Το Εγχειρίδιο αυτό αποτελεί την πρώτη ολοκληρωμένη και συστηματική ελληνική μελέτη για τα νομικά, τεχνικά και οικονομικά ζητήματα που ανακύπτουν κατά την σύναψη των RES PPAs. Το βιβλίο επιχειρεί όχι μόνο να παρουσιάσει τις νομικές βάσεις των PPAs, αλλά και να συμβάλει στην πρακτική κατανόηση και εφαρμογή τους στην αγορά ενέργειας. Πρόκειται για ένα εργαλείο αναφοράς για νομικούς, μηχανικούς, επενδυτές και φορείς της ενεργειακής αγοράς, που επιδιώκουν να κατανοήσουν πώς οι συμβάσεις PPAs μπορούν να λειτουργήσουν ως μοχλός πράσινης ανάπτυξης και ως μηχανισμός σταθερότητας σε ένα μεταβαλλόμενο ενεργειακό περιβάλλον.
Παρά τη ραγδαία διάδοση των RES PPAs, δεν υπήρχε ως τώρα στη χώρα μας ενιαία νομική τυποποίηση τους, γεγονός που καθιστά την κατανόηση και εφαρμογή τους ένα σύνθετο εγχείρημα. Για τον λόγο αυτό, στο νέο συλλογικό έργο της Νομικής Βιβλιοθήκης με τίτλο «PPAs – Οι συμβάσεις αγοραπωλησίας ενέργειας από ΑΠΕ ως εργαλείο για την πράσινη μετάβαση», 18 διακεκριμένοι Έλληνες νομικοί, μηχανικοί και οικονομολόγοι επιχειρούν μια συστηματική προσέγγιση των θεμάτων αυτών υπό νομική, ρυθμιστική, τεχνική και οικονομική σκοπιά, η οποία στοχεύει στην υποστήριξη επαγγελματιών της αγοράς που πρέπει να εξοικειωθούν με τη χρήση και την λειτουργία τους.
Τι είναι οι συμβάσεις RES PPAs και γιατί χρειάζονται συστηματική ανάλυση;
Στη σύγχρονη ενεργειακή αγορά, οι συμβάσεις αγοραπωλησίας ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (Renewable Energy Power Purchase Agreements – RES PPAs) αποτελούν ένα από τα πλέον κρίσιμα εργαλεία για την επίτευξη των στόχων της πράσινης μετάβασης.
Οι συμβάσεις αυτές δεν είναι νέες ως έννοια, όμως τα τελευταία χρόνια αποκτούν πρωταγωνιστικό ρόλο στη χρηματοδότηση έργων ΑΠΕ και στη σταθεροποίηση των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα αλλά και σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η ραγδαία αύξηση των τιμών από το 2021και μετά μάλιστα και οι επιπτώσεις της ενεργειακής κρίσης ανέδειξαν τη σημασία τους και ως μηχανισμού διαχείρισης κινδύνου και ενεργειακής ασφάλειας.
Οι RES PPAs είναι διμερείς συμβάσεις μεταξύ παραγωγού και αγοραστή(συνήθως εταιρικού καταναλωτή ή προμηθευτή), που καθορίζουν τους όρους αγοράς της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από ένα έργο ΑΠΕ. Μπορεί να έχουν φυσική (physical) ή χρηματοοικονομική (virtual/financial) μορφή, ανάλογα με το αν περιλαμβάνουν πραγματική παράδοση ενέργειας ή απλή οικονομική εκκαθάριση της αξίας της.
Ποια είναι η πρακτική σημασία των RES PPAs;
Οι PPAs συνιστούν πλέον τον βασικό πυλώνα της αγοράς ΑΠΕ χωρίς κρατικές ενισχύσεις.
Για τους παραγωγούς, διασφαλίζουν σταθερό εισόδημα και ευκολότερη πρόσβαση σε χρηματοδότηση, ενώ για τους καταναλωτές προσφέρουν σταθερό ενεργειακό κόστος και πρόσβαση σε πράσινη ενέργεια - κρίσιμο στοιχείο για την επίτευξη των ESG στόχων μεγάλων επιχειρήσεων.
