Τους τελευταίους μήνες, το μοτίβο έχει γίνει αδιαμφισβήτητο. Η Ρωσία έχει κλιμακώσει τις επιθέσεις της σε εγκαταστάσεις παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας σε όλη την Ουκρανία, πλήττοντας μονάδες φυσικού αερίου, υδροηλεκτρικούς σταθμούς και ακόμη και πυρηνικές υποδομές. Η έκταση της ζημιάς είναι συγκλονιστική. Σχεδόν το ήμισυ της εγκατεστημένης ηλεκτρικής ισχύος της χώρας, που υπολογίζεται στα 60 GW, έχει τεθεί εκτός λειτουργίας. Ως αποτέλεσμα, προγραμματισμένες διακοπές ρεύματος έχουν εξαπλωθεί σε κάθε περιοχή, με εκατομμύρια Ουκρανούς να υφίστανται πολύωρες, και σε ορισμένες περιπτώσεις πολυήμερες, διακοπές. Τα νοσοκομεία λειτουργούν με γεννήτριες έκτακτης ανάγκης, εργοστάσια και δημοτικές υπηρεσίες λειτουργούν αποσπασματικά και η καθημερινή ζωή έχει μετατραπεί σε αγώνα απέναντι στην ενεργειακή ανεπάρκεια.
Η στοχοποίηση της πυρηνικής ενέργειας έχει αυξήσει τον κίνδυνο δραματικά. Σε συνέντευξή του στους Financial Times, ο επικεφαλής διπλωμάτης της Ουκρανίας, Αντρίι Σύμπιχα, αποκάλυψε ότι το Σάββατο 8 Νοεμβρίου οι ρωσικές δυνάμεις έπληξαν υποσταθμούς κρίσιμους για την παροχή ρεύματος σε δύο πυρηνικούς σταθμούς στη δυτική Ουκρανία, κατά τη διάρκεια μαζικής επίθεσης με πυραύλους και drones. Η Διεθνής Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας (ΙΑΕΑ) επιβεβαίωσε την επίθεση, προειδοποιώντας ότι δημιουργήθηκαν συνθήκες «κρίσιμες για την πυρηνική ασφάλεια», αναγκάζοντας και τις δύο μονάδες να μειώσουν δραστικά την παραγωγή τους. Τέτοιες εξελίξεις δεν αποτελούν απλώς ουκρανικό εφιάλτη, συνιστούν άμεση απειλή και για την ασφάλεια της Ευρώπης. Ένα ατύχημα σε ουκρανική πυρηνική εγκατάσταση, ακόμη και μακριά από τη γραμμή του μετώπου, θα μπορούσε να προκαλέσει διασυνοριακές επιπτώσεις παρόμοιες ή και χειρότερες από το Τσερνόμπιλ του 1986.
Με το ενεργειακό της σύστημα παραλυμένο, η Ουκρανία δεν έχει άλλη επιλογή από το να προχωρήσει σε πρωτοφανή επίπεδα εισαγωγών ηλεκτρικού ρεύματος από γειτονικές χώρες. Αυτή η ξαφνική έκρηξη ζήτησης ασκεί τεράστια πίεση στο δίκτυο ηλεκτρισμού της Κεντρικής Ευρώπης, αναγκάζοντας τους διαχειριστές συστημάτων να ισορροπούν φορτία σε πραγματικό χρόνο ενώ αντιμετωπίζουν ασταθείς διασυνοριακές ροές. Το αποτέλεσμα είναι ανοδική πίεση στις χονδρικές τιμές ηλεκτρικής ενέργειας σε ολόκληρη την περιοχή, με αλυσιδωτές επιπτώσεις για καταναλωτές και βιομηχανία. Η διασυνδεδεμένη ευρωπαϊκή αγορά ηλεκτρισμού σημαίνει ότι η κρίση της Ουκρανίας καθίσταται ολοένα και περισσότερο κρίση της Ευρώπης.
Η κατάσταση είναι εξίσου ανησυχητική και στο μέτωπο του φυσικού αερίου. Από την 1η Ιανουαρίου 2025, η Ουκρανία έχει τερματίσει όλες τις εισαγωγές ρωσικού αερίου, αποκόπτοντας και τα τελευταία ίχνη ενεργειακής εξάρτησης από τον επιτιθέμενο. Όμως η εγχώρια παραγωγή παραμένει ανεπαρκής για την κάλυψη των χειμερινών αναγκών, και τα επίπεδα των υπόγειων αποθηκών, αν και ακόμη σημαντικά, δεν μπορούν να αντισταθμίσουν το δομικό έλλειμμα. Ως αποτέλεσμα, ο Διαχειριστής του Συστήματος Μεταφοράς Αερίου της Ουκρανίας έχει αναγκαστεί να αυξήσει δραστικά τις εισαγωγές μέσω τόσο των βόρειων όσο και των νότιων διαδρόμων.
