Με τη Ρωσία και τις ΗΠΑ να εξετάζουν μεταξύ τους συνεργασία σε ενεργειακές επενδύσεις, η Ουκρανία αναζητά εταίρους για την εξασφάλιση των προμηθειών της. Το Αζερμπαϊτζάν αναδεικνύεται στον επικρατέστερο υποψήφιο, όμως η συγκεκριμένη εξίσωση είναι πολύ πιο περίπλοκη απ’όσο φαίνεται.
Το Κίεβο ανακοίνωσε χθες πως βρίσκεται σε προχωρημένη φάση διαπραγματεύσεων με το Μπακού προκειμένου να εισάγει αζερικό φυσικό αέριο ώστε να καλύψει το μεγάλο κενό που έχει δημιουργηθεί μετά τη λήξη της συμφωνίας διαμετακομισμού με τη Ρωσία, τον προηγούμενο Δεκέμβριο. Έκτοτε, η Ουκρανία αναγκάζεται να αγοράζει είτε το πανάκριβο αμερικανικό LNG που φτάνει μέσω Ελλάδας ή μέσω Πολωνίας, είτε να ζητά περισσότερες εισαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας από τα κράτη της Ανατολικής Ευρώπης. Σε κάθε περίπτωση, η κατάσταση αυτή δεν είναι βιώσιμη μακροπρόθεσμα, ειδικά αν το Κίεβο επιθυμεί να ανοικοδομήσει την οικονομία του όταν επιτέλους επέλθει το τέλος των γενικευμένων εχθροπραξιών.
Το Αζερμπαϊτζάν φαίνεται να αποτελεί τον ιδανικότερο εταίρο για το Κίεβο. Και όπως δηλώνει το ίδιο του Μπακού, η πρόταση αυτή έχει σίγουρα ενδιαφέρον. Εξάλλου, η αζερική ηγεσία προσπαθεί εδώ και χρόνια να αυτοπροβληθεί ως ο “σωτήρας” της Ευρώπης μετά τη διακοπή των ροών φυσικού αερίου. Βεβαίως, ένα τέτοιο σχέδιο είναι κάθε άλλο παρά έτοιμο. Ένα από τα βασικά σημεία τριβής μεταξύ Αζερμπαϊτζάν και Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι η ευρωπαϊκή δέσμευση για μακροχρόνια συνεργασία. Το Μπακού ζητά αφενός την υπογραφή πολυετών συμφωνιών με τους Ευρωπαίους πελάτες του, και αφετέρου την έγκριση υψηλών επενδύσεων στις ενεργειακές υποδομές του Αζερμπαϊτζάν εκ μέρους των Βρυξελλών. Μάλιστα, οι Αζέροι αξιωματούχοι δεν διστάζουν να χρησιμοποιήσουν τη σύναψη άλλων συμφωνιών ως μέσο πίεσης, προειδοποιώντας την ΕΕ πως αν δεν κλείσει σύντομα τη δική της συμφωνία, το αζερικό φυσικό αέριο μπορεί να καταλήξει προς τους ανατολικούς αγωγούς.
Οι ενστάσεις των Ευρωπαίων είναι αρκετές. Αρχικά, έχοντας πονέσει από το ρωσικό “χαστούκι” του 2022, δεν επιθυμούν σε καμία περίπτωση να ενισχύσουν την ενεργειακή εξάρτησή τους από μεμονωμένους προμηθευτές. Η εικόνα είναι ήδη δυσχερής, με τη Νορβηγία να ελέγχει τις εισαγωγές μέσω αγωγών και τις ΗΠΑ τις εισαγωγές LNG. Η προσθήκη ενός ακόμα μεγάλου προμηθευτή θα βοηθούσε μεν στη διαφοροποίηση των πηγών, αλλά θα αύξανε δε και τις γεωπολιτικές επιπλοκές. Παράλληλα, υπάρχουν σοβαρές υποψίες πως το αζερικό φυσικό αέριο θα μπορούσε να είναι ένας Δούρειος Ίππος για τις παράτυπες εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου. Με άλλα λόγια, οι Ουκρανοί και οι άλλοι Ευρωπαίοι θα πιστεύουν ότι εισάγουν αζερικό καύσιμο, το οποίο όμως θα είναι στην πραγματικότητα ρωσικό.
Τέλος, ακούγονται και φωνές που προειδοποιούν για το τι συνεπάγεται μία συνεργασία με το Αζερμπαϊτζάν. Μπορεί οι Ευρωπαίοι να στρουθοκαμηλίζουν εδώ και χρόνια, όμως το Μπακού παραμένει ένα αυταρχικό καθεστώς, το οποίο έχει και αναθεωρητικές βλέψεις έναντι της γειτονικής Αρμενίας. Ασχέτως της πρόσφατα υπογραφείσας συμφωνίας μεταξύ Αζερμπαϊτζάν και Αρμενίας υπό το βλέμμα του Προέδρου Τραμπ, η ειρήνη στον Καύκασο είναι κάθε άλλο παρά δεδομένη. Σε αυτό το σημείο δεν θα πρέπει κανείς να λογαριάζει και χωρίς τους δύο “ξενοδόχους” της περιοχής. Παραδοσιακά, η Ρωσία θεωρεί τον Νότιο Καύκασο ως προέκταση της κυριαρχίας της, παίζοντας τον ρόλο του ηγεμόνα στην περιοχή. Ωστόσο, η συνεχιζόμενη εμπλοκή της στην Ουκρανία έχει οδηγήσει σε σταδιακή υποβάθμιση της παρουσίας της σε αυτή την εύφλεκτη ζώνη. Από την άλλη πλευρά, το Ιράν αποτελεί διαχρονικό σύμμαχο της Αρμενίας και ανταγωνιστή του Αζερμπαϊτζάν, με το Ισραήλ και την Τουρκία να διατηρούν στενότατες σχέσεις με το Μπακού, διαμορφώνοντας μία πολύπλοκη ισορροπία.
Στην πραγματικότητα, το Αζερμπαϊτζάν καλείται να ισορροπήσει μεταξύ πολλών διαφορετικών πιέσεων. Για παράδειγμα, ενώ επιθυμεί να αντικαταστήσει τη Ρωσία ως προμηθευτής της Ευρώπης, δεν θέλει σε καμία περίπτωση να δυσαρεστήσει έντονα το Κρεμλίνο. Επιπροσθέτως, οι πραγματικές σχέσεις μεταξύ Μπακού και Μόσχας παραμένουν αδιαφανείς, δεδομένου ότι και οι δύο ηγεσίες έχουν ελάχιστη λογοδοσία. Ως εκ τούτου, οι εκτιμήσεις για το ψυχρό ή θερμό κλίμα μεταξύ Αλίγιεφ και Πούτιν βασίζονται αποκλειστικά στο ό,τι επιλέγουν να γνωστοποιήσουν οι ίδιοι.
Βεβαίως, το Αζερμπαϊτζάν δεν έχει μείνει στο απυρόβλητο τα τρία τελευταία χρόνια. Μόλις χθες, ανακοινώθηκε μία νέα επίθεση στις αποθήκες πετρελαίου της αζερικής SOCAR στην Οδησσό της Ουκρανίας. Οι Ουκρανοί αξιωματούχοι δήλωσαν ότι η επίθεση πραγματοποιήθηκε από ρωσικά drones, ενώ οι Αζέροι δεν προχώρησαν σε ανακοινώσεις. Μία παρόμοια επίθεση είχε συμβεί και προ 10 ημερών, πάλι στην περιοχή της Οδησσού. Πέραν αυτών, οι μυστικές υπηρεσίες της Ρουμανίας πρόσφατα κατηγόρησαν τη Ρωσία για μόλυνση του αζερικού πετρελαίου που μεταφέρεται μέσω του Αγωγού Baku–Tbilisi–Ceyhan με χλώριο. Το μολυσμένο καύσιμο παραλίγο να καταλήξει στα διυλιστήρια της OMV, ενώ προκάλεσε ζημιές στα διυλιστήρια της Eni.
Με αυτά τα δεδομένα, οι Ευρωπαίοι έχουν κάθε λόγο να ανησυχούν για τον ρόλο που θα μπορούσε να διαδραματίσει το Αζερμπαϊτζάν ως προμηθευτής ορυκτών καυσίμων. Για τους Ουκρανούς, τα πράγματα είναι πιο δύσκολα, καθώς ακόμα και αν έχουν αμφιβολίες για τις προθέσεις των Αζέρων, δεν μπορούν παρά να οδηγηθούν σε συμβιβασμούς ώστε να μην αντιμετωπίσουν σοβαρότατα προβλήματα εφοδιασμού μεσοπρόθεσμα.