Παράλληλα, τα PPAs ενισχύουν την ανθεκτικότητα των αγορών, περιορίζοντας την έκθεση σε ακραίες τιμολογιακές διακυμάνσεις. Σε περιόδους έντονης μεταβλητότητας, όπως το 2022–2023, αποδείχθηκαν πολύτιμα για τη σταθερότητα των ενεργειακών ισολογισμών και τη συνέχιση επενδύσεων στον τομέα των ΑΠΕ.
Πώς ταξινομούνται τα PPAs;
Οι συμβάσεις PPAs μπορούν να ταξινομηθούν:
- Ως προς τη μορφή τους: φυσικά (physical) και εικονικά (virtual ή financial).
• Ως προς τη διάρκεια: βραχυχρόνιες, μεσοπρόθεσμες ή μακροχρόνιες (10– 20 έτη).
• Ως προς το είδος του αντισυμβαλλόμενου: εταιρικά (corporate PPAs) και εμπορικά (utility PPAs).
• Ως προς τον τύπο ενέργειας: αιολικά, φωτοβολταϊκά, υδροηλεκτρικά ή μεικτά χαρτοφυλάκια.
Η συστηματική αυτή ταξινόμηση —που αναλύεται λεπτομερώς στο νέο εγχειρίδιο— επιτρέπει στους επαγγελματίες της αγοράς να αξιολογούν το νομικό ρίσκο, τις τεχνικές παραμέτρους και τη χρηματοοικονομική βιωσιμότητα κάθε συμφωνίας.
Ποιο είναι το ρυθμιστικό πλαίσιο και ο ρόλος των Εποπτικών Αρχών;
Στην Ελλάδα όπως και στην υπόλοιπη Ευρώπη, τα PPAs εντάσσονται στο πλαίσιο τουTarget Model και της χρηματιστηριακής οργάνωσης της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, υπό την εποπτεία της ΡΑΕΥ (και του ACER), η οποία έχει και την ευθύνη διαμόρφωσης των κανόνων συμμετοχής τους στην Αγορά.
Το βιβλίο αναδεικνύει την ανάγκη για σαφές ρυθμιστικό πλαίσιο, που θα επιτρέπει την τυποποίηση και συστηματική ταξινόμηση των PPAs χωρίς να εμποδίζει την ευελιξία και την καθημερινή διαχείριση της ενέργειάς τους μέσα στην Αγορά, ενώ παράλληλα εξετάζει τους κινδύνους που ανακύπτουν για τους αντισυμβαλλόμενους, τους τρόπους επίλυσης των διαφορών, τα τυχόν φορολογικά ζητήματα που ανακύπτουν και όλα αυτά, μέσα στα πλαίσια συμμόρφωσης με τους ευρωπαϊκούς κανονισμούς.
Πώς εντάσσονται τα PPAs στο χρηματιστηριακό περιβάλλον;
Στο πλαίσιο των αγορών Επόμενης Ημέρας (Day Ahead) και Ενδοημερήσιας(Intraday), και της Αγοράς Εξισορρόπησης (Balancing), τα PPAs λειτουργούν ως διμερείς εξωχρηματιστηριακές συμβάσεις που μπορούν να αντισταθμίσουν την έκθεση των συμμετεχόντων στις τιμές. Παράλληλα, τα χρηματοοικονομικά PPAs (financial ή virtual) λειτουργούν ως παράγωγα προϊόντα που απορροφούν τον κίνδυνο μεταβλητότητας χωρίς φυσική παράδοση ενέργειας.
Η ισορροπία μεταξύ φυσικών και χρηματοοικονομικών PPAs είναι κρίσιμη για την ομαλή λειτουργία της αγοράς και την αποτελεσματική ένταξη των ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα.
