της αγοράς στην ΕΕ-27, αλλά και τις ακριβότερες ΑΠΕ, ενώ η βιαστική απολιγνιτοποίηση οξύνει την ασφάλεια ενεργειακού εφοδιασμού. Έτσι, η ενεργειακή μετάβαση πρέπει να γίνει χωρίς πρόσθετο κόστος, ενώ μπορούν να αξιοποιηθούν οι ευκαιρίες με τη διείσδυση των ΑΠΕ για τη μείωση του κόστους ηλεκτρικής ενέργειας. Ο ειδικός λογαριασμός των ΑΠΕ, δυσανάλογα υψηλός σε σχέση με τη χαμηλή διείσδυση, θα πρέπει να αρχίσει να μειώνεται μετά από δύο και πλέον δεκαετίες, αφού τα τελευταία χρόνια η ηλιακή και η αιολική ενέργεια επιτυγχάνουν το χαμηλότερο κόστος και εισέρχονται ανταγωνιστικά στην αγορά.
Στον πρόσφατο κύκλο αιτήσεων της ΡΑΕ, που εξακολουθεί να εμπλέκεται στη γραφειοκρατία των ΑΠΕ, εκδηλώθηκε μεγάλο ενδιαφέρον για φωτοβολταϊκά και αιολικά πάρκα με πολλαπλάσια ισχύ από την προβλεπόμενη για το 2030. Αυτό βέβαια, παρόλο που κρίνεται θετικό, δεν αποτελεί γεγονός για πανηγυρισμούς, αλλά απαιτεί προβληματισμό, καθώς οι ενδιαφερόμενοι βλέπουν να συνεχίζεται η πρακτική «business as usual» με τις υψηλές τιμές αντί των μεταρρυθμίσεων.
Λείπει η χωροθέτηση των εφαρμογών που θα αξιοποιούσε άγονες εκτάσεις και θα περιόριζε σημαντικά τη γραφειοκρατία, τον χρόνο και το κόστος των εφαρμογών. Οι τεχνολογίες είναι γνωστές και προσιτές, αλλά οι εφαρμογές στην Ελλάδα διέπονται από γραφειοκρατία και κρατικό παρεμβατισμό που ελέγχουν τον ρυθμό των εφαρμογών οδηγώντας σε υψηλές τιμές. Θα πρέπει να υιοθετηθούν οι καλύτερες πρακτικές στις διαδικασίες για τις εφαρμογές σε ένα ελκυστικό επενδυτικό περιβάλλον με ανταγωνιστικό κόστος, όπως αυτό στις γειτονικές και στις νότιες χώρες της ΕΕ, ενώ είναι καιρός πλέον η ηλεκτρική ενέργεια φωτοβολταϊκών και αιολικών πάρκων να εισέλθει στην ανταγωνιστική αγορά με τους κατάλληλους μηχανισμούς, χωρίς επιδοτήσεις ή άλλες επιβαρύνσεις.
Για την ελληνική αγορά των υψηλών τιμών ηλεκτρικής ενέργειας χρειάζεται ο κατάλληλος σχεδιασμός και οι δέουσες μεταρρυθμίσεις για σημαντική μείωση των τιμών με τη μεγάλη διείσδυση των ΑΠΕ προς το 2030.
1.Ο μετασχηματισμός του ηλεκτρικού δικτύου με νέα αρχιτεκτονική και καινοτόμες τεχνολογίες είναι αναγκαίος για τη μεγάλη διείσδυση των ΑΠΕ. Δεν αρκεί η απλή σύνδεσή τους στο ηλεκτρικό δίκτυο όπως γίνεται μέχρι τώρα, αλλά απαιτείται η ενσωμάτωσή τους στη λειτουργία και διαχείριση του ηλεκτρικού δικτύου, αξιοποιώντας τις προηγμένες τεχνολογίες των ηλεκτρονικών ισχύος και των συστημάτων ελέγχου που διαθέτουν. Οι σύγχρονες μονάδες ΑΠΕ με τους «έξυπνους» ηλεκτρονικούς μετατροπείς μπορούν να προσφέρουν πολύτιμες επικουρικές υπηρεσίες στο δίκτυο (πχ σε ρύθμιση τάσεως, συχνότητας κλπ), καθώς και μεγάλη ευελιξία που είναι αναγκαία στη διαχείριση του δικτύου.
Έτσι, με την ενσωμάτωση των ΑΠΕ επιτυγχάνεται μεγαλύτερη διείσδυση με ευστάθεια λειτουργίας και ευελιξία, υψηλή αξιοπιστία και ποιότητα παροχής ηλεκτρικής ενέργειας. Η ψηφιακή τεχνολογία και οι ICT (με 5-G) καθώς και άλλες καινοτόμες τεχνολογίες (πχ ΑΙ) θα εισέλθουν στα ηλεκτρικά δίκτυα με τις ΑΠΕ για να τα μετατρέψουν από παθητικά σήμερα σε ενεργητικά και με δυνατότητα αμφίδρομης ή προς πάσα κατεύθυνση ροής ηλεκτρικής ενέργειας. Θα προσφέρουν πολύτιμες υπηρεσίες στη λειτουργία και διαχείριση του δικτύου και στους καταναλωτές, όπως και στην εφαρμογή τεχνικών ανταπόκρισης της ζήτησης (DSR), αυξάνοντας τη διείσδυση των ΑΠΕ.
