και της βελτίωσης της ενεργειακής αποδοτικότητας του κτιριακού αποθέματος θέτει στο επίκεντρο την προώθηση των ηλιακών συστημάτων. Η χώρα μας καλείται να πετύχει συγκεκριμένους στόχους στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα, εκμεταλλευομένη τις ΑΠΕ. Για τις προκλήσεις στον τομέα των ηλιακών συστημάτων αναζητήσαμε την άποψη του προέδρου της Ένωσης Βιομηχανίας Ηλιακής Ενέργειας κ. Ευθυμίου Σπανού.
Με δεδομένο ότι ο κλάδος των ηλιακών συστημάτων έχει ξεκινήσει στη χώρα μας από το 1974, θα μπορούσε κάποιος να πει ότι ο Έλληνας πολίτης είναι εξοικειωμένος με την τεχνολογία. Είναι έτσι; Τι δείχνουν τα πιο πρόσφατα στοιχεία για τη χώρα μας;
Η ελληνική αγορά ηλιακών συστημάτων ξεπερνά πλέον τις 300.000 m2 συλλεκτών. Στη χώρα μας είναι εγκατεστημένα 4.700.000 m2. Η ηλιακή ενέργεια που αξιοποιείται ξεπερνά τις 3 TWh. Τα νοικοκυριά εξοικονομούν 500.000.000 € το χρόνο και αποφεύγονται περισσότεροι από 3.000.000 tCO2. Η κύρια εφαρμογή αφορά ηλιακούς θερμοσίφωνες. Με την εγκατάσταση κάθε ηλιακού θερμοσίφωνα πετυχαίνουμε εξοικονόμηση εκπομπών αερίου του θερμοκηπίου όσες εκπέμπει ένα μέσο αυτοκίνητο. Η προώθηση ηλεκτρικών αυτοκινήτων έχει σε ιδανικές συνθήκες στο μέλλον ακριβώς τον ίδιο στόχο 1500 κιλά CO2. Αν πράγματι θέλαμε να εξοικονομήσουμε αυτές τις εκπομπές είναι πολύ πιο αποτελεσματικό να επενδύσουμε ένα μισθό σε ηλιακό σύστημα παρά δεκάδες χιλιάδες σε ηλεκτρικά ΙΧ. Αν κάποιος καταναλωτής προτιμά το ηλεκτρικό αυτοκίνητο για διάφορους λόγους δεν εμποδίζεται. Όμως η κρατική ενίσχυση εισαγόμενων τεχνολογιών που αυξάνει τη κατανάλωση θα μπορούσε να στραφεί στην ανάπτυξη πολλαπλάσια αποδοτικών λύσεων για τους Έλληνες και το περιβάλλον. Η ηλιακή θέρμανση αυξάνεται αργά. Οι εγκαταστάσεις σε ξενοδοχεία και βιομηχανίες για τη κάλυψη θερμικών και ψυκτικών φορτίων, αποτελούν μικρό μέρος των πωλήσεων. Αυτές όμως οι εφαρμογές πρέπει να διαδοθούν με ταχείς ρυθμούς καθώς αποτελούν απαραίτητο στοιχείο για την μεσοπρόθεσμη απανθρακοποίηση της ενέργειας. Η δυνητική αγορά είναι πολύ μεγάλη και αποτελεί και εφαλτήριο για την ενίσχυση των εξαγωγών προϊόντων και τεχνολογίας. Ήδη το 60% της Ελληνικής παραγωγής εξάγεται σε όλο τον κόσμο, από τη Κορέα έως τη Νότια Αμερική και από τις ΗΠΑ μέχρι την Αυστραλία και τη Νότια Αφρική και φυσικά στην Ευρώπη και τη Μεσόγειο.