Κίνδυνοι και προκλήσεις των RES PPAs
Παρά τη δυναμική τους και το γεγονός ότι αποτελούν εργαλείο σταθερότητας, οι συμβάσεις PPAs ενέχουν σημαντικούς λειτουργικούς, τεχνικούς και χρηματοοικονομικούς κινδύνους, που απαιτούν κατανόηση από όλους τους εμπλεκόμενους, καθώς και προσεκτική νομική, τεχνική και οικονομική αξιολόγηση. Παρακάτω αναφέρονται ενδεικτικά κάποιες βασικές κατηγορίες κινδύνων που απασχολούν τα συμβαλλόμενα μέρη, ιδίως αν το προς σύναψη ΡΡΑ έχει μεγάλη διάρκεια:
- Αναπτυξιακός κίνδυνος (Development Risk): Καθυστέρηση ή αδυναμία ολοκλήρωσης του έργου εντός προθεσμιών.
- Κίνδυνος απόδοσης (Performance Risk): Υπολειτουργία ή χαμηλότερη διαθεσιμότητα του σταθμού από τα αναμενόμενα επίπεδα.
- Κίνδυνος όγκου (Volume Risk): Απρόβλεπτες μεταβολές στην παραγωγή λόγω καιρικών συνθηκών (άνεμος, ηλιοφάνεια κ.λπ.).
- Κίνδυνος προφίλ (Shape Risk): Διαφοροποίηση του ωριαίου προφίλ παραγωγής από το πρότυπο προϊόντος βάσης (baseload).
- Κίνδυνος κανιβαλισμού (Cannibalization Risk): Μείωση της τιμής αγοράς όταν υπάρχει υπερπροσφορά ΑΠΕ στο δίκτυο.
- Κίνδυνος βάσης (Basis Risk): Απόκλιση μεταξύ της τιμής αναφοράς στο PPA και της τιμής στην τοπική αγορά ενέργειας, άρα δυσκολία αντιστάθμισης.
- Κίνδυνος εξισορρόπησης (Balancing Risk): Οικονομικές απώλειες λόγω αποκλίσεων μεταξύ προβλεπόμενης και πραγματικής παραγωγής.
- Πιστωτικός – Εκκαθάρισης (Credit–Settlement Risk): Καθυστερημένες ή μη πραγματοποιηθείσες πληρωμές από τον αγοραστή.
- Ρυθμισικός Κίνδυνος (Regulatory Risk): Αλλαγή νόμου ή ρυθμιστική παρέμβαση που επηρεάζει τις συμβατικές σχέσεις των μερών.
- Πιστωτικός – Αντικατάστασης Αντισυμβαλλομένου (Credit – Replacement Counterparty Risk): Αδυναμία του αντισυμβαλλόμενου ή ανάγκη επαναδιαπραγμάτευσης.
- Κίνδυνος ρευστότητας (Liquidity Risk): Περιορισμένη δυνατότητα εμπορίας ή αντιστάθμισης του προϊόντος στην αγορά.
Η ορθή διαχείριση κινδύνου μέσω ρητρών, ασφάλισης, χρηματοπιστωτικών εργαλείων και αξιόπιστης πρόβλεψης παραγωγής είναι κεντρικό σημείο επιτυχίας ενός PPA. Οι συγγραφείς του Εγχειριδίου καταγράφουν και αναλύουν πρακτικά από διάφορες οπτικές γωνίες πώς μπορούν να μετριαστούν οι παραπάνω κίνδυνοι μέσα από νομικές διατάξεις και οικονομικές - τεχνικές λύσεις.
Η κατάλληλη διαχείριση των κινδύνων αυτών –μέσω συμβατικών ρητρών, ασφαλιστικών καλύψεων, μηχανισμών hedging και ενίσχυσης της πιστοληπτικής διαφάνειας– αποτελεί προϋπόθεση για την επιτυχία και τη μακροχρόνια βιωσιμότητα των PPAs.
