η κυβέρνηση να πράξει αυτό που διαρκώς αναβάλλει από τον περασμένο Απρίλιο. Από τότε δηλαδή που, υπό την πίεση των Βρυξελλών, στις 16/4/2025, ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας κ. Σταύρος Παπασταύρου ανακοίνωσε τον εθνικό θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό (ΘΧΣ) με ταυτόχρονη ανάρτηση χάρτη και συντεταγμένων.
Να υπενθυμίσουμε ότι η Κομισιόν είχε στείλει την Ελλάδα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο (ΕΔ) με καταδικαστική απόφαση στις 27/2/2025 για καθυστέρηση και μη συμμόρφωση με την Οδηγία 2014/89/ΕΕ περί θέσπισης πλαισίου χωροταξικού σχεδιασμού, η οποία έπρεπε να είχε ενσωματωθεί στο εθνικό δίκαιο μέχρι τα τέλη του 2022. Η κυβέρνηση, προεξοφλώντας έντονες αρνητικές αντιδράσεις από την Τουρκία, απέφευγε συστηματικά να εφαρμόσει το Ευρωπαϊκό Δίκαιο προτιμώντας να συρθεί στο ΕΔ. Όμως, μετά την ανακοίνωση του ΘΧΣ, και χωρίς σοβαρούς κλυδωνισμούς στις σχέσεις με την Άγκυρα, το επόμενο λογικό βήμα θα ήταν η ανακήρυξη αυτής της ίδιας της ΑΟΖ. Ο λόγος είναι ότι τα εξωτερικά όρια του χάρτη του ΘΧΣ συμπίπτουν με αυτά της ακήρυκτης, αλλά υπαρκτής, Ελληνικής Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης ( ΑΟΖ) όπως αυτή ορίζεται από το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας ( UNCLOS)
Με υφιστάμενο το νομικό πλαίσιο (βλέπε Ν 4001/2011, Άρθρο 156) που ορίζει τα εξωτερικά όρια της ΑΟΖ, η ανακήρυξή της από την Ελλάδα για το σύνολο του θαλάσσιου χώρου (αφού προηγουμένως ορίσει γραμμές βάσεις με το κλείσιμο κόλπων), μπορεί να γίνει σχετικά εύκολα μέσω της δημοσίευσης Προεδρικού Διατάγματος και ανάρτησης χάρτη που να απεικονίζει τα όρια της- με μαύρη σκίαση εκεί όπου έχει γίνει οριοθέτηση, δηλ με Αλβανία (βάσει της συμφωνίας του 2009), με Ιταλία και εν μέρει με την Αίγυπτο, και με ισχνή αλλά ορατή και συνεχή εκεί όπου δεν έχει γίνει ακόμα,δηλ.με την Λιβύη,υπόλοιπο Αιγύπτου,Κύπρο και Τουρκία.Με αυτή την κίνηση η Ελλάδα ξεκαθαρίζει urbietorbi τι εννοεί όταν υποστηρίζει ότι απειλείται ή καταπατείται η ΑΟΖ της.
Η Κύπρος, με την οποία η Ελλάδα θα έπρεπε από καιρό να έχει προχωρήσει σε οριοθέτηση (παρά τις κατά καιρούς οχλήσεις της Λευκωσίας), ανακήρυξε ΑΟΖ ήδη από το 2004 -χωρίς η Τουρκία να κάνει απόβαση στο νότιο τμήμα της νήσου- με την δημοσίευση χάρτη και εν συνεχεία προχωρώντας σε οριοθετήσεις με την Αίγυπτο, (2003) το Ισραήλ (2010) και με τον Λίβανο(2007,2025), ενώ πολύ σύντομα θα υπάρξει οριοθέτηση και με την Σύρια.
Και για όσους εντός ή εκτός της κυβέρνησης ανησυχούν και «φοβούνται» για βίαιες Τουρκικές αντιδράσεις και προεξοφλούν θερμά επεισόδια σε περίπτωση που η Ελλάδα προχωρήσει σε ανακήρυξη ΑΟΖ, θα πρέπει να λάβουν υπ’ όψη τους τα εξής:
(α) Όταν η Ελλάδα ανακοίνωσε επίσημα τον ΘΧΣ ενωρίτερα εφέτος, υπήρξαν εξαιρετικά ήπιες αντιδράσεις από την Τουρκία,η οποία ευρισκόμενη σε διαπραγματεύσεις με την ΕΕ για την συμμετοχή της σε Ευρωπαϊκά αμυντικά προγράμματα ουδόλως θέλησε να αμφισβητήσει το Eυρωπαικό Aquis.
