Οταν ο Ντόναλντ Τραμπ μιλάει για το «βαθύ κράτος», σίγουρα σκέφτεται ανθρώπους σαν τον Εντελμαν. Συν-επικεφαλής της Επιτροπής για την Εθνική Αμυντική Στρατηγική (με εντολή από το Κογκρέσο), ήταν υφυπουργός Αμυνας στη δεύτερη θητεία του Τζορτζ Ουόκερ Μπους, σύμβουλος για θέματα εθνικής ασφάλειας του αντιπροέδρου Ντικ Τσέινι στην πρώτη και πρέσβης των ΗΠΑ στην Τουρκία (2003-05), είναι ένας άνθρωπος που γνωρίζει καλά τόσο την περιοχή άμεσου ενδιαφέροντος της Ελλάδας όσο και τον τρόπο λειτουργίας της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής – και πώς έχει ανατραπεί από τον Ντόναλντ Τραμπ.
«Η Τουρκία είναι αρκετά αποτελεσματική στην επέκταση της επιρροής της στην περιοχή, ιδιαίτερα στη Συρία», λέει στην «Κ» ο Εντελμαν, σε επικοινωνία που είχαμε μέσω email. Ωστόσο, σημειώνει, ο μεταβατικός Σύρος πρόεδρος έχει να διαχειριστεί «πολλούς εξωτερικούς παράγοντες που επιδιώκουν να επηρεάσουν το μέλλον της Συρίας, συμπεριλαμβανομένου του Ισραήλ, της Ρωσίας, της Σαουδικής Αραβίας, του Ιράν και άλλων».
Η στενή σχέση του Ερντογάν με τον Τραμπ (ο Εντελμαν μνημονεύει το γεγονός ότι ο νέος Αμερικανός πρέσβης στην Τουρκία –και απεσταλμένος των ΗΠΑ για τη Συρία και τον Λίβανο– Τόμας Μπάρακ είναι «μακροχρόνιος προσωπικός φίλος» του προέδρου των ΗΠΑ) δίνει στον Τούρκο ηγέτη «κυρίως το ελεύθερο να συνεχίσει να ακολουθεί την αυταρχική ατζέντα του στο εσωτερικό, φυλακίζοντας ηγέτες της αντιπολίτευσης και ευτελίζοντας το κράτος δικαίου. «Ο ευρύτερος ρόλος της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο θα εξισορροπηθεί από τα άλλα συμφέροντα του Τραμπ, τις φιλοδοξίες του, αν και μπορεί [ο Ερντογάν] να έχει λίγο περισσότερο περιθώριο να επιδιώξει τις ευρύτερες περιφερειακές του φιλοδοξίες».
Πόσο πρέπει να ανησυχεί η Ελλάδα για τη σχέση Τραμπ – Ερντογάν; Τι πρέπει να κάνει για να την αντισταθμίσει;
Σημαντική σύμμαχος – Η Ελλάδα έχει ήδη αποδείξει την αξία της ως μέλος του ΝΑΤΟ και εταίρος και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο λαμβάνει F-35 – κάτι που θα ήταν αδιανόητο μόλις πριν από 15 χρόνια.
«Η Ελλάδα έχει ήδη αποδείξει την αξία της ως μέλος του ΝΑΤΟ και εταίρος και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο λαμβάνει F-35 – κάτι που θα ήταν αδιανόητο μόλις πριν από 15 χρόνια», απαντάει. «Πρέπει να συνεχίσει σε αυτή την τροχιά και να διατηρήσει τη θέση της ως αξιόπιστος και εποικοδομητικός σύμμαχος. Είμαι βέβαιος ότι αυτή η πολιτική θα συνεχίσει να αποδίδει καρπούς στο μέλλον».