Ποιο είναι το μέλλον των PPAs;
Η πράσινη μετάβαση απαιτεί νέα εργαλεία αγοράς και καινοτόμες μορφές συνεργασίας αλλά και θεσμική σταθερότητα. Οι συμβάσεις PPAs μαζί με την ωρίμανση της αγοράς των Εγγυήσεων Προέλευσης από ΑΠΕ που συνήθως τις συνοδεύουν, βρίσκονται στο επίκεντρο αυτής της εξέλιξης, συνδέοντας τον κόσμο των επενδύσεων στις ΑΠΕ με τις ανάγκες της πραγματικής οικονομίας για οικονομικό ρεύμα.
Πράγματι, η δυναμική δείχνει ότι τα PPAs ήρθαν για να μείνουν, παρόλα αυτά όμως, στο πρώτο εξάμηνο του 2025 έληξε με σημαντική μείωση 26% στην συμβατική ισχύ των PPAs σε ολόκληρη την Ευρώπη σε σύγκριση με την ίδια περίοδο του 2024. Η ύφεση ήταν ιδιαίτερα έντονη στη Γερμανία και τη Γαλλία, όπου ο αντίκτυπος του κανιβαλισμού των τιμών (Cannibalization Risk) έχει επηρεάσει τις επενδυτικές αποφάσεις. Στη Γερμανία η οποία ήταν η πρωτοπόρος που ξεκίνησε τις συμβάσεις αυτές, οι συμβατικοί όγκοι μειώθηκαν σαφώς, ωστόσο αυτό το έλλειμμα αντισταθμίστηκε εν μέρει από την ισχυρή ανάπτυξη των PPAs στις αγορές της Ιταλίας και της Ισπανίας.
Και η Ελλάδα σύμφωνα με την πρόσφατη έρευνα «Europe Renewables PPATracker» της Wood Mackenzie, παραμένει στους leaders της Ευρωπαϊκής αγοράς των μακροπρόθεσμων συμβάσεων προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας – ΡΡΑs, με συνολική ισχύ που υπολογίζεται σε 970 ΜW. Ωστόσο η ζήτηση και στην χώρα μας δεν συμβαδίζει με την πολύ ταχύτερη ανάπτυξη των ΑΠΕ και αυτό σε συνδυασμό με την πτώση των τιμών του φυσικού αερίου, την αυξανόμενη αβεβαιότητα σχετικά με τις μελλοντικές τιμές, την άνοδο των αρνητικών τιμών στην χονδρεμπορική αγορά ενέργειας και την πρόκληση που συνδέεται με την αντιστοίχιση του προφίλ των καταναλωτικών αναγκών με την παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, οδηγεί σε μείωση του ρυθμού σύναψης νέων PPAs.
Το σίγουρο είναι ότι τόσο η Ελληνική όσο και η Ευρωπαϊκή αγορά των ΡΡΑs ωριμάζει μέσα στο ασταθές και εξελισσόμενο ενεργειακό τοπίο και προσαρμοζόμενη, υφίσταται διαρθρωτικές αλλαγές. Η ηλιακή ενέργεια παραμένει ανθεκτική, η αιολική ακολουθεί, η αποθήκευση αναπτύσσεται με ταχείς ρυθμούς, οι επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας ενισχύουν τον στρατηγικό τους ρόλο και η τιμολόγηση μεταξύ των αντισυμβαλλομένων μερών ευθυγραμμίζεται ολοένα και περισσότερο με τις προσαρμοσμένες προσδοκίες κινδύνου – απόδοσης.
Διαθεσιμότητα Εγχειριδίου:
Το βιβλίο προβάλλεται στη σελίδα της Νομικής Βιβλιοθήκης Νομική Βιβλιοθήκη με τίτλο «Τα PPAs ως εργαλεία για την πράσινη μετάβαση»
https://www.nb.org/power-purchase-agreements-ppas.html .
*Η κ. Αλεξάνδρα Ψυρρή Οικονομολόγος, Σύμβουλος Αγορών Ηλεκτρικής Ενέργειας & Εκπομπών Άνθρακα