από τον OPEC + να επιδεινώνουν την κατάσταση, μειώνοντας περαιτέρω τις εισροές εξαγωγών για τις οικονομίες που εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τα «πετροδολάρια».
Ορισμένοι εξ αυτών, όπως τα ΗΑΕ, έχουν εναποθέσει τις ελπίδες τους στα ισχυρά τραπεζικά τους συστήματα και ισχυρίζονται ότι μπορούν να ανταπεξέλθουν σε κάθε είδους σοκ μπορεί να προκύψει για τις οικονομίες τους.
Δυστυχώς για αυτούς, όμως, ένα ολοένα αυξανόμενο πλήθος στοιχείων υποδηλώνει το εντελώς αντίθετο: Ένα κύμα τραπεζικών συγχωνεύσεων σαρώνει την Μέση Ανατολή, καθώς ο τομέας πασχίζει να διατηρηθεί βιώσιμος, μέσα στη δίνη της επιβράδυνσης του ρυθμού οικονομικής ανάπτυξης που καταγράφεται παγκοσμίως. Είναι ενδεικτικό της κατάστασης ότι αυτή την περίοδο, διαπραγματεύονται συμφωνίες αξίας σχεδόν 440 δισ. δολαρίων! Από μόνο του συνιστά ένα αξιοσημείωτο επίτευγμα, ιδίως για μια περιοχή στην οποία παρατηρείται η χαμηλότερη τραπεζική διείσδυση από οποιοδήποτε άλλο σημείο στον πλανήτη.
Θα πρέπει να επισημανθεί ότι ο αντίκτυπος των διακυμάνσεων των τιμών του πετρελαίου στις χρηματοοικονομικές επιδόσεις του τραπεζικού τομέα στις κύριες χώρες παραγωγής και εξαγωγής πετρελαίου στην Μέση Ανατολή δεν είναι ίδιος παντού, καθώς το μέγεθος της οικονομίας κάθε χώρας και η διαφοροποίησή της σε τομείς εκτός του πετρελαίου επιδρούν άμεσα στη σχέση μεταξύ των διακυμάνσεων των τιμών του πετρελαίου και της χρηματοοικονομικής απόδοσης του τραπεζικού τομέα τους. Τουτέστιν η ύπαρξη μιας καλά διαφοροποιημένης οικονομίας, στους εκτός πετρελαίου τομείς, περιορίζει τον άμεσο αντίκτυπο των διακυμάνσεων των τιμών του αργού, στις χρηματοοικονομικές επιδόσεις του τραπεζικού κλάδου.
Η πλειονότητα των χωρών της Μέσης Ανατολής είναι πετρελαιοπαραγωγές, με τα έσοδα και τις δαπάνες των κυβερνήσεών τους να εξαρτώνται, κυρίως, από τις διακυμάνσεις των τιμών του αργού. Ο τομέας του πετρελαίου θεωρείται ως μοχλός οικονομικών μεταβλητών και επιχειρήσεων σε δημόσιους και ιδιωτικούς τομείς στις χώρες της Μέσης Ανατολής. Για το λόγο αυτό, πολλές μελέτες δείχνουν ότι η οικονομική ανάπτυξη και η οικονομική κατάσταση στην περιοχή σχετίζονται σε μεγάλο βαθμό με τις διεθνείς τιμές του πετρελαίου και τους κραδασμούς που υπόκειται η αγορά από τις εκάστοτε πετρελαϊκές κρίσεις.
(πηγή: Bloomberg)
Χρηματοπιστωτικά συμβάντα ανά χώρα
Σύμφωνα με στοιχεία που παραθέτει το oilprice.com, η Σαουδική Αραβία η οποία ξεκίνησε τον πόλεμο τιμών με την Ρωσία, και συνέβαλε καθοριστικά στην κατάρρευση της αξίας του αργού, συγκαταλέγεται μεταξύ εκείνων με την μεγαλύτερη έκθεση στην τρέχουσα αυτή τάση.
Η National Commercial Bank, (NCB) το μεγαλύτερο χρηματοπιστωτικό ίδρυμα του βασιλείου των Σαούντ σε όρους πάγιου ενεργητικού, έχει υποβάλει προσφορά εξαγοράς ύψους 15,6 δισ. δολαρίων για την Samba Financial Group. Το ύψος της προσφοράς αντιπροσωπεύει πρίμιουμ σχεδόν 30% στην αποτίμηση της Samba, πριν από την ανακοίνωση της συμφωνίας, ενώ η πιθανή οριστικοποίησή της θα δημιουργήσει ένα «γίγαντα», με συνολική κεφαλαιοποίηση 210 δισ. δολαρίων.
