Ιδιαίτερη ανησυχία υπάρχει για τον αναδυόμενο τομέα των μικρών αρθρωτών αντιδραστήρων (SMRs), μία τεχνολογία που βρίσκεται ακόμα στο εμβρυϊκό στάδιο ανάπτυξης.
Οι προσδοκίες για την ανάπτυξη της ΑΙ έχουν αλλάξει τα δεδομένα για άλλους τομείς της οικονομίας που συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με αυτή. Η πιο γνωστή είναι η περίπτωση της εταιρείας κατασκευής τσιπ NVIDIA, οι μετοχές της οποίας εκτοξεύθηκαν από τα 13 δολάρια το 2021 στα 193 δολάρια σήμερα. Παρόμοια είναι η εικόνα και στον κλάδο της ενέργειας, καθώς η ψηφιακή επανάσταση απαιτεί τεράστια φορτία ενέργειας. Αυτή η αισιοδοξία έχει δώσει ώθηση σε έναν μέχρι πρόσφατα στάσιμο χώρο, έχοντας διαχυθεί στην ευρύτερη αγορά. Κανείς άλλος τομέας, όμως, δεν εξαρτάται τόσο πολύ από την ανάπτυξη της ΑΙ όσο οι SMRs.
Οι SMRs είναι μία νέα τεχνολογία μικρών αντιδραστήρων, με ισχύ ως 300 MW, οι οποίοι μπορούν να συναρμολογηθούν και να μεταφερθούν όπου απαιτείται, χωρίς να χρειάζεται η κατασκευή τεράστιων εργοστασίων όπως με τους παραδοσιακούς αντιδραστήρες. Η φαινομενική ευκολία και ταχύτητα των SMRs τους έχει αναδείξει σε μία από τις πιο δημοφιλείς λύσεις για την κάλυψη της υψηλής ζήτησης που θα προκύψει από τον πολλαπλασιασμό των data centers, διατηρώντας παράλληλα χαμηλές εκπομπές CO2. Οι προσδοκίες της αγοράς είναι τόσο μεγάλες, ώστε η ομοσπονδιακή κυβέρνηση των ΗΠΑ έχει προσφέρει 6 δισεκατομμύρια σε δάνεια και επιδοτήσεις από το 2019 και οι ιδιωτικοί επενδυτές έχουν ποντάρει 3 δισεκατομμύρια για χρηματοδότηση, ενώ οι μετοχές των επιχειρήσεων που ασχολούνται με τους SMRs έχουν εκτοξευθεί.
Η NuScale, η μοναδική εταιρεία που έχει εγκεκριμένο σχέδιο για τον αντιδραστήρα της στις ΗΠΑ, έχει καταγράψει εκρηκτική άνοδο, από τα 2 δολάρια στις αρχές του 2024 στα 39 δολάρια σήμερα. Όμως, το 2023 η επιχείρηση αναγκάστηκε να ακυρώσει το πρώτο της έργο καθώς το κόστος ξεπέρασε το 120%. Η Oklo, η οποία δεν διαθέτει κάποια επίσημη έγκριση για τα μοντέλα της, έχει επίσης τεράστια κέρδη, αυξανόμενη από τα 10 δολάρια στις αρχές του 2024 στα 133 δολάρια σήμερα. Σύμφωνα με τη διοίκησή της, η Oklo σκοπεύει να εγκαινιάσει την πρώτη της μονάδα στο Αϊντάχο το 2028, με την κατασκευή να ξεκινά τον προηγούμενο μήνα. Το βασικό πλεονέκτημα της Oklo είναι η συμμετοχή του Σαμ Άλτμαν, CEO της OpenAI, δημιουργού των αλγορίθμων ChatGPT και του Κρις Ράιτ, Υπουργού Ενέργειας των ΗΠΑ. Η Nano Nuclear, χωρίς εγκεκριμένο αντιδραστήρα, ισχυρούς υποστηρικτές, ή σαφές σχέδιο, κατάφερε να εκτιναχθεί από τα 4 δολάρια όταν είχε ξεκινήσει το 2024 στα 47 δολάρια σήμερα.
