ μας - υπαρκτής μεν αλλά όχι πλήρως οριοθετημένης- εφαρμόζοντας με ζήλο το δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας».
Μην μπορώντας να κάνει πίσω, η κυβέρνηση θα πρέπει να επεξεργαστεί μια νέα στρατηγική με ξεκάθαρο στόχο την προώθηση και κατασκευή του έργου μέσα από μικρά αλλά αποφασιστικά βήματα.
Μια στρατηγική που θέλει σκέψη και νηφαλιότητα και δεν μπορεί να διατυπωθεί συνοπτικά. Ωστόσο, θα πρέπει να προβάλλει εξαντλητικά την ευρωπαϊκή διάσταση του έργου και την ισχυρή περιφερειακή του σημασία. Στο πλαίσιο αυτό, θα πρέπει να επιδιωχθεί μια συνολική δεσμευτική συμφωνία για ηλεκτρικές διασυνδέσεις μεταξύ Ελλάδος, Κύπρου, Ισραήλ και Αιγύπτου. Ακόμα ,θα πρέπει να υπάρξει ενδελεχής προετοιμασία και αμυντική μέριμνα για την συνέχιση το των ερευνών βυθού αλλά και για το ίδιο το εγχείρημα της πόντισης του καλωδίου, όταν φθάσει η κατάλληλη στιγμή, και θα πρέπει να εκδοθεί η απαραίτητη NAVTEX.
(Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ Σαββατοκύριακο», 11 – 12 Οκτωβρίου)