(β) Σε αντίθεση με την οριοθέτηση, όπου απαιτείται η συνεννόηση δύο κρατών με κοινά θαλάσσια σύνορα, σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας ( UNCLOS),η ανακήρυξη ΑΟΖ αποτελεί αναφαίρετο δικαίωμα και μονομερή ενέργεια, όπως και ο καθορισμός της έκτασης των χωρικών υδάτων, (τα οποία σήμερα είναι στα 6 ν. μ. ενώ έχουμε δικαίωμα επέκτασής στα 12 ν. μ., αλλά δεν το πράττουμε γιατί η Τουρκία μάς απειλεί με πόλεμο μέσω του γνωστού casusbelli)
(γ)Ταυτόχρονα με την ανακήρυξη συνολικής ΑΟΖ, η Ελλάδα θα πρέπει να απευθύνει πρόσκληση στις χώρες με τις όποιες δεν έχει κάνει οριοθέτηση - συμπεριλαμβανομένης και της Τουρκίας - να προσέλθουν σε διαπραγματεύσεις για τον καθορισμό των μεταξύ τους θαλάσσιων συνόρων. Όμως, αυτές οι διαπραγματεύσεις θα γίνουν με σημείο εκκίνησης την μέση γραμμή (όπως προβλέπει η UNCLOS),πάνω στη οποία βασίζεται η Ελληνική ΑΟΖ,και όχι με αυθαίρετες συντεταγμένες.
(δ)Η ανακήρυξη ΑΟΖ από την κυβέρνηση την δεδομένη στιγμή, σε όλο το εύρος και μήκος των Ελληνικών θαλασσών, θα εκτιμηθεί δεόντως από τους μεγάλους ενεργειακούς εταίρους της χώρας, δηλ. την ExxonMobil και την Chevron, οι οποίες πρόκειται να επενδύσουν μερικά δισεκατομμύρια δολάρια τα επόμενα χρόνια εξερευνώντας τις υποθαλάσσιας περιοχές νότια της Κρήτης και στο Ιόνιο. Με την κίνηση αυτή η κυβέρνηση θα διασφαλίσει όχι μόνο τα συμφέροντα της χώρας αλλά και αυτά των ανωτέρω μεγάλων επενδυτών, και, επομένως, θα τύχει της απαραίτητης κάλυψης από την κυβέρνηση Τραμπ.Επιπλέον,ο καθορισμός ΑΟΖ θα επιτρέψει και θα προσελκύσει πολλές άλλες οικονομικές δραστηριότητες που σήμερα δεν μπορούν να αναπτυχθούν, όπως λχ τα θαλάσσια αιολικά πάρκα.
(ε) Προπαντός θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η διαδικασία για την ανακήρυξη ΑΟΖ απαιτεί μια σειρά από γραφειοκρατικά βήματα που εκτυλίσσονται σε διάστημα εβδομάδων, από την λήψη της πολιτικής απόφασης μέχρι την έκδοση του ΠΔ και την κοινή ανακοίνωση από τα ΥΠΕΞ/ΥΠΕΝ. Ασφαλώς και θα υπάρξει ισχυρότατη αντίδραση της Τουρκίας μόλις ανακοινωθεί η μονομερής ενέργεια της Αθήνας, με την Άγκυρα να μας κατηγορεί ότι δεν την λάβαμε υπόψη και, άρα, υποσκάπτουμε το πνεύμα της Συμφωνίας των Αθηνών. Μόνο που η Τουρκία το υποδαύλισε πρώτη, με την συνεχή προβολή της Γαλάζιας Πατρίδας και την επισημοποίηση του Τούρκο-Λιβυκού μνημονίου μέσω του ΟΗΕ.
(στ)Εξυπακούεται ότι, μετά την ανακήρυξη ΑΟΖ από την Ελλάδα, η Τουρκία θα σκληρύνει την στάση της σε διάφορα μέτωπα (λ. χ. μεταναστευτικό, παράνομη αλιεία, παραβιάσεις εναέριου χώρου κλπ.).Όμως, δεν πρόκειται να υπάρξει θερμό επεισόδιο ή προσβολή των εξωτερικών ορίων της ανακοινωθείσας ΑΟΖ από το Τουρκικό ναυτικό, για τον απλούστατο λόγο ότι αυτά ευρίσκονται στα διεθνή ύδατα, όπου και έχει ανεμπόδιστη πρόσβαση.