Το ζήτημα αυτό αναδείχθηκε με ασυνήθιστη σαφήνεια κατά τη διάρκεια του πρόσφατου συνεδρίου P-TEC στην Αθήνα στις 6–7 Νοεμβρίου, όπου Αμερικανοί αξιωματούχοι εξέφρασαν έντονη ανησυχία για την ευάλωτη ενεργειακά Ουκρανία. Η κυβέρνηση Τραμπ έχει θέσει ως προτεραιότητα την ενίσχυση των εξαγωγών LNG προς τη Νοτιοανατολική Ευρώπη, με την Ελλάδα να αναδεικνύεται σε βασικό σημείο εισόδου. Από τους ελληνικούς τερματικούς σταθμούς LNG, δύο ήδη σε λειτουργία και έναν τρίτο σε προχωρημένο στάδιο σχεδιασμού, οι ποσότητες διοχετεύονται βόρεια μέσω του Κάθετου Διαδρόμου προς Βουλγαρία, Ρουμανία, Μολδαβία και τελικά προς Ουκρανία. Μόνο το 2024, η Ελλάδα εξήγαγε πάνω από 10 δισ. κ.μ. φυσικού αερίου προς τους βόρειους γείτονές της, καθιερώνοντας τον ρόλο της ως ένα από τα πιο κρίσιμα ενεργειακά σημεία της περιοχής. Καθώς οι αναβαθμίσεις στις υποδομές του Κάθετου Διαδρόμου ολοκληρώνονται τον επόμενο χρόνο, ανοίγει ο δρόμος για μαζικές ροές LNG προς την Ουκρανία, παρέχοντας ζωτικής σημασίας στήριξη ενόψει του χειμώνα.
Ωστόσο, ακόμη και με αυτές τις νέες διαδρομές εφοδιασμού, το βασικό πρόβλημα παραμένει: οι ενεργειακές υποδομές της Ουκρανίας καταστρέφονται ταχύτερα απ’ ό,τι μπορούν να επισκευαστούν. Εκτός αν αυτή η φθορά σταματήσει ή τουλάχιστον μετριαστεί, η ικανότητα της χώρας να επιβιώσει έναν ακόμη χειμώνα καθίσταται ολοένα και πιο αβέβαιη. Διακοπές ρεύματος, ελλείψεις αερίου και περιστατικά πυρηνικής ασφάλειας δεν αποτελούν θεωρητικούς κινδύνους· είναι αναδυόμενες πραγματικότητες.
Για την Ευρώπη, οι επιπτώσεις είναι βαθιές. Μια Ουκρανία σε ενεργειακή κατάρρευση θα προκαλούσε αλυσιδωτές συνέπειες: αποσταθεροποίηση του περιφερειακού δικτύου, ανάγκη για έκτακτες ανακατανομές ενέργειας, αύξηση των τιμών και πιθανή ανθρωπιστική μετακίνηση πληθυσμών καθώς εκατομμύρια άνθρωποι αντιμετωπίζουν παγωμένα σπίτια και καταρρέουσες υπηρεσίες. Επιπλέον, η καταστροφή των ουκρανικών ενεργειακών υποδομών ενισχύει τη θέση της Ρωσίας, υπονομεύοντας την ανθεκτικότητα ενός βασικού εταίρου της Ευρώπης.
Αυτό εγείρει ένα επείγον ερώτημα: τι περισσότερο μπορεί να κάνει η Ευρώπη, ειδικά χώρες πρώτης γραμμής όπως η Ελλάδα, για να βοηθήσουν την Ουκρανία να επιβιώσει τον επερχόμενο χειμώνα; Η αυξανόμενη δυναμικότητα LNG της Ελλάδας, ο στρατηγικός της ρόλος στον Κάθετο Διάδρομο και οι ευρύτερες ενεργειακές της υποδομές της δίνουν μια μοναδική θέση ως σταθεροποιητικός κόμβος στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Η ενίσχυση των εξαγωγών ηλεκτρισμού, η περαιτέρω ενοποίηση των αγορών φυσικού αερίου, οι εγγυήσεις έκτακτου εφοδιασμού και η ανάπτυξη κινητών ενεργειακών μονάδων είναι όλα μέτρα που η Αθήνα και οι περιφερειακοί της εταίροι θα μπορούσαν να εξετάσουν.
Τελικά, η κατάρρευση των ενεργειακών υποδομών της Ουκρανίας δεν αποτελεί μόνο μια ανθρωπιστική ή εθνική τραγωδία. Είναι και μία κρίση ευρωπαϊκής ασφάλειας σε εξέλιξη και διαρκής απειλή για την ευστάθεια της Ευρωπαϊκής αγοράς ηλεκτρισμού. Αν η Ευρώπη θέλει να αποτρέψει βαθύτερη περιφερειακή αποσταθεροποίηση, πρέπει να αναγνωρίσει ότι η υποστήριξη του ενεργειακού συστήματος της Ουκρανίας δεν είναι πλέον απλώς πράξη αλληλεγγύης, αλλά στρατηγική αναγκαιότητα.