Η Saudi Arabian Monetary Authority, ήτοι,η κεντρική τράπεζα του Ριαντ, έχει εκταμιεύσει ποσά σχεδόν 27 δισ. δολαρίων υπό μορφή πακέτων τόνωσης προκειμένου να υποστηρίξει το εγχώριο τραπεζικό σύστημα που υποφέρει εξαιτίας της αδυναμίας αύξησης των δανείων του ιδιωτικού τομέα, εδώ και αρκετά χρόνια. Ο τομέας πετρελαίου και φυσικού αερίου της Σαουδικής Αραβίας, αντιπροσωπεύει το 50% του ΑΕΠ και το 70% των εσόδων από εξαγωγές με το ΔΝΤ να εκτιμά ότι το κατώτερο δημοσιονομικό επίπεδο της χώρας, δηλαδή, η χαμηλότερη τιμή ανά βαρέλι που χρειάζεται μια πετρελαιοπαραγωγός χώρα για να καλύπτει τις δαπάνες της, παράλληλα με τον ισοσκελισμό του προϋπολογισμού της, ανέρχεται σε 76,1 δολάρια ανά βαρέλι, τουτέστιν, απέχει πολύ από το τρέχον επίπεδο των 40 δολαρίων.
(γράφημα ΔΝΤ)
Το Δημόσιο Ταμείο Επενδύσεων (PIF), της Σαουδικής Αραβίας, προσπαθεί να ολοκληρώσει και άλλες παρόμοιου χαρακτήρα συγχωνεύσεις, με απώτερο στόχο να βελτιώσει την ανταγωνιστικότητα του κλάδου. Θυμίζουμε ότι το PIF είναι ο μεγαλύτερος μέτοχος της NCB και της Samba, αφού ελέγχει το 44% και το 23% του μετοχικού κεφαλαίου τους αντίστοιχα.
Τον Ιούνιο, η Masraf Al Rayan QSC και η Al Khalij Commercial Bank PQSC του Κατάρ, ξεκίνησαν προκαταρκτικές διαπραγματεύσεις με σκοπό να συγχωνεύσουν τις δραστηριότητές τους. Μια πιθανή συνένωσή τους θα μπορούσε να δημιουργήσει μια νέα εταιρική οντότητα με στοιχεία ενεργητικού άνω των 45 δισ. δολαρίων, καθώς και μία από τις μεγαλύτερες τράπεζες που συμμορφώνονται με τους κανόνες της Σαρία στην περιοχή. Η συμφωνία ακολουθεί τη συγχώνευση, το 2018, μεταξύ της Barwa Bank και της Διεθνούς Τράπεζας του Κατάρ, η οποία είχε ως αποτέλεσμα να εγκαταλειφθεί το σχέδιο της προτεινόμενης τριμερούς συγχώνευσης με την Masraf Al Rayan.
Το Κατάρ είναι ο 17ος μεγαλύτερος παραγωγός πετρελαίου στον κόσμο, με παραγωγή 1,5 εκατ. βαρελιών την ημέρα. Η οικονομία της χώρας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το πετρέλαιο, με τους υδρογονάνθρακες να αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 60% του ΑΕΠ, το 85% των εσόδων από εξαγωγές και περίπου το 70% των συνολικών κρατικών εσόδων. Σημειώνεται ότι το ΔΝΤ έχει συμπεριλάβει το Κατάρ στον κατάλογο των επτά χωρών από τις οποίες αναμένει να καταγράψουν πλεόνασμα προϋπολογισμού κατά την τρέχουσα χρήση, χάρη στη σημαντική μείωση των κεφαλαιουχικών δαπανών τους.
Ακόμη τον Ιανουάριο του 2020, η Dubai Islamic Bank, το μεγαλύτερο χρηματοπιστωτικό ίδρυμα των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, ολοκλήρωσε μια συμφωνία για την εξαγορά της μικρότερης ανταγωνίστριας Noor Bank, με ανταλλαγή μετοχών. Η συνδυασμένη εταιρική οντότητα που διαθέτει πλέον ενεργητικό 75 δισ. δολαρίων, κυριαρχεί έκτοτε στην αγορά, προσελκύοντας περισσότερους διεθνείς επενδυτές και αυξάνοντας το ποσοστό των ξένων εταιρειών που ελέγχει στο 40%.
