το τεράστιο κοίτασμα Leviathan στο Ισραήλ, (δυναμικότητας 600 bcm) και αποτελείται από τις εταιρείες New Med, Cnevron και Ratio, και της Αιγυπτιακής Blue Ocean Energy (BOE) για την προμήθεια 130 bcm κατά τα επόμενα 15 χρόνια.
Η εν λόγω συμφωνία αποτελεί καμπή στην προσπάθεια του Ισραήλ να αναδειχθεί ως ο βασικός παραγωγός αερίου στην Ανατ.Μεσόγειο με δυνατότητα όχι μόνο να καλύπτει εξ ολοκλήρου τις δικές του ενεργειακές ανάγκες, αλλά να εξάγει αξιόλογες ποσότητες αερίου στις γύρω χώρες όπως στην Αίγυπτο, την Ιορδανία και εσχάτως την Συρία. Στην Αίγυπτο, εδώ και μια δεκαετία, εξάγει περί τα 4.5 bcm σε ετήσια βάση, που καλύπτουν το 15% με 20% των αναγκών αερίου της Αιγύπτου. Ποσότητα που όμως κρίνεται τελείως ανεπαρκής για να καλύψει τις διογκούμενες ενεργειακές ανάγκες της χώρας του Νείλου η οποία εδώ και μερικούς μήνες εισάγει επιπλέον αέριο μέσω LNG. Τώρα, με την νέα συμφωνία προμήθειας το Ισραήλ πρόκειται να αυξήσει σταδιακά τις εξαγωγές του προς την Αίγυπτο στα 12 bcm τον χρόνο.
Παρά το γεγονός ότι η ίδια η Αίγυπτος παράγει σημαντικές ποσότητες αερίου, και μέχρι πρόσφατα ήταν εξαγωγός αερίου, εν τούτοις λόγω ισχυρών δημογραφικών ζητημάτων και μείωση της παραγωγής από το γιγάντιο κοίτασμα Zohr, ή ενεργειακή ζήτηση τρέχει πολύ γρηγορότερα από τις εγχώριες παραγόμενες ποσότητες και εδώ και 18 μήνες έχει γίνει καθαρός εισαγωγέας αερίου. Αυτή η εξέλιξη μαζί με την δέσμευση του Ισραήλ να αυξήσει σημαντικά την παροχή αερίου προς την Αίγυπτο έχουν αλλάξει πλήρως τα δεδομένα σε ό,τι αφορά την προμήθεια αερίου που θα επέτρεπε την λειτουργία του East Med. Καθώς το αρχικό σχέδιο προέβλεπε τροφοδοσία του αγωγού από αέριο που θα παραγόταν στο Ισραήλ και την Αίγυπτο.
Ομως η εξέλιξη αυτή σε ό,τι αφορά τις προοπτικές προμήθειας για τον East Med δεν φαίνεται να αποθαρρύνει τις δύο μεγάλες Αμερικανικές πετρελαϊκές, την ExxonMobil και την Chevron, που έχουν σημαντικά συμφέροντα στην περιοχή, αφού και οι δύο συμμετέχουν ενεργά στις έρευνες στην Κυπριακή ΑΟΖ, ενώ παράλληλα δραστηριοποιούνται μέσω παραχωρήσεων και στην Ελλάδα. Με την Chevron δηλώνοντας έτοιμη να συμμετάσχει στον διαγωνισμό της ΕΔΕΥΕΠ για τα δύο blocks νότια της Κρήτης.
Και ενώ ομολογουμένως υπάρχει ενδιαφέρον από Αμερικανικής πλευράς για την κατασκευή του East Med, κάτι που θα ενισχύσει την παρουσία των ΗΠΑ στην περιοχή και θα διασφαλίσει τα συμφέροντα των εμπλεκομένων πετρελαϊκών, όπως εξηγήσαμε υπάρχει θέμα με την τροφοδοσία του αγωγού. Και αυτό διότι ενώ αρχικά προβλεπόταν ότι σχεδόν το 50% των απαραίτητων ποσοτήτων θα προερχόντουσαν από την Β φάση εκμετάλλευσης του τεράστιου Ισραηλινού κοιτάσματος Leviathan σήμερα αυτές οι ποσότητες έχουν οριστικά δεσμευτεί από την Αίγυπτο.
Άρα, το ενδιαφέρον τώρα μοιραία στρέφεται στην Κύπρο, σε πρώτη φάση, που είναι η μόνη χώρα της περιοχής που διαθέτει βεβαιωμένα κοιτάσματα αερίου που μπορούν να εξασφαλίσουν τις απαραίτητες ποσότητες που θα επιτρέψουν την λειτουργία του αγωγού. Ως αποτέλεσμα των δεκάδων ερευνητικών γεωτρήσεων από διεθνείς πετρελαϊκές που δραστηριοποιούνται στην Κυπριακή ΑΟΖ τα τελευταία 15 χρόνια, σήμερα η Κύπρος διαθέτει ένα πορτοφόλιο κοιτασμάτων (Γλαύκος, Αφροδίτη, Καλυψώ, Κρόνος, Ζεύς) που μεταξύ τους διαθέτουν βεβαιωμένα αποθέματα αερίου άνω των 400 bcm. Με τις έρευνες να συνεχίζονται και την βεβαιότητα από τις εταιρείες ότι πολύ σύντομα τα βεβαιωμένα αποθέματα θα ξεπεράσουν τα 500 bcm. Δηλαδή, υπεραρκετές ποσότητες για την στήριξη εξαγωγών τόσο μέσω του EastMed αλλά και μέσω LNG.
Σε δεύτερη φάση, και εφ όσον οι προγραμματισμένες ερευνητικές γεωτρήσεις από ExxonMobil και Chevron στις παραχωρήσεις πέριξ της Κρήτης αποδειχτούν επιτυχείς, θα μπορούσαν να συνυπολογιστούν ποσότητες και από την Ελλάδα. Σε κάθε περίπτωση η τροφοδοσία του EastMed από αέριο της περιοχής τίθεται πλέον σε εντελώς νέα βάση μετά την απόσυρση του Ισραήλ. Θετικό στοιχείο παραμένει η δέσμευση των Αμερικανικών πετρελαϊκών για παραμονή και δραστηριοποίηση στην περιοχή, κάτι που αναπόφευκτα θα επηρεάσει τις όποιες εξελίξεις.
Τέλος, σύμφωνα με πηγές της αγοράς, η οριστική αποχώρηση του Ισραήλ από ένα μελλοντικό σχήμα λειτουργίας και διαχείρισης του East Med, υποχρεώνει την κοινοπραξία ΔΕΠΑ - Edison σε ριζική επανεξέταση του χρηματοδοτικού μοντέλου που θα απαιτηθεί για την κατασκευή του αγωγού.
Με αναπόφευκτη πλέον την εμπλοκή των Αμερικανικών πετρελαϊκών και τη επίσπευση των σχεδίων τους για εκμετάλλευση των Κυπριακών κοιτασμάτων.