Η εξέλιξη των μετοχών των τριών κύριων επιχειρήσεων SMRs στις ΗΠΑ. Πηγή: Bloomberg.
Εντούτοις, οι αναλυτές κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, εξηγώντας πως ο τομέας των SMRs μπορεί εύκολα να εξελιχθεί σε “φούσκα”. Ο πρώτος λόγος είναι η αναμενόμενη ζήτηση χάρη στην ΑΙ. Πλέον, όλο και περισσότεροι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί προειδοποιούν πως η ΑΙ είναι μία τεράστια φούσκα που θα συμπαρασύρει μεγάλο μέρος της αγοράς όταν σκάσει. Η επικεφαλής του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα, ανέδειξε τις ομοιότητες μεταξύ της ΑΙ και της φούσκας dot com, που έσκασε στις αρχές της δεκαετίας του 2000. Μία πρόσφατη έρευνα του ΜΙΤ κατέληξε πως το 95% των επιχειρήσεων έχει μηδενικές αποδόσεις από τις επενδύσεις τους στον κλάδο της ΑΙ. Από τις τρεις προαναφερθείσες εταιρείες (NuScale, Oklo, Nano Nuclear), καμία δεν έχει καταφέρει να καταστεί κερδοφόρα μέχρι στιγμής. Ως εκ τούτου, το “ξεφούσκωμα” της σημερινής φρενίτιδας για την ΑΙ θα σήμαινε πως αυτές οι εταιρείες συνιστούν μαύρες τρύπες.
Η απώλεια της ζήτησης δεν είναι η μοναδική απειλή για την ανάπτυξη των SMRs. Αντιθέτως, ο πιο άμεσος κίνδυνος ελλοχεύει στην προσφορά. Στην πραγματικότητα, οι SMRs είναι μία τεχνολογία σε πειραματικό στάδιο. Επί του παρόντος, μόλις δύο αρθρωτοί αντιδραστήρες έχουν καταφέρει να συνδεθούν στο δίκτυο: ένας στη Ρωσία το 2020 και ένας στην Κίνα το 2021. Και τα δύο έργα ξεπέρασαν κατά πολύ το αρχικό κόστος τους. Εκατοντάδες άλλα μοντέλα SMRs από ολόκληρο τον κόσμο βρίσκονται σε διαφορετικές φάσεις ανάπτυξης, από τον σχεδιασμό μέχρι την έγκριση, χωρίς όμως να είναι λειτουργικοί. Αυτό δεν έχει σταματήσει τους επενδυτές από το να ανακοινώνουν νέες συμφωνίες.
Ένα κρίσιμο εμπόδιο για την ανάπτυξη των SMRs είναι οι οικονομίες κλίμακος. Όπως εξηγούν ορισμένοι επιστήμονες, οι διοικήσεις των επιχειρήσεων συχνά πιστεύουν πως σύντομα θα δημιουργήσουν μαζικές γραμμές παραγωγής, κατασκευάζοντας πολλούς μικρούς αντιδραστήρες μαζί, κάτι που θα μειώσει κατακόρυφα το κόστος. Αλλά αυτή η προοπτική βρίσκεται πολύ μακριά, με κάποιους μηχανικούς να εκτιμούν πως το τελικό κόστος ενός συμβατικού αντιδραστήρα 1000 MW μπορεί να είναι χαμηλότερο από το κόστος τριών SMRs 300 MW, όταν ληφθούν υπόψη τα πολλαπλάσια υλικά που χρειάζονται για τα μικρότερα έργα.
