σαμποτάζ ανοιχτά των ελληνικών ακτών μέχρι την κρίση χωρητικότητας στα ευρωπαϊκά δίκτυα, το ενεργειακό σύστημα δεν “προχωρά”, αλλά αναγκάζεται να επανασχεδιαστεί υπό την πίεση γεωπολιτικών συγκρούσεων και τεχνικών ορίων.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι τιμές ενέργειας δεν αυξάνονται απλώς εκτινάσσονται. Το φυσικό αέριο ανέβηκε κατά 59% σε έναν χρόνο, με νέα άνοδο να προβλέπεται. Η ηλεκτρική ενέργεια αυξήθηκε κατά 23% και οι υπηρεσίες φυσικού αερίου κατά 11%. Τα φορτία LNG κατευθύνονται σε ακριβότερες διεθνείς αγορές, περιορίζοντας την εγχώρια προσφορά και μετατρέποντας τον λογαριασμό ενέργειας σε μηνιαίο σοκ για τα νοικοκυριά.
Το φυσικό αέριο όμως παραμένει παρεξηγημένο. Η πυρόλυση μεθανίου μπορεί να παράγει υδρογόνο χωρίς καύση και χωρίς CO₂, μετατρέποντας το αέριο σε καθαρό, σταθερό ενεργειακό φορέα. Το πρόβλημα δεν είναι το αέριο, αλλά το κόστος.
Την ίδια στιγμή, η Βόρεια Θάλασσα δεν είναι πλέον απλώς μια λεκάνη παραγωγής, αλλά ένα πεδίο μάχης και στρατηγικής επιβίωσης. TotalEnergies, Repsol και HitecVision ενοποιούν τα περιουσιακά τους στοιχεία στη NEONEXTEnergy, με στόχο παραγωγή άνω των 250.000 βαρελιών ισοδύναμου πετρελαίου την ημέρα. Στόχος τους είναι να επιβιώσουν απέναντι στη μείωση των αποθεμάτων και στο αυστηρό βρετανικό φορολογικό πλαίσιο. Η κίνηση θυμίζει τη συγχώνευση Equinor–Shell που δημιούργησε την Adura. Μόνο οι μεγάλοι παίκτες μπορούν να αντέξουν τη γεωλογική φθορά και το ολοένα πιο επιθετικό φορολογικό καθεστώς του Ηνωμένου Βασιλείου. Ο χάρτης της Βόρειας Θάλασσας αποκαλύπτει κάτι ακόμη βαθύτερο: οι άδειες αποθήκευσης CO₂ επικαλύπτονται με τα πεδία πετρελαίου και αερίου. Δεν πρόκειται για «πράσινη αντικατάσταση», αλλά για στρατηγική επαναχρησιμοποίηση του ίδιου υπεδάφους.
Στις ΗΠΑ, οι προσφορές ύψους 382 εκατ. δολαρίων για υπεράκτια δικαιώματα δείχνουν μια επιστροφή της εξόρυξης υπό καθεστώς απορρύθμισης. Παρ’ όλα αυτά, το flaring συνεχίζεται, καθώς το αέριο καίγεται λόγω έλλειψης υποδομών. Στον Καναδά, το «junkgas» με ασταθείς πιέσεις καθιστά την αξιοποίησή του δύσκολη και ασύμφορη. Κι όμως, απλές τουρμπίνες θα μπορούσαν να μετατρέψουν αυτό το χαμένο καύσιμο σε τοπική ηλεκτροπαραγωγή. Η σπατάλη είναι τεχνική, όχι αναπόφευκτη.
Στην Ευρώπη, οι αντιφάσεις της πυρηνικής ενέργειας βαθαίνουν. Η Γαλλία σχεδιάζει να παράγει πυρηνικά καύσιμα στη Γερμανία με ρωσικά εξαρτήματα, παρά τις κυρώσεις της ΕΕ. Η ενεργειακή ασφάλεια συναντά τον φόβο κατασκοπείας, ενώ η πυρηνική ενέργεια παραμένει η μόνη λύση ενεργειακής βάσης με ελάχιστο αποτύπωμα χρήσης γης (0,3 m²/MWh). Παράλληλα, η απόφαση για απομάκρυνση του FSRU «CapeAnn» από τη Χάβρη το 2026 δείχνει πόσο εύθραυστη είναι η ευρωπαϊκή υποδομή LNG, ακόμη και όταν θεωρείται κρίσιμη για την ασφάλεια εφοδιασμού.