(ζ)Η Ελλάδα εκ των πραγμάτων είναι υποχρεωμένη να προχωρήσει το συντομότερο σε ανακήρυξη ΑΟΖ, καθώς το τελευταίο διάστημα έρχεται αντιμέτωπη όλο και ποιο συχνά με σοβαρές προκλήσεις (ουκρανικά drones, τουρκικές αμφισβητήσεις κυριαρχικών δικαιωμάτων, παρεμπόδιση εργασιών για πόντιση ηλεκτρικών καλωδίων, λιβυκές ενστάσεις κλπ.), ενώ, παράλληλα, προσπαθεί να προσελκύσει διεθνές επενδύσεις και ενδιαφέρον στις έρευνες υδρογονανθράκων και την δημιουργία νέων ενεργειακών διαδρόμων στις θάλασσες της. Χωρίς την ύπαρξη ΑΟΖ, το όλο εγχείρημα γίνεται δύσκολο - εάν όχι ανέφικτο - λόγω των πρακτικών δυσκολιών που, με μαθητική ακρίβεια, αργά ή γρήγορα θα προκύψουν.
(η)Με την ανακήρυξη της η Ελληνική ΑΟΖ αποτελεί αυτόματα μέρος της Ευρωπαϊκής ΑΟΖ, και μάλιστα πατώντας επάνω στην χωροθέτηση του ΘΧΣ, και, άρα, η ενέργεια αυτή της Αθήνας θα πρέπει να τύχει πλήρους πολιτικής κάλυψης από τις Βρυξέλλες.
Αυτή την χρονική περίοδο προσφέρεται ένα μοναδικό παράθυρο ευκαιρίας στην κυβέρνηση- η οποία θα πρέπει να αγνοήσει εντελώς το έωλο αφήγημα του Αμερικανού πρεσβευτή στην Τουρκία, κ. Τομ Μπάρακ, περί «κονιάματος» των δύο πλευρών - να κοιτάξει το εθνικό συμφέρον και να πάει ένα βήμα πιο κάτω από αυτό που έκανε ήδη με τον ΘΧΣ. Η Τουρκία, ο μεγάλος μας φόβος, λόγω των σοβαρών περιπλοκών που αντιμετωπίζει στις σχέσεις της με τις ΗΠΑ (δηλ. ρωσικοί πύραυλοι S400, εισαγωγή μεγάλων ποσοτήτων ρωσικού αερίου,υποστήριξη ισλαμιστών στην Συρία κλπ.) δεν πρόκειται να τύχει της ευνοϊκής μεταχείρισης από την Ουάσιγκτον που είχε όλα τα προηγούμενα χρόνια.
Αντίθετα, η κυβέρνηση των ΗΠΑ στρέφει όλο και περισσότερο το ενδιαφέρον της στην Ελλάδα την οποία και έχει επιλέξει,έναντι της Τουρκίας (την οποία δεν εμπιστεύεται λόγω της ανοικτής υποστήριξης της προς τους Αδελφούς Μουσουλμάνους) για την ενίσχυση του αμυντικού της μηχανισμού στην Ανατολική Μεσόγειο και, παράλληλα, την διείσδυση του Αμερικανικού LNG στην Ευρώπη.Με την Ελλάδα να έχει σήμερα πρωτεύοντα ρόλο στους σχεδιασμούς της Ουάσινγκτον στην ΝΑ Ευρώπη και Ανατολική Μεσόγειο.
Η ανακήρυξη ΑΟΖ από την Ελλάδα μάλλον θα ανακουφίσει τους σχεδιαστές στρατηγικής και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού παρά θα δημιουργήσει προβλήματα, αφού η Ελλάδα θα στείλει επιτέλους ένα ξεκάθαρο μήνυμα για το πώς θεωρεί ότι ορίζει τον εθνικό θαλάσσιο χώρο της. Θα εναπόκειται στους άλλους , δηλαδή σε όσους θεωρούν ότι θίγονται τα συμφέροντα τους (Αλβανία,Λιβύη,Αίγυπτος και Τουρκία) να προσφύγουν στην διεθνή διαιτησία ή να επιδιώξουν διμερείς διαπραγματεύσεις με την Αθήνα για λεπτομερή οριοθέτηση.Με άλλα λόγια,θα αλλάξουν ακαριαία οι ρόλοι και οι συσχετισμοί και οι άλλοι θα καταστούν πλέον οι επισπεύδοντες.
Με την ανακήρυξη ΑΟΖ από την Ελλάδα για το σύνολο του θαλάσσιου χώρου της, θα εκλείψουν και οι σκέψεις για σύγκλιση πενταμερούς στην Μεσόγειο και άλλων περίπλοκων και άνευ ουσίας ή προοπτικής διπλωματικών χειρισμών, αφού τα όρια της Ελληνικής ΑΟΖ, όπως ορίζονται βάσει της UNCLOS, αφήνουν ελάχιστα περιθώρια για παρερμηνείες.