Η γεωπολιτική διάσταση της ενέργειας θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη από τους φορείς χάραξης πολιτικής.
Η εξάρτηση της Ευρωπαϊκής Ενωσης σε ορυκτά καύσιμα από τη Ρωσία αποδείχθηκε, εκ των υστέρων, ιδιαίτερα επισφαλής και ζημιογόνα για το ευρωπαϊκό οικοδόμημα.
Ακρογωνιαίος λίθος της τρέχουσας ενεργειακής μετάβασης είναι η χάραξη μιας ενιαίας ευρωπαϊκής στρατηγικής για την οικοδόμηση των ενεργειακών συστημάτων του αύριο. Η απανθρακοποίηση στον τομέα της ενέργειας θα διαρκέσει και η επιτυχία της εδράζεται σε διακρατικές αποφάσεις κυβερνήσεων σε βάθος χρόνου. Παράγοντες επιτυχίας της ενεργειακής μετάβασης είναι η σταθερή πολιτική και η τεχνολογική πρόοδος.
Η τεχνολογική πρόοδος αποτελεί την κινητήρια δύναμη για την επίτευξη οικονομικής ανάπτυξης. Κατάλληλα στοχευμένες επενδύσεις σε έρευνα και ανάπτυξη οδηγούν στη βελτίωση της απόδοσης των ενεργειακών συστημάτων και τη μείωση του κόστους των επενδύσεων. Κατά τη διάρκεια της περασμένης δεκαετίας, το σταθμισμένο κόστος ενέργειας από φωτοβολταϊκά, υπεράκτια και χερσαία αιολικά μειώθηκε κατά 87%, 62% και 56% αντίστοιχα. Αντιθέτως, το κόστος ορυκτών καυσίμων έφθασε σε δυσθεώρητα επίπεδα, με την έντονη μεταβλητότητά του να είναι παράγοντας αυξημένου κινδύνου για την παγκόσμια οικονομία.
Η ενεργειακή μετάβαση συνοδεύεται από προκλήσεις και διέπεται από εγγενείς κινδύνους. Στις μέρες μας οι κυβερνήσεις παρέχουν διεθνώς άμεση επιδότηση για την κατανάλωση ορυκτών καυσίμων ύψους 400 δισ. ευρώ ετησίως, δηλαδή πάνω από το διπλάσιο της στήριξης της παραγωγής πράσινης ενέργειας. Το γεγονός αυτό αποτελεί μια στρέβλωση της αγοράς για την πρόσκαιρη αντιμετώπιση του ενεργειακού προβλήματος, μεταθέτοντας μερικώς την ουσιαστική επίλυσή του για το μέλλον.
Υψίστης σημασίας είναι η τρέχουσα μετάβαση να μη μετατρέψει την εξάρτηση από ορυκτά καύσιμα (πετρέλαιο, φυσικό αέριο) σε εξάρτηση από πρώτες ύλες (λίθιο, σπάνιες γαίες) αναγκαίες για έργα ΑΠΕ και αποθήκευσης ενέργειας. Η διασφάλιση των πρώτων υλών για έργα καθαρής ενέργειας (κοβάλτιο, σίδηρος, λίθιο, ψευδάργυρος, αλουμίνιο, νικέλιο, χαλκός) είναι σημαντικό να λαμβάνεται υπόψη στον συνολικό ενεργειακό σχεδιασμό.
Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (IEA) σημειώνει ότι η ζήτηση για μπαταρίες αναμένεται να ενισχυθεί κατά τουλάχιστον δεκαέξι φορές στη διάρκεια της δεκαετίας προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι που έχουν τεθεί παγκοσμίως. Αυτό συνεπάγεται αναγκαίες επενδύσεις σε νέα ορυχεία, με τον κίνδυνο ανεπάρκειας σε λίθιο ωστόσο να επικρέμαται ως δαμόκλειος σπάθη. Επιπλέον, εκτιμά ότι η ζήτηση των συγκεκριμένων πράσινων μετάλλων αναμένεται να αυξηθεί κατά περίπου επτά φορές μέχρι το 2030.
Η επίτροπος Φον ντερ Λάιεν ανακοίνωσε πρόσφατα τη νέα ευρωπαϊκή πρωτοβουλία «Critical Raw Materials Act» για τον βιώσιμο εφοδιασμό κρίσιμων ορυκτών πρώτων υλών. Στόχος της συγκεκριμένης πρωτοβουλίας είναι να διασφαλιστεί ο αυξημένος και διαφοροποιημένος εφοδιασμός με κρίσιμες πρώτες ύλες για να υποστηριχθεί η πράσινη και ψηφιακή μετάβαση.
