Στον Οδικό Χάρτη για την εξοικονόμηση ενέργειας στα κτίρια, που ενέκρινε το ΥΠΕΝ στις αρχές Ιουλίου, επισημαίνεται ότι πρόκειται για εργαλεία σταθερού εισοδήματος (“fixed-income”) που προορίζονται ειδικά για τη συγκέντρωση χρημάτων για κλιματικά και περιβαλλοντικά έργα (Πράσινα έργα).
Όπως υπενθύμισε πρόσφατα το Energia.gr, στον κτιριακό τομέα, στο πλαίσιο του Αναθεωρημένου Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ 2024), έχουν τεθεί οι παρακάτω στόχοι ως προς τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης:
- Υποχρεωτική ανακαίνιση του 3% της συνολικής επιφάνειας των θερμαινόμενων ή/και ψυχόμενων δημοσίων κτιρίων ετησίως από το 2024 και μετά.
- Μείωση κατά τουλάχιστον 1,9% ετησίως της τελικής ενεργειακής κατανάλωσης των κτιρίων του δημόσιου τομέα, σε σύγκριση με το επίπεδο του 2021.
- Σταδιακή αναβάθμιση όλων των κτιρίων ώστε να επιτευχθεί μηδενική κατανάλωση ενέργειας έως το 2050, μέσω ολοκληρωμένων παρεμβάσεων ενεργειακής αναβάθμισης και ενσωμάτωσης ΑΠΕ.
Τα πράσινα ομόλογα έχουν καθιερωθεί τα τελευταία χρόνια ως βασικό χρηματοδοτικό εργαλείο για την υλοποίηση έργων με θετικό περιβαλλοντικό αντίκτυπο. Η πλειονότητά τους αφορά πράσινα ομόλογα «χρήσης εσόδων» (“use of proceeds”) ή ομόλογα συνδεδεμένα με περιουσιακά στοιχεία. Στα κριτήρια για την έκδοση ενός πράσινου ομολόγου λαμβάνονται υπ’ όψιν τα χαρακτηριστικά του έργου (ή των έργων) προς υλοποίηση, καθώς και η οικονομική κατάσταση (ισολογισμός) της ενδιαφερόμενης εταιρείας.
Αποτελούν είδος χρηματοδότησης χρέους που εκδίδεται από εταιρείες, κυβερνήσεις ή δήμους για τη χρηματοδότηση έργων. Μετά την πώληση των πράσινων ομολόγων για τη συγκέντρωση κεφαλαίων, ο εκδότης είναι υπεύθυνος για τη διαχείριση της χρήσης των εσόδων για την επίτευξη των στόχων του πράσινου ομολόγου. Τα έργα μπορούν να χρηματοδοτηθούν άμεσα, με τον εκδότη να αγοράζει εξοπλισμό ή να προσλαμβάνει εργολάβους για την υλοποίηση των έργων. Οι εκδότες μπορούν επίσης να χρησιμοποιήσουν τα έσοδα για την πληρωμή συμφωνιών παροχής υπηρεσιών, όπως οι Συμφωνίες Ενεργειακών Υπηρεσιών (Energy Service Agreements - ESAs) ή οι Συμβάσεις Ενεργειακής Απόδοσης (Energy Performance Contracts - EPCs) σε συνεργασία με μια Εταιρεία Παροχής Ενεργειακών Υπηρεσιών (ESCO).
Τα πράσινα ομόλογα έχουν το πλεονέκτημα ότι προσελκύουν επενδύσεις προσφέροντας ένα «πράσινο premium», ενδεχομένως με χαμηλότερα επιτόκια, ενώ, επιπλέον, παρέχουν σημαντικά κεφάλαια για μεγάλης κλίμακας περιβαλλοντικά έργα, ενισχύοντας, παράλληλα, τη φήμη του εκδότη ως περιβαλλοντικά υπεύθυνου.
Η παγκόσμια αγορά πράσινων ομολόγων
Η παγκόσμια αγορά πράσινων ομολόγων βρίσκεται σε ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια. Ενδεικτικά, για το 2023, το συνολικό μέγεθος της έκδοσης πράσινων ομολόγων υπολογίζεται σε $587,6 δις ετησίως, σημειώνοντας αύξηση15%,σε σχέση με την αμέσως προηγούμενη χρονιά. Καθώς η ΕΕ, στο πλαίσιο του European Green Deal, δίνει έμφαση στην άμεση χρηματοδότηση πράσινων επενδύσεων ώστε να πετύχει το στόχο της μετάβασης σε μία οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα, το μερίδιο των πράσινων ομολόγων στη γενικότερη αγορά ομολόγων έχει αυξηθεί σημαντικά, από 0,3% το 2014 σε 9,2% το 2022 και 6,8% το 2023.
Το 2016, η Γαλλία εξέδωσε το πρώτο πράσινο ομόλογο για τη χρηματοδότηση της ενεργειακής ανακαίνισης κατοικιών, ενώ, την ίδια χρονιά, η κυβέρνηση λάνσαρε ένα πρόγραμμα πράσινων ομολόγων για τη χρηματοδότηση της ενεργειακής ανακαίνισης δημόσιων κτιρίων και του οικιστικού τομέα. Μέχρι το τέλος του 2023, η Ολλανδία έχει εκδώσει πράσινα ομόλογα συνολικής αξίας άνω των 10 δισεκατομμυρίων ευρώ, ενώ σημαντική είναι η έκδοση πράσινων ομολόγων στις ΗΠΑ, όπου οι περισσότεροι εκδότες είναι είτε εταιρείες είτε δημοτικές οντότητες όπως οι κυβερνήσεις πόλεων.