2.Μεγάλες επενδύσεις θα γίνουν στα δίκτυα και ιδιαίτερα στα δίκτυα διανομής, που θα αυξήσουν τα τέλη χρήσης δικτύου, αλλά αυτά πρέπει να είναι προσιτά στους καταναλωτές. Η υψηλή απόδοση όμως του επενδεδυμένου κεφαλαίου που ορίζει η ΡΑΕ για υψηλά κέρδη στους διαχειριστές δικτύου έχει υψηλό κόστος στους καταναλωτές. Θεωρείται προκλητική η τιμή 6,7% τα επόμενα τέσσερα χρόνια, για την πώληση του 49% του ΔΕΔΔΗΕ, συγκεντρώνοντας το ενδιαφέρον μεγάλου αριθμού εταιρειών. Κατά πάγια τακτική σε άλλες χώρες για τα μονοπώλια των δικτύων η τιμή αυτή ορίζεται σε μία ή δύο μονάδες πάνω από την απόδοση των κρατικών ομολόγων (2%-3%). Στην Ελλάδα, οι προσδοκίες για υψηλά και βέβαια κέρδη αυξάνει το ενδιαφέρον για επενδύσεις στα δίκτυα, όπως και στις ΑΠΕ προσφάτως με τον μεγάλο αριθμό αιτήσεων στη ΡΑΕ.
Χρειάζεται αλλαγή πολιτικής από ΡΑΕ και υπουργείο ώστε να μη προσθέτουν βάρη στην οικονομία και στους καταναλωτές, αφού ο μεγάλος όγκος των επενδύσεων με υψηλές αποδόσεις κεφαλαίου αυξάνει το κόστος ηλεκτρισμού, ενώ δίνει και λάθος μήνυμα. Τα κέρδη των διαχειριστών των δικτύων θα προέρχονται κυρίως από τις εφαρμογές σε καινοτόμες τεχνολογίες και από την αύξηση της παραγωγικότητας του καλά εκπαιδευμένου και με δεξιότητες προσωπικού, και αυτό πρέπει να επιδιώκεται για να είναι ανταγωνιστικός ο ηλεκτρισμός στη χώρα.
3.Η διείσδυση των ΑΠΕ θα αυξάνεται προοδευτικά με την ενσωμάτωση των ΑΠΕ στη διαχείριση και λειτουργία του ηλεκτρικού συστήματος και τη λειτουργία της αγοράς. Οι διεθνείς ηλεκτρικές διασυνδέσεις θα συμβάλλουν στη μεγαλύτερη διείσδυση, καθώς και η συνετή διαχείριση των μεγάλων υδροηλεκτρικών σταθμών και των ταμιευτήρων με την αποθηκευμένη ηλεκτρική ενέργεια σε υδροδυναμική μορφή, για την αντιμετώπιση της διαλείπουσας παραγωγής τους.
Με την αυξανόμενη διείσδυση κάποτε θα χρειασθεί η απόρριψη για περιορισμένο χρόνο μέρους της παραγωγής των ΑΠΕ, ως υπερβάλλουσας έναντι της ζήτησης, οπότε αρχίζουν οι εφαρμογές και η λειτουργία των συστημάτων αποθήκευσης, όπως μπαταρίες λιθίου και αντλησιοταμίευση. Η αποθήκευση θέλει την πλεονάζουσα μηδενικού ή χαμηλού κόστους ηλεκτρική ενέργεια των ΑΠΕ, για να εισέλθει στο ηλεκτρικό σύστημα και να συμμετέχει στην αγορά. Ενδεχομένως, να προηγηθεί η διεσπαρμένη αποθήκευση με μπαταρίες λιθίου και φωτοβολταϊκά για ιδιόχρηση που μπορεί να προσφέρει και υπηρεσίες στο δίκτυο, όπως και κάποια κεντρική μονάδα μπαταριών λιθίου για τις πολύτιμες επικουρικές υπηρεσίες στο δίκτυο.
Επομένως, οι μονάδες αποθήκευσης θα εισέλθουν στο ηλεκτρικό σύστημα και στην ανταγωνιστική αγορά όταν έλθει η ώρα τους, χωρίς κρατικές επιδοτήσεις ή άλλες επιβαρύνσεις. Έτσι, η διείσδυση των ΑΠΕ μπορεί να φθάσει σε υψηλά επίπεδα, υποκαθιστώντας τις μονάδες ορυκτών καυσίμων σε μια ανταγωνιστική αγορά και με προσιτές τιμές.