Ο μετασχηματισμός της Ευρώπης σε οικονομία μηδενικών ρύπων θα απαιτήσει σημαντικές επενδύσεις σε υποδομές. Η Goldman Sachs σε πρόσφατη ανάλυσή της επισημαίνει ότι σωρευτικά θα απαιτηθούν περί τα 10 τρισ. ευρώ μέχρι το 2050, με το αντίστοιχο μερίδιο των επενδύσεων στις τεχνολογίες ΑΠΕ να διαμορφώνεται σε 3,5 τρισ. ευρώ Σε εθνικό επίπεδο ο στόχος ΑΠΕ που θα περιλαμβάνεται στο αναθεωρημένο ΕΣΕΚ αναμένεται να διαμορφωθεί στα 25 GW μέχρι το 2030, με τις επενδύσεις σε νέα έργα ΑΠΕ συνολικής ισχύος 12 GW να αποτιμώνται στα 10 δισ. ευρώ
Η διείσδυση των ΑΠΕ θα συνοδευθεί από αναβάθμιση των δικτύων και ενίσχυση των διασυνδέσεων στην ευρύτερη περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Στην ίδια κατεύθυνση προσανατολίζεται και η προτεινόμενη ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας - Αυστρίας - Γερμανίας, που εξαγγέλθηκε πρόσφατα, η οποία θα συμβάλει σε σημαντικές εξαγωγές πράσινης ενέργειας και πολλαπλά οικονομικά και γεωστρατηγικά οφέλη για τη χώρα.
Η αποθήκευση ενέργειας αναμένεται να ενισχύσει τα ενεργειακά συστήματα. Οι διαθέσιμες τεχνολογίες αποθήκευσης (μηχανολογικές, ηλεκτροχημικές, θερμικές και χημικές) ωφελούν τη χρονική μετάθεση της έγχυσης της παραγόμενης ενέργειας στο δίκτυο, τη διατήρηση της σταθερότητας των δικτύων και την εγγύτητα μεταξύ παραγόμενης και καταναλισκόμενης ενέργειας, αποφεύγοντας τον κορεσμό δικτύων και την εξάρτηση από επιπρόσθετες μεγάλης έκτασης διασυνδέσεις.
Το υδρογόνο αναμένεται να συνδράμει στη διεποχική αποθήκευση ενέργειας και την απανθρακοποίηση τομέων της οικονομίας με αξιοσημείωτο ανθρακικό αποτύπωμα (βιομηχανίες, μεταφορές), εκμεταλλευόμενο μελλοντικά και το υφιστάμενο εκτεταμένο δίκτυο αγωγών φυσικού αερίου για τις ανάγκες μεταφοράς του.
Η ηλεκτροκίνηση θα συμβάλει στη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης στα αστικά κέντρα και τη μείωση της εξάρτησης από ορυκτά καύσιμα. Μελλοντικά θα επιτρέψει τη βραχεία αποθήκευση ενέργειας, με κύκλους φόρτισης - εκφόρτισης των οχημάτων όταν το σύστημα το έχει ανάγκη και αυτά βρίσκονται σε ακινησία. Η μείωση του κόστους μετακίνησης συνοδεύεται και από μειωμένο κόστος συντήρησης των ηλεκτρικών οχημάτων, συμβάλλοντας στη μεγέθυνση της οικονομίας και του διαθέσιμου εισοδήματος των πολιτών.
Στο πεδίο της εξοικονόμησης ενέργειας, οι σκεπτικιστικές απόψεις ότι οι δράσεις βελτίωσης της ενεργειακής αποδοτικότητας δρουν ανταγωνιστικά στην προώθηση της πράσινης ατζέντας των ΑΠΕ, μόνο ως ανυπόστατες μπορούν να χαρακτηριστούν. Δεδομένου ότι οι νομοθετικά καθορισμένοι στόχοι των ΑΠΕ εκφράζονται ως μερίδιο της καταναλωθείσας ενέργειας, η προσπάθεια για απανθρακοποίηση του ενεργειακού μείγματος οφείλει να γίνεται συστημικά και συνεργατικά, τόσο σε επίπεδο παραγωγής όσο και κατανάλωσης ενέργειας.
Η ενεργειακή κρίση κρούει τον κώδωνα του κινδύνου. Η επιτάχυνση της ενεργειακής μετάβασης και η απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα καθίσταται πιο αναγκαία από ποτέ. Οι ΑΠΕ αναμένεται να διαδραματίσουν καταλυτικό ρόλο και να προσφέρουν την αναγκαία ενεργειακή ασφάλεια και σταθερότητα. Οι επενδύσεις σε νέες ΑΠΕ θα πρέπει να συνεχίσουν να υλοποιούνται με ακόμη ταχύτερους ρυθμούς, έχοντας αρωγό τις ξεκάθαρες πολιτικές, προς όφελος των πολιτών και του περιβάλλοντος.
Ο μετασχηματισμός της Ευρώπης σε οικονομία μηδενικών ρύπων θα απαιτήσει σημαντικές επενδύσεις σε υποδομές.
* Διευθύνων Σύμβουλος της ΔΕΗ Ανανεώσιμες
Από την Καθημερινή