Τα διδάγματα από την εφαρμογή των πράσινων ομολόγων στην Ευρώπη έχει δείξει τη σημασία της αυστηρής πιστοποίησης για την προσέλκυση επενδυτών, διασφαλίζοντας ότι τα κεφάλαια χρησιμοποιούνται για πραγματικά πράσινα έργα. Επιπλέον, τα πράσινα ομόλογα είναι πιο αποτελεσματικά όταν υποστηρίζονται από κυβερνητικές πολιτικές και κίνητρα.
Πώς μπορούν τα Green Bonds να συμβάλουν στη συγκέντρωση κεφαλαίων για περιβαλλοντικά έργα στην Ελλάδα
Σύμφωνα με τον Οδικό Χάρτη του ΥΠΕΝ, τα πράσινα ομόλογα θα μπορούσαν να αποτελέσουν σημαντικό εργαλείο για τη συγκέντρωση κεφαλαίων για μεγάλης κλίμακας περιβαλλοντικά έργα στην Ελλάδα, όπου ήδη οι επενδυτές μπορούν να επενδύσουν σε πράσινα ομόλογα για τη χρηματοδότηση έργων που προωθούν περιβαλλοντικούς στόχους σύμφωνα με τις αρχές του Ευρωπαϊκού Προτύπου Πράσινων Ομολόγων (European Green Bond Standard, Eu GBS), που προτάθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αξιοποιώντας το αυξημένο διεθνές ενδιαφέρον για βιώσιμες επενδύσεις στη χώρα.
Κι αυτό γιατί έχουν χαμηλό κόστος χρηματοδότησης, καθώς η πώλησή τους μπορεί να δημιουργήσει σημαντικά κεφάλαια με χαμηλά επιτόκια για τη χρηματοδότηση μεγάλων έργων ή χαρτοφυλακίων μικρότερων έργων. Οι όροι του πράσινου ομολόγου εξαρτώνται από τη δύναμη του ισολογισμού του εκδότη, με τα καλύτερα επιτόκια να είναι διαθέσιμα σε εκδότες με ισχυρή πιστοληπτική ικανότητα. Επίσης, τα πράσινα ομόλογα δίνουν στους εκδότες περισσότερη ευχέρεια στη χρήση των εσόδων, εφόσον αυτό συμμορφώνεται με τις απαιτήσεις του ομολόγου.
Ωστόσο, όπως αναφέρουν οι συντάκτες του κειμένου, για να χαρακτηριστεί ένα ομόλογο ως «πράσινο», απαιτείται αυστηρή πιστοποίηση και αναφορά, κάτι που μπορεί να είναι χρονοβόρο. Επίσης, παρατηρείται έλλειψη τυποποίησης, καθώς κάθε εκδότης πρέπει να διαρθρώσει τους δικούς του όρους ομολόγου, συμπεριλαμβανομένης της απόφασης για την επιθυμητή μέθοδο παρακολούθησης των επιπτώσεων. Για την αντιμετώπιση αυτής της δυσκολίας, μπορεί να χρησιμοποιηθούν διεθνή πρότυπα για να διασφαλιστεί η ενίσχυση της διαφάνειας και της αξιοπιστίας με τους επενδυτές.
Πράσινα ομόλογα που έχουν εκδοθεί σε Ελλάδα και Κύπρο
Τα τελευταία χρόνια έχει ξεκινήσει και στην Ελλάδα η έκδοση πράσινων ομολόγων. Ενδεικτικά, το 2020, η ΕΤΕ εξέδωσε πράσινο ομόλογο ύψους €500 εκατ., όπως και η Τράπεζα Πειραιώς το 2021. Επίσης, το 2021, πράσινο ομόλογο εξέδωσε η ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή (€150 εκατ.), ενώ πράσινο ομολογιακό δάνειο συνολικού ύψους €120 εκατ. έχει εκδώσει πρόσφατα και η εταιρεία Noval Property, που δραστηριοποιείται στις επενδύσεις ακινήτων, με έμφαση στην ενεργειακή αποδοτικότητα των κτιριακών υποδομών. Εκτός από μεγάλες εταιρείες και τράπεζες, μικρότερου μεγέθους επιχειρήσεις έχουν προχωρήσει το τελευταίο διάστημα στην έκδοση πράσινων ομολόγων χαμηλότερης αξίας, μέχρι και €50 εκατ. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η έκδοση πράσινου ομολόγου στην Κύπρο αξίας €5 εκατ. για την κατασκευή φωτοβολταϊκού πάρκου.
Το ΙΕΝΕ πρώτος “Approved Verifier” στην Ελλάδα – Συνεργασία με την Climate Bonds Initiative του Λονδίνου
Το ΙΕΝΕ, στο πλαίσιο της συνεργασίας του με την Climate Bonds Initiative, που εδρεύει στο Λονδίνο, από το 2021 δραστηριοποιείται ως “Approved Verifier” στην έκδοση πράσινων ομολόγων βάσει του Προτύπου Climate Bonds (Climate Bonds Standard), ενώ ήδη έχει συμμετάσχει σε σειρά σχετικών πιστοποιήσεων για εταιρείες στη ΝΑ Ευρώπη, και οι οποίες οδήγησαν στην έκδοση πράσινων ομολόγων. H Climate Bonds Initiative είναι ένας διεθνής μη-κερδοσκοπικός οργανισμός με επίκεντρο τους επενδυτές, που στοχεύει στην μόχλευση στην αγορά ομολόγων ύψους $100 τρις, προσφέροντας λύσεις για την κλιματική αλλαγή.