Οι συμβατικές μονάδες με τη μεγάλη ροπή αδρανείας θα δώσουν τη θέση τους στις ΑΠΕ και στην αποθήκευση με τους ηλεκτρονικούς μετατροπείς και το λογισμικό τους, οπότε θα χρειασθούν νέες ιδέες και καινοτόμες τεχνολογίες για την ευστάθεια και την προστασία του νέου ηλεκτρικού συστήματος. Διείσδυση 100% ΑΠΕ στον ηλεκτρισμό αναμένεται μάλλον με την είσοδο του υδρογόνου που θα προέρχεται από τις ΑΠΕ για διεποχιακή αποθήκευση.
4.Η ηλεκτροκίνηση θα συμβάλει στη μεγάλη διείσδυση των ΑΠΕ αρκεί να γίνουν τα σωστά βήματα ώστε να αποτελέσει λύση του προβλήματος. Τα ηλεκτρικά οχήματα με τους σταθμούς φόρτισης θα αποτελέσουν την επέκταση του δικτύου, συμβάλλοντας και στην αποδοτική διαχείριση των ΑΠΕ στο ηλεκτρικό σύστημα. Προέχει η δημιουργία των αναγκαίων υποδομών φόρτισης και η έρευνα και μελέτες σε φορτιστές, μπαταρίες και την αποδοτική διαχείριση της φόρτισης των ηλεκτρικών οχημάτων με την παραγωγή των ΑΠΕ, και ει δυνατόν για την καλύτερη αξιοποίηση της αποθηκευτικής ικανότητας των μπαταριών, με αμοιβαία οφέλη. Και εδώ χρειάζεται αλλαγή πολιτικής, αφού το υπουργείο βιάσθηκε και παρέχει γενναία χρηματοδότηση στην αγορά ηλεκτρικών οχημάτων, αντί να υποστηρίξει την ανάπτυξη των υποδομών, την έρευνα και μελέτες που προηγούνται, με μεγάλη εγχώρια προστιθέμενη αξία, συμβάλλοντας και στη διείσδυση των ΑΠΕ.
5.Τα νησιωτικά συστήματα αποτελούν τη μεγάλη πρόκληση, γιατί στην Ελλάδα η ενεργειακή μετάβαση αρχίζει από τα νησιά με πολλαπλά οφέλη, από το Καστελλόριζο μέχρι τους Οθωνούς και αυτό πρέπει να αποτελέσει πρωταρχικό εθνικό στόχο. Οι τεχνολογίες υπάρχουν και το ερώτημα είναι γιατί αυτή η αδράνεια, χωρίς να εκδηλώνεται πρωτοβουλία τόσο από τη ΡΑΕ όσο και από το υπουργείο, που θα επιφέρει και τη δραστική μείωση των ΥΚΩ δια παντός. Με τον μετασχηματισμό του ηλεκτρικού συστήματος όλες οι ενεργειακές ανάγκες σε κάθε νησί θα καλύπτονται από την ηλιακή και αιολική ενέργεια με διείσδυση πάνω από 90%, ενώ οι μονάδες πετρελαίου θα αποτελέσουν εφεδρεία και θα καλύπτουν ανάγκες με μικρή συμμετοχή σε ειδικές περιπτώσεις. Η τυχόν διασύνδεση κάποιων νησιών με το εθνικό σύστημα στο μέλλον θα αποτελέσει μέρος της λύσης, οπότε δεν δικαιολογείται η σημερινή αδράνεια.
Για αυτές τις εφαρμογές, μετά από ειδικές μελέτες στα νησιωτικά συστήματα, απαιτούνται μεταρρυθμίσεις και νέο θεσμικό πλαίσιο που θα ανταποκρίνεται στις ανάγκες μετασχηματισμού των ηλεκτρικών συστημάτων με τους κανόνες της αγοράς, αποφεύγοντας εμβαλωματικές και δαπανηρές λύσεις, πχ. «υβριδικά».
Συνοψίζοντας, σημειώνεται ότι κατά τη διάρκεια του 2020 με αποφάσεις χωρίς εκτίμηση των επιπτώσεων, ο ηλεκτρισμός στη χώρα οδηγείται σε υψηλότερες τιμές. Η απαλλαγή της ΡΑΕ από τη γραφειοκρατία των ΑΠΕ θα συμβάλλει ώστε να αφοσιωθεί στον επιτελικό και ρυθμιστικό της ρόλο.
Με την ανατολή του 2021, χρειάζονται πρωτοβουλίες από το υπουργείο και τη ΡΑΕ, με ισχυρή πολιτική βούληση, στην επεξεργασία της αναγκαίας στρατηγικής, τις μεταρρυθμίσεις και τον απαραίτητο σχεδιασμό για την ενεργειακή μετάβαση με την μεγάλη διείσδυση των ΑΠΕ, καθώς και στην κινητοποίηση των διαχειριστών δικτύου για τις αντίστοιχες δράσεις, με στόχο τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας του ηλεκτρισμού στη χώρα. Οι διαχειριστές δικτύου έχουν βασικό ρόλο και πρέπει να ηγηθούν της ενεργειακής μετάβασης στον ηλεκτρισμό.