Την ίδια στιγμή, η αιολική ενέργεια αποδεικνύεται συστηματικά υπερεκτιμημένη. Έρευνες όπως αυτή του TUDelftδείχνουν ότι η πραγματική παραγωγή υπεράκτιων αιολικών υστερεί σημαντικά των προβλέψεων, ενώ η φυσική πραγματικότητα της χαμηλής πυκνότητας ισχύος, της διαλείπουσας παραγωγής και των χιλιάδων χιλιόμετρων νέων γραμμών μεταφοράς δεν μπορούν να αγνοηθούν. Τα δεδομένα χρήσης γης είναι αποκαλυπτικά: η χερσαία αιολική ενέργεια απαιτεί 99 τετραγωνικά μέτρα ανά MWh, η ηλιακή 19, το φυσικό αέριο με CCS μόλις 1,3 και η πυρηνική 0,3. Στην εποχή των datacenters και της τεχνητής νοημοσύνης, η ενεργειακή πυκνότητα γίνεται στρατηγικό πλεονέκτημα.
Η κρίση χωρητικότητας στα ευρωπαϊκά δίκτυα επιβεβαιώνει το ίδιο πρόβλημα. Οι οκτώ νέες «ενεργειακές λεωφόροι» που σχεδιάζει η ΕΕ, από τις διασυνδέσεις των Πυρηναίων μέχρι τους κάθετους διάδρομους Ιταλίας, Κροατίας και Ελλάδας, δείχνουν ότι η μετάβαση δεν σκοντάφτει στην τεχνολογία, αλλά στη γεωγραφία, στις αντιστάσεις των κρατών και στην έλλειψη επενδύσεων σε δίκτυα. Ιδιαίτερα για τα Βαλκάνια αποκαλύπτει πόσο περίπλοκη παραμένει η γεωγραφία των ευρωπαϊκών δικτύων. Η πρόσφατη διόρθωση στον περιφερειακό χάρτη, όπου η διασύνδεση Σερβίας–Ρουμανίας και το σύστημα της Transelectrica δεν ανήκουν τελικά στην περιοχή ECE αλλά στην SEE, υπογραμμίζει ότι η Ευρώπη εξακολουθεί να λειτουργεί με κατακερματισμένες αγορές και διαφορετικά τεχνικά καθεστώτα. Η συγκεκριμένη διασύνδεση θα ενταχθεί στον πυρήνα (Core) μόνο όταν η ECE ενταχθεί πλήρως στο ίδιο πλαίσιο, κάτι που δείχνει πόσο αργά και άνισα προχωρά η ενοποίηση των δικτύων. Αυτή η ασυμμετρία δεν είναι λεπτομέρεια∙ επηρεάζει άμεσα τις ροές φυσικού αερίου και ηλεκτρισμού, τις δυνατότητες εμπορίας, αλλά και την ασφάλεια εφοδιασμού σε μια περιοχή που παραμένει ενεργειακά ευάλωτη.
Παράλληλα, ο ενεργειακός πόλεμος Ρωσίας–Ουκρανίας έχει φτάσει στη Μεσόγειο. Ρωσικό δεξαμενόπλοιο του «στόλου-σκιά» επλήγη νότια της Ελλάδας σε μια πρωτοφανή ουκρανική επιχείρηση. Η ενέργεια μετατρέπεται σε όπλο και οι θαλάσσιες οδοί σε ζώνες κινδύνου. Το ερώτημα πλέον είναι τι σημαίνει αυτό για την ευρωπαϊκή ασφάλεια, αν οι ενεργειακοί διάδρομοι μετατραπούν σε πεδία σύγκρουσης και αν η Ευρώπη μπορεί να διατηρήσει ιδεολογική καθαρότητα σε μια εποχή τακτικών σαμποτάζ.
Παρότι το υδρογόνο δεν είναι αέριο του θερμοκηπίου, νέα έρευνα του GlobalCarbonProject δείχνει ότι συμβάλλει έμμεσα στη θέρμανση του πλανήτη. Η τεχνολογία πρέπει να προηγείται της πολιτικής αφήγησης, όχι το αντίστροφο.Το ίδιο ισχύει και για τις λύσεις «αρνητικών εκπομπών»: η κατάρρευση της RunningTide το 2024, μιας εταιρείας που είχε χρηματοδοτηθεί από κολοσσούς όπως η Microsoft, η Stripe και η Shopify, αλλά τελικά κατέληξε να ρίχνει ξύλα στη θάλασσα αντί να εφαρμόσει την τεχνολογία δέσμευσης άνθρακα που υποσχόταν, δείχνει πόσο εύκολα η καινοτομία μπορεί να μετατραπεί σε αφήγημα χωρίς ουσία.