Στο μέτωπο της Μέσης Ανατολής, τον έχει εκπλήξει η επιμονή της κυβέρνησης Νετανιάχου να συνεχίζει τις στρατιωτικές επιχειρήσεις –στη Γάζα, στη Συρία, στην Υεμένη– μετά τον επιτυχή πόλεμο κατά του Ιράν, συχνά ενάντια στη βούληση της Ουάσιγκτον;
Ο Εντελμαν δίνει το ευρύτερο πλαίσιο της ευρείας αντεπίθεσης του Ισραήλ μετά τη «δολοφονική βία και τις αγριότητες» της 7ης Οκτωβρίου. Οι στρατιωτικές επιτυχίες του Ισραήλ, εξηγεί, «έχουν δημιουργήσει τη δυνατότητα αναμόρφωσης της Μέσης Ανατολής». Αυτό, όμως, προϋποθέτει «διπλωματικές προσπάθειες για να τερματιστεί ο πόλεμος στη Γάζα, να διευκολυνθεί η ευρύτερη εξομάλυνση των σχέσεων με τα αραβικά κράτη, να δημιουργηθεί ένας ορίζοντας για ένα παλαιστινιακό κράτος που θα συμβιώσει ειρηνικά με το Ισραήλ και για μια Συρία που θα υπερβεί τις βαθιές διαιρέσεις μιάμισης δεκαετίας θρησκευτικού εμφυλίου πολέμου».
«Η επιμονή του πρωθυπουργού Νετανιάχου να συνεχίσει τις στρατιωτικές επιχειρήσεις στη Γάζα χωρίς έναν εφικτό στρατηγικό στόχο και ο εντελώς ανεπαρκής μηχανισμός αντιμετώπισης της ανθρωπιστικής κατάστασης του πληθυσμού ορθώς προκαλούν καταδίκη τόσο εντός όσο και εκτός του Ισραήλ», τονίζει ο Εντελμαν. Το ίδιο ισχύει για τις βιαιότητες των εποίκων στη Δυτική Οχθη, που «δυσφημούν το Ισραήλ».
Η «αποσταθεροποιητική» εμπλοκή στη Συρία, παράλληλα, δείχνει ότι ο Νετανιάχου «δεν έχει μία πολιτική-διπλωματική στρατηγική» για να δρομολογήσει τη νέα Μέση Ανατολή, την οποία λέει ότι επιθυμεί. «Αν συνεχίσει έτσι, όχι μόνο θα θέσει σε κίνδυνο τη σχέση του με την κυβέρνηση Τραμπ, αλλά και θα υπονομεύσει τη διακομματική υποστήριξη που παραδοσιακά απολαμβάνει το Ισραήλ στις ΗΠΑ. Ηδη μπορεί κανείς να δει σημάδια αυτού στις δημοσκοπήσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες».
Κριτική στον Νετανιάχου – Η επιμονή του Νετανιάχου να συνεχίσει τις στρατιωτικές επιχειρήσεις στη Γάζα, χωρίς έναν εφικτό στρατηγικό στόχο, ορθώς προκαλεί καταδίκη τόσο εντός όσο και εκτός του Ισραήλ.
Σχετικά με το χτύπημα στο Ιράν, ο Εντελμαν, παρότι έχει υπάρξει αυστηρός επικριτής του 47ου προέδρου, σημειώνει: «Η κυβέρνηση Τραμπ, και ο πρόεδρος ειδικότερα, αξίζει τα εύσημα για τη λήψη μιας πολύ δύσκολης απόφασης». Κάποιοι υποστηρικτές της παλαιότερης συμφωνίας [του JCPOA], αναφέρει, επιχείρησαν να υποβαθμίσουν την αποτελεσματικότητα του χτυπήματος, λέγοντας ότι το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα θα μπορούσε να «λειτουργήσει ξανά μέσα σε λίγους μήνες. Είναι όμως πλέον σαφές ότι, όπως παραδέχονται οι ίδιοι οι Ιρανοί, το πρόγραμμα υπέστη σοβαρές ζημιές και ίσως χρειαστεί μερικά χρόνια για να αναβιώσει».
Η αμερικανική πλευρά, προσθέτει, έχει σηματοδοτήσει τη διάθεσή της για μία διπλωματική συμφωνία που θα «μπλοκάρει οριστικά» τον δρόμο του Ιράν προς ένα πυρηνικό οπλοστάσιο. «Μέχρι στιγμής, το Ιράν δεν έχει δείξει πρόθυμο να συζητήσει σοβαρά», σημειώνει. Ισως η απειλή των Ευρωπαίων (Γαλλία, Γερμανία, Βρετανία) να επαναφέρουν το καθεστώς κυρώσεων που ίσχυε πριν το JCPOA να αποτελέσει το αναγκαίο κίνητρο για την Τεχεράνη, εκτιμά.
(από την εφημερίδα "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ")