Ο Διευθυντής του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου της Ακαδημίας Επιστημών Aleksej Gromyko επιδεικνύει μία συγκρατημένη αισιοδοξία, όπως και το χαμόγελό του. Ο αφοσιωμένος εγγονός του μακροβιότερου Υπουργού Εξωτερικών στην ιστορία της χώρας του είναι μελετητής των διεθνών σχέσεων, λάτρης της ευρωπαϊκού ηπείρου, που πιστεύει στη θαυματουργή δύναμη της διπλωματίας. Δεν έχει νόημα να του ζητήσουμε συγκεκριμένες απόψεις για τον πόλεμο στην Ουκρανία, γιατί τις έχει ήδη εκφράσει. Τον Μάρτιο του 2022 απομακρύνθηκε από την επιστημονική επιτροπή του Συμβουλίου Ασφαλείας επειδή υπέγραψε μαζί με άλλους συναδέλφους του ένα κάλεσμα υπέρ της ειρήνης.
Η συνάντηση στην Αλάσκα ήταν απλώς μια επίδειξη δύναμης ή σηματοδοτεί την επιστροφή σε μια συγκεκριμένη μορφή διπλωματίας;
«Δεν παρατήρησα καμία επίδειξη δύναμης στο Άνκορατζ, εκτός από την παρέλαση αμερικανικών μαχητικών και βομβαρδιστικών αεροσκαφών... Αντίθετα, υπήρξε μια επίδειξη της δύναμης της διπλωματίας και της πολιτικής βούλησης».
Η πολιτική του ισχυρότερου;
«Προφανώς, η διπλωματία βασίζεται πάντα στη δύναμη του κράτους. Ωστόσο, η Ουάσιγκτον και η Μόσχα δεν έχουν ανάγκη να αποδείξουν η μία στην άλλη ποια είναι ισχυρότερη: και οι δύο γνωρίζουν καλά ότι εξακολουθούν να είναι δύο στρατιωτικές υπερδυνάμεις. Η κύρια καινοτομία της συνόδου κορυφής ήταν η επιστροφή των ΗΠΑ σε έναν μελετημένο διάλογο με τη Ρωσία, με στόχο την ομαλοποίηση των σχέσεων. Με τη δύναμη και μόνο, στον σύγχρονο κόσμο δεν επιλύεται σχεδόν τίποτα. Μια συζήτηση στη βάση του αμοιβαίου σεβασμού είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να πλησιάσουν μεταξύ τους μέρη που απέχουν πολύ».
Δεν σας φαίνεται προφανές ότι ο Putin κέρδισε αυτή τη σύνοδο κορυφής στην Αλάσκα;
«Δεν συμφωνώ, όπως σας είπα. Με την έννοια ότι η νίκη ήταν αμοιβαία. Ο Trump επιθυμεί να τερματίσει τη σύγκρουση με τη Ρωσία που κληρονόμησε από τον Biden. Είναι απογοητευμένος, επειδή γνωρίζει ότι από γεωπολιτική άποψη, το να βρίσκεται σε εχθρότητα με τη Ρωσία, χορεύοντας στο χείλος ενός πιθανού πολέμου, δεν είναι επωφελές για τις ΗΠΑ».
Δεν θα έπρεπε να ισχύει το ίδιο και για τη Ρωσία;
«Φυσικά. Στην πραγματικότητα, και η Μόσχα γνωρίζει ότι χωρίς τις ΗΠΑ η κρίση στην Ουκρανία δεν μπορεί να επιλυθεί με ασφαλή και διαρκή τρόπο. Επομένως, είναι απαραίτητο όχι μόνο να ομαλοποιηθούν οι σχέσεις μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, αλλά και μεταξύ Ρωσίας, ΗΠΑ, και ΝΑΤΟ. Τα αποτελέσματα της συνόδου κορυφής στην Αλάσκα αποδεικνύουν ότι τόσο ο Putin όσο και ο Trump έχουν σημειώσει πρόοδο στην επίτευξη των στόχων που έχει θέσει ο καθένας».