Καθώς τα datacenters και οι υποδομές τεχνητής νοημοσύνης επεκτείνονται, ο περιορισμός δεν είναι η τεχνολογία αλλά η επιφάνεια εγκατάστασης στη γη. Η ενεργειακή αφθονία απαιτεί συμπαγείς, σταθερές πηγές ισχύος. Ο άνθρακας παραμένει φθηνός, το πετρέλαιο και το αέριο αναγκαία, η πυρηνική ενέργεια πρέπει να κλιμακωθεί. Η αδράνεια των υποδομών και οι κύκλοι κεφαλαίου σημαίνουν ότι οι υδρογονάνθρακες δεν θα εξαφανιστούν αλλά θα επανασχεδιαστούν.
Το 2025 κατέστη σαφές ότι η ενεργειακή μετάβαση δεν είναι αφήγημα αλλά μια πραγματικότητα που δοκιμάζεται καθημερινά. Δεν είναι μια καθαρή ρήξη όπως την οραματίστηκαν οι ιδεολόγοι. Είναι ένας τεχνικός επαναπροσδιορισμός. Τρισεκατομμύρια θα συνεχίσουν να κατευθύνονται στους υδρογονάνθρακες, αλλά με πιο έξυπνο τρόπο. Το μέλλον ανήκει σε συστήματα που ισορροπούν την φιλοδοξία με την πραγματικότητα, την πυκνότητα με την ανθεκτικότητα και τη γεωπολιτική με τον ρεαλισμό. Από το flaring μέχρι τους στόλους-σκιές, από τις πραγματικές επιδόσεις της αιολικής ενέργειας μέχρι τις αντιφάσεις της πυρηνικής, ο ενεργειακός χάρτης ξανασχεδιάζεται, όχι από ιδεολόγους, αλλά από μηχανικούς.
*Λίγα λόγια για τον κ. Γιάννη Μπασιά, ενεργειακό αναλυτή και τέως Πρόεδρο και Διευθύνων Σύμβουλος της Ελληνικής Διαχειριστικής εταιρείας Υδρογονανθράκων (ΕΔΕΥ).
Από το 2021 συμβάλει σε δήμους της Δυτικής Μακεδονίας για την ανάπτυξη ενεργειακών και ορυκτών πόρων. Διετέλεσε μέλος της Επιτροπής για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) μέχρι το 2020 και αρθρογραφεί συχνά με τεχνικές αναλύσεις για το ενεργειακό μείγμα και τις οικονομικές προεκτάσεις.
Διαθέτει περισσότερα από 30 χρόνια διεθνούς επαγγελματικής εμπειρίας στην αξιολόγηση κοιτασμάτων, τα τεχνικά έργα, τη δημιουργία πετρελαϊκού χαρτοφυλακίου και την διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού. Διετέλεσε Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος του ομίλου Georex και εργάστηκε σε θέματα υπεράκτιων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στην Δυτική Αφρική, την Μαυριτανία, το Κανάλι της Μοζαμβίκης, το κεντρικό-νότιο Ατλαντικό. Αρχικά, ακολούθησε ακαδημαϊκή καριέρα στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου και ως Αναπληρωτής Καθηγητής στο Εργαστήριο Γεωλογίας του Εθνικού Μουσείου Φυσικής Ιστορίας στο Παρίσι. Αποφοίτησε από το Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (1979), είναι κάτοχος διδακτορικού διπλώματος από το Πανεπιστήμιο Pierre et Marie Curie στο Παρίσι (1984), διοίκησης επιχειρήσεων από το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Παρισιού (1989) και οικονομικών (Παρίσι, 1994). Διετέλεσε υπότροφος του Συμβουλίου της Ευρώπης στο Παρίσι από το 1980 έως το 1983 και ερευνητής του Ιδρύματος Alexander von Humboldt στο Βερολίνο από το 1985 έως το 1986. Είναι συγγραφέας ή συνεργάτης σε περισσότερες από 30 δημοσιεύσεις σε διεθνή επιστημονικά ή βιομηχανικά περιοδικά, συν-εκδότης 3 εκθέσεων θαλάσσιων αποστολών στον Ινδικό Ωκεανό.