Προβληματική είναι και η εφοδιαστική αλυσίδα των SMRs. Εκτός από όλες τις υπόλοιπες πρώτες ύλες, οι οποίες υπόκεινται σε διαφορετικά επίπεδα δασμών εντός ΗΠΑ, οι νέοι αυτοί αντιδραστήρες λειτουργούν με μία εξειδικευμένη ποικιλία ουρανίου, γνωστή ως χαμηλού εμπλουτισμού/ υψηλής περιεκτικότητας (high-assay low-enriched uranium, HALEU). Το HALEU είναι ένα καύσιμο με υψηλότερη περιεκτικότητα του ισοτόπου U-235, φτάνοντας το 5-20% συγκριτικά με το 3-5% που απαιτείται για τους παραδοσιακούς αντιδραστήρες. Με τα σημερινά δεδομένα, η Ρωσία είναι η μοναδική χώρα που μπορεί να εμπλουτίσει το ουράνιο σε εμπορικό βαθμό, με τις ΗΠΑ να διαθέτουν μόλις μία μονάδα που μπορεί θεωρητικά να παράγει το συγκεκριμένο καύσιμο, εφόσον η Ουάσιγκτον επωμιστεί το επιπλέον κόστος.
Αναμενόμενα, το ζήτημα του κόστους αποτελεί προτεραιότητα για τους ανθρώπους της αγοράς. Τα ακριβή μαθηματικά των SMRs παραμένουν ομιχλώδη μιας και δεν υπάρχει κάποιο λειτουργικό παράδειγμα. Με βάση στοιχεία της Wood Mackenzie, ένας SMR θα μπορούσε να παράγει ενέργεια με κόστος 182 δολάρια/MWh το 2030. Το ποσό αυτό είναι αρκετά υψηλότερο από τους συμβατικούς αντιδραστήρες στα 133 δολάρια/MWh και το φυσικό αέριο στα 126 δολάρια/MWh. Όσο για την πράσινη ενέργεια— εφόσον γλιτώσει από το μένος της κυβέρνησης Τραμπ— τότε αυτή θα είναι περίπου 30% φθηνότερη. Από την πλευρά τους, η Oklo και NuScale υπολογίζουν πως θα μπορούν να παράγουν ενέργεια στα 90 δολάρια/MWh και 64 δολάρια/MWh αντίστοιχα. Αν επαληθεύονταν, οι τιμές αυτές θα ήταν εξαιρετικά δελεαστικές.
Το κόστος ηλεκτροπαραγωγής των SMRs συγκριτικά με άλλες πηγές. Πηγή: FT.
Δυστυχώς, οι SMRs αντιμετωπίζουν ακόμα ένα εμπόδιο. Με την ανάπτυξή τους να βρίσκεται σε εμβρυϊκό στάδιο, η διαθεσιμότητά τους μέχρι το τέλος της τρέχουσας δεκαετίας είναι αβέβαιη. Η ζήτηση ενέργειας εξαιτίας της ΑΙ θα διπλασιαστεί μέχρι το 2035, σύμφωνα με τα μετριοπαθή σενάρια. Όμως, αν όλα πάνε καλά κατά τα επόμενα χρόνια, οι SMRs μόλις θα έχουν φτάσει το στάδιο εμπορικής λειτουργίας το 2035, με τη μαζική διείσδυση να διαρκεί μέχρι το 2040 τουλάχιστον. Στο ενδιάμεσο, οι πηγές ενέργειας που είναι πολύ πιο γρήγορα προσβάσιμες, όπως το φυσικό αέριο και τα φωτοβολταϊκά, θα έχουν ήδη κερδίσει ένα σημαντικό κομμάτι της αγοράς. Ακόμα πιο καταστροφική θα ήταν η ανάδυση ενός νέου κλάδου, όπως η πυρηνική σύντηξη— το πουλέν της σύγχρονης αγοράς ενέργειας.
Οι προβληματισμοί αυτοί δεν είναι νέοι. Οι περισσότεροι άνθρωποι του χώρου γνωρίζουν ήδη αυτές τις δυσκολίες, διαβεβαιώνοντας ωστόσο τους επενδυτές πως η εξέλιξη του κλάδου θα δικαιώσει την αισιοδοξία τους. Αλλά σε μία εποχή όπου η αβεβαιότητα είναι το μόνο σίγουρο χαρακτηριστικό, το μέλλον των SMRs είναι κάθε άλλο παρά δεδομένο. Το πιο ρεαλιστικό θετικό σενάριο για τους επενδυτές είναι η όποια διόρθωση να ολοκληρωθεί χωρίς μαζική κατάρρευση του κλάδου αλλά με έναν σταδιακό επαναπροσανατολισμό.