Αν και τα ΗΑΕ διαθέτουν μία από τις πιο διαφοροποιημένες οικονομίες στην περιοχή, εν τούτοις, παραμένουν σε μεγάλο βαθμό εξαρτημένα από το πετρέλαιο, με εξαίρεση το Ντουμπάι. Τα ΗΑΕ είναι ο 8ος μεγαλύτερος παραγωγός πετρελαίου στον κόσμο, με ημερήσια παραγωγή που φθάνει στα 3,1 εκατ, βαρέλια και με τις εξαγωγές πετρελαίου να αντιπροσωπεύουν περί το 30% του ΑΕΠ. Το ΔΝΤ έχει εκτιμήσει ότι η χώρα χρειάζεται μια τιμή πετρελαίου στα 69,1 δολάρια το βαρέλι για να ισοσκελίσει τον προϋπολογισμό της.
Ακόμη, η Kuwait Finance House ανέβαλε την προγραμματισμένη συγχώνευση με την Ahli United Bank του Μπαχρέιν έως και τον προσεχή Δεκέμβριο, εξαιτίας των συνεπειών του κορονοϊού. Μια πιθανή συγχώνευση θα δημιουργούσε μια υπερτράπεζα με ενεργητικό άνω των 104 δισ. δολαρίων.
Το Κουβέιτ είναι μέλος του ΟPEC+ και ο 9ος μεγαλύτερος παραγωγός πετρελαίου στον κόσμο με ημερήσια παραγωγή 2,9 εκατ. βαρελιών. Για να ισοσκελίσει τον προϋπολογισμό του, που δέχτηκε ισχυρό πλήγμα από την κατάρρευση των τιμών τον Απρίλιο, η χώρα χρειάζεται μια τιμή για το αργό που να κυμαίνεται πλησίον των 61,1 δολαρίων το βαρέλι, σύμφωνα με το ΔΝΤ.
Τέλος, η Oman Arab Bank ολοκλήρωσε τα σχέδια εξαγοράς του εγχώριου ανταγωνιστή της, Alizz Islamic, αφού η Omnivest, ένα από τα μεγαλύτερα επενδυτικά ταμεία του Ομάν, εκχώρησε το μερίδιό του που ανερχόταν σε 12%. Η συγχωνευμένη τράπεζα θα υπαχθεί πλήρως στην Oman Arab Bank και θα διαθέτει στοιχεία ενεργητικού ύψους 8,4 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Το Ομάν παράγει 1 εκατ. βαρέλια αργού την ημέρα, και είναι ο 19ος μεγαλύτερος παραγωγός στον κόσμο. Όπως και οι περισσότερες χώρες της Μέσης Ανατολής, το Ομάν εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τα έσοδα που του αποφέρουν οι εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου καθώς αναλογούν στο 68% του ΑΕΠ και στο 85% των κρατικών εσόδων. Η χώρα αναμένεται να καταγράψει ένα από τα μεγαλύτερα δημοσιονομικά ελλείμματα κατά το τρέχον οικονομικό έτος, με το ΔΝΤ να το υπολογίζει στο 20% του ΑΕΠ.
Σαν επίλογος
Ο τομέας του πετρελαίου στην Μέση Ανατολή έχει ισχυρό αντίκτυπο στην οικονομική ανάπτυξη. Οι κυβερνήσεις των χωρών της περιοχής χρησιμοποιούν τα έσοδα από τις πωλήσεις αργού και φυσικού αερίου για να τονώσουν την απασχόληση στον δημόσιο τομέα, να θέσουν σε κίνηση την ανάπτυξη σημαντικών έργων υποδομής, να αυξήσουν τις επενδύσεις μεγάλης κλίμακας και να μεγιστοποιήσουν τα συναλλαγματικά αποθεματικά τους. Επιπλέον, δεν θα πρέπει να λησμονηθεί το γεγονός ότι ήταν το πετρέλαιο που ενσωμάτωσε, τελικά, όλες αυτές τις χώρες στη διεθνή οικονομική τάξη.