Το εξοικονομώ κατ' οίκον είναι ένα πρόγραμμα που θέτει στο επίκεντρο την ενεργειακή θωράκιση των σπιτιών μας. Πώς κρίνεται την εφαρμογή του μέχρι τώρα;
Η εφαρμογή του βελτιώνεται και το πρόγραμμα μπορεί να αποτελέσει πολύτιμο εργαλείο για την εξοικονόμηση ενέργειας. Χρειάζεται μια αναβάθμιση και γενναία ενίσχυση. Επίσης πρέπει να γίνουν διορθώσεις και προσαρμογές σε νέες συνθήκες έχοντας υπόψη ότι οι επιλογές που κάνουμε σήμερα θα βρίσκονται εκεί μέχρι το 2050. Μερικά παραδείγματα: Να δοθεί μεγάλο βάρος στη μόνωση, σε συστήματα έξυπνου κτιρίου και αν είναι εφικτό σε συστήματα χαμηλών θερμοκρασιών (ενδοδαπέδια, κονβέκτορες, ακτινοβολίας). Να εξαιρεθεί η επιδότηση ρυπογόνων καυσίμων όπως πετρελαίου και αερίου και να επιτρέπεται η εγκατάσταση τους μόνο ως συμπληρωματικών άλλων συστημάτων ΑΠΕ (ηλιακά, αποδοτικές αντλίες θερμότητας, βιομάζα). Αν δεν υπάρχει σύστημα χαμηλών θερμοκρασιών η χρήση αντλιών θερμότητας να γίνεται μόνο ως συμπληρωματική άλλου συστήματος ΑΠΕ.
Στη χώρα μας ένα από τα βασικά προβλήματα είναι το ζήτημα της ενεργειακής φτώχειας. Υπάρχουν επιδοτούμενα προγράμματα για την εγκατάσταση ηλιακών;
Θα έπρεπε τουλάχιστον να εγκαθίστανται δωρεάν ηλιακοί θερμοσίφωνες όπου δεν υπάρχουν. Άλλωστε το κόστος του κοινωνικού τιμολογίου χρεώνεται σε όλους μας. Είναι προτιμότερο να επενδύσουμε με απόδοση 25% ώστε να μειωθεί αυτή η δαπάνη παρά να συνεχίζουμε την επιδότηση κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας. Αυτό είναι ένα πρόγραμμα που μπορεί να αναλάβει η πολιτεία και θα μπορούσε να μειώσει την υποχρέωση των παραγωγών ηλεκτρικής ενέργειας (ΔΕΗ και Ιδιώτες) στα πλαίσια του καθεστώτος επιβολής υποχρέωσης ενεργειακής απόδοσης που χωλαίνει.
Επιπλέον θα έπρεπε να υπάρχει πρόγραμμα ενίσχυσης μέτρων εξοικονόμησης στα ευάλωτα νοικοκυριά όπως για μόνωση, φωτισμό, θέρμανση από ΑΠΕ.
Ο θεσμός των ενεργειακών κοινοτήτων είναι ένας θεσμός που έθεσε ως στόχο την παραγωγή ενέργειας για ιδιοκατανάλωση, αλλά και την παραγωγή ενέργειας για την καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας στην περίπτωση που στην ενεργειακή κοινότητα συμμετέχουν δήμοι. Από την εμπειρία σας υπήρξε ενδιαφέρον για ηλιακά συστήματα;
Υπάρχουν πολλά καλά παραδείγματα. Συστήματα τηλεθέρμανσης στη Γερμανία, Ολλανδία, Γαλλία και ιδιαίτερα στη Δανία. Συνήθως μια ενεργειακή κοινότητα με τη συμμετοχή αποκεντρωμένης διοίκησης διαχειρίζεται ένα ολοκληρωμένο σύστημα παραγωγής θερμότητας και ηλεκτρικής ενέργειας. Η έκταση των ηλιακών πεδίων είναι μεγάλη και ξεπερνά ακόμη και τις 100.000 m2 (συνήθως χρησιμοποιείται παράλληλα για κτηνοτροφία). Στη Πολωνία εφαρμόζεται ένα εκτεταμένο πρόγραμμα διάδοσης θερμικής ηλιακής ενέργειας μέσω δήμων και περιφέρειας με μεγάλη επιδότηση από τα διαρθρωτικά ταμεία. Στην Ελλάδα δεν υπάρχει ακόμη αξιοποίηση αυτών των τάσεων. Οι ενεργειακές κοινότητες και κυρίως οι δήμοι προτιμούν πιο εύκολες λύσεις εγκατάστασης φωτοβολταϊκών ή ανεμογεννητριών μέσω net metering. Θα βοηθήσει πολύ αν οι περιφέρειες συμπεριλάβουν τα θερμικά ηλιακά στον ενεργειακό σχεδιασμό. Η ψηφιοποίηση των ηλιακών συστημάτων και η θεσμοθέτηση της θερμότητας ως υπηρεσίας θα βοηθήσει στο να συμπεριλαμβάνονται τα θερμικά ηλιακά.