Την παραμονή της συνόδου κορυφής στην Αλάσκα έγινε πολύς λόγος για τον παππού σας, ο οποίος ήταν απόλυτος πρωταθλητής στις εξαντλητικές διαπραγματεύσεις. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της ρωσικής διπλωματίας και των ρωσικών διαπραγματευτών;
«Από πολλές απόψεις, η σύγχρονη ρωσική διπλωματία έχει κληρονομήσει τις καλύτερες παραδόσεις της σοβιετικής. Πρόκειται, καταρχάς, για τη χρήση της διπλωματίας, ιδίως της εμπιστευτικής, ακόμη και στις πιο δύσκολες περιόδους των αμοιβαίων σχέσεων με άλλα κράτη. Ένα μικρό παράδειγμα: είναι προφανές ότι τα τελευταία χρόνια η Ρωσία δεν έπαψε ποτέ να συνομιλεί με τις ΗΠΑ. Χωρίς επαγγελματική διπλωματία είναι αδύνατο να αναπτυχθούν σχέσεις ακόμη και με τους συμμάχους, πόσο μάλλον με τους αντιπάλους».
Πώς πρέπει να ασκείται σήμερα;
«Χωρίς πολιτικά σόου, τα οποία είναι επιζήμια. Η πραγματική διπλωματία είναι μια εξαντλητική δουλειά, που γίνεται μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, είναι μια στάση σεβασμού προς τον συνομιλητή και αναγνώριση του δικαιώματός του στα δικά του συμφέροντα, είναι η βούληση να σταματήσουν οι πόλεμοι αντί να παρατείνονται. Ο Andrei Gromyko τήρησε αυστηρά αυτούς τους κανόνες. Η ρωσική διπλωματία προτείνει στον Δυτικό κόσμο να κάνει το ίδιο».
Την τελευταία φορά που συναντηθήκαμε, ήσασταν πολύ απογοητευμένος από την Ευρώπη. Πιστεύετε ότι μπορεί ακόμα να διαδραματίσει κάποιο ρόλο;
«Με λυπεί που το λέω: η Ευρώπη έχει δώσει μια άθλια παράσταση τους τελευταίους μήνες, προσπαθώντας όχι να διαδραματίσει κάποιο ρόλο στην επίλυση της κρίσης στην Ουκρανία, αλλά μόνο να βρει έναν τρόπο να βγει η Ρωσία χαμένη. Κατά τη γνώμη μου, αυτό είναι ένα επικίνδυνο λάθος, μια ψευδαίσθηση στην καλύτερη περίπτωση. Δεν είναι διπλωματία, αλλά ένα υποκατάστατό της».
Με τη συμπεριφορά της, η Ρωσία δεν δικαιολογεί ίσως αυτή την ενδεχόμενη ακαμψία της Ευρώπης;
«Μετά από σχεδόν τέσσερα χρόνια, θα έπρεπε όμως να αναγνωρίσουμε τα λάθη μας, κάτι που οι πρωτεύουσες του ηπείρου σας δεν κάνουν, είτε από τυφλή αλαζονεία είτε απλά από έλλειψη ικανότητας. Παρά τις εσωτερικές αντιθέσεις στις ίδιες τις χώρες τους, ο Willy Brandt αποκατέστησε τις σχέσεις με την ΕΣΣΔ, ενώ ο Schröder και ο Chirac παρενέβησαν κατά της περιπέτειας του νεότερου Bush στο Ιράκ. Καταλαβαίνω ότι δεν είναι εύκολο, αλλά πρέπει ούτως ή άλλως να δείξουμε πολιτική βούληση και να βρούμε μια κοινή γλώσσα με τις ηγετικές δυνάμεις, ειδικά με εκείνες που έθεσαν τέλος στον Ψυχρό Πόλεμο. Αλίμονο, πού είναι οι μεγάλες παραδόσεις της ευρωπαϊκής διπλωματίας;».
Θα ξαναμιλήσουν ποτέ οι Ρώσοι και οι Ευρωπαίοι;
«Ακόμη και υπό αυτές τις συνθήκες, είμαι βέβαιος ότι ο διάλογος μεταξύ της ρωσικής διπλωματίας και της δικής σας θα ξαναρχίσει, μόλις αρχίσετε να σκέφτεστε ξανά ως Ευρώπη, χωρίς να ακολουθείτε τις αυστηρά πολιτικές ανάγκες και συμφέροντα των επιμέρους χωρών».
Από την εφημερίδα ‘Corriere della Sera’