Το τελευταίο διάστημα το ενδιαφέρον όλων στρέφεται στο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το κλίμα. Σε αυτό προβλέπεται μεταξύ άλλων ότι η χρήση θερμικών ηλιακών συστημάτων θα αυξηθεί κατά 34% το 2030 σε σχέση με το 2020. Ποια είναι η άποψη σας;
Η χρήση των θερμικών ηλιακών προβλέπεται να αυξηθεί κατά 39%. Αυτό αφήνει αναξιοποίητες τις ευκαιρίες διάδοσης των θερμικών ηλιακών τόσο για τις ανάγκες σε θέρμανση και ψύξη στα κτίρια και ιδιαίτερα στα κτίρια εκτός κατοικίας όσο και στις βιομηχανικές εφαρμογές. Η Ελληνική βιομηχανία ηλιακής ενέργειας μπορεί να ανταποκριθεί στις προκλήσεις. Πολλά έργα στην Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο δείχνουν σε αυτή τη κατεύθυνση. Το ΕΣΕΚ βασίζεται σε μεγάλο βαθμό σε παραμέτρους και υποθέσεις και πρέπει να υπάρχει περαιτέρω διαβούλευση. Για παράδειγμα το κόστος του εξοπλισμού σήμερα όσο και οι προβλέψεις για την εξέλιξη τιμών. Ο βαθμός απόδοσης διαφόρων τεχνολογιών και τα πρότυπα δοκιμών. Το πραγματικό κόστος περιλαμβανομένου του έμμεσου κόστους (πχ Δίκτυα αποθήκευση ευελιξία). Εκπομπές που αφορούν όλο το κύκλο προϊόντος ή καυσίμου. Σήμερα ο βαθμός απόδοσης κάποιων τεχνολογιών δεν αντικατοπτρίζει τη πραγματικότητα άρα το κόστος ενέργειας και οι εκπομπές είναι διαφορετικές από αυτές που υπολογίζονται. Οι διάφορες ομάδες πίεσης με πολλούς τρόπους παραμορφώνουν την εικόνα και κάνουν ιδιαίτερα δύσκολη τη βέλτιστη επιλογή. Τελικά κρύβεται ότι ο ανεξέλεγκτος άμεσος και έμμεσος εξηλεκτρισμός της ενέργειας δεν οδηγεί στην απανθρακοποίηση και σε κυκλική οικονομία. Αν και η ηλεκτρική ενέργεια θα έχει κύρια θέση στο μελλοντικό σύστημα, η συνεισφορά των θερμικών λύσεων (μη ηλεκτρικών) ΑΠΕ θα είναι πολύ μεγάλη. Είναι παραλογισμός να εγκαθιστούμε ανεμογεννήτριες δίκτυα και μπαταρίες για να ζεσταίνουμε νερό υποκαθιστώντας ηλιακούς θερμοσίφωνες. Κι όμως τέτοιες λύσεις προάγονται αν δεν δοθεί η προτεραιότητα σε θερμικά ηλιακά. Βέβαια ακόμη και σήμερα πληρώνουμε πολύ ακριβά το ρεύμα στα νησιά για να ζεσταίνουμε νερό και δε τοποθετούν υποχρεωτικά ηλιακά. Η απόσβεση σε πραγματικές τιμές θα γινόταν σε λιγότερο από 2 χρόνια. Για την αλλαγή στη ενέργεια θα χρειαστούν τεράστια ποσά που θα τα πληρώσουμε μέσω του φόρου, εισφορών, υπηρεσίες . Όταν ο πολιτικός ή ο πολίτης ξέρει το άμεσο και μελλοντικό κόστος σε χρήμα και στο περιβάλλον, αυξάνονται οι πιθανότητες να πάρει σωστές αποφάσεις. Οι πολίτες που θα γνωρίζουν θα συμμετέχουν στη λύση του προβλήματος όχι μόνο οικονομικά αλλά προσαρμόζοντας τη κατανάλωση.