Ο άνθρωπος που κάνει αυτή τη διαπίστωση είναι ο επικεφαλής της, ο γενικός διευθυντής της ΙΑΕΑ, Ραφαέλ Γκρόσι, που βρέθηκε στη χώρα μας αυτή την εβδομάδα.
Στα έξι χρόνια της θητείας του κλήθηκε να συμβάλει στη διαχείριση πραγματικά μεγάλων κρίσεων όπως των πυρηνικών εργοστασίων στην Ουκρανία.
Πόσο κοντά έχουμε φτάσει να συμβεί δυστύχημα στο πυρηνικό εργοστάσιο της Ζαπορίζια, γύρω από το οποίο διεξήχθησαν σφοδρές μάχες;
«Αρκετές. Πλησιάσαμε 9 φορές, καθώς είχαμε τόσα ολικά μπλακάουτ στο εργοστάσιο – κάτι πολύ επικίνδυνο, καθώς σημαίνει ότι δεν λαμβάνεται εξωτερική ενέργεια και έτσι δυσκολεύονται να λειτουργήσουν τα συστήματα ψύξης των αντιδραστήρων.
Και τότε μπορεί να συμβεί κατάρρευση του αντιδραστήρα.
Το μόνο που έχεις εκείνη τη στιγμή είναι γεννήτριες ντίζελ, αλλά δεν είναι αρκετές. H κατάσταση ήταν ιδιαίτερα επικίνδυνη στη διάρκεια βομβαρδισμού το καλοκαίρι του 2022 και της μεγάλης φωτιάς στο σύστημα ψύξης το καλοκαίρι του 2024».
Ο Διεθνής Οργανισμός έχει μόνιμη παρουσία στη Ζαπορίζια όπως και στα άλλα πυρηνικά εργοστάσια στην Ουκρανία.
Ο ΙΑΕΑ πραγματοποιεί επιθεωρήσεις στο Ιράν, για το περιβόητο πυρηνικό του πρόγραμμα που αποτελεί εδώ και χρόνια αντικείμενο αντιπαραθέσεων, συμφωνιών και πάλι αντιπαραθέσεων.
«Η πυρηνική συμφωνία με το Ιράν έχει περάσει από πολλά στάδια. Σήμερα βρισκόμαστε σε σταυροδρόμι. Επειδή η Τεχεράνη έχει ένα πολύ φιλόδοξο πυρηνικό πρόγραμμα, μιας και εμπλουτίζει ουράνιο σε πολύ μεγάλο ποσοστό, πολύ κοντά σε εκείνο που παράγει υλικά για ατομική βόμβα. Λένε ότι είναι για ειρηνικούς σκοπούς, αλλά δεν το διαπιστώνουμε.
Ταυτόχρονα, βρήκαμε στο Ιράν ίχνη από ουράνιο σε μέρη που δεν σχετίζονται με πυρηνικές διαδικασίες, π.χ. φάρμες ή μάντρες.
Ρωτάμε συνέχεια: γιατί το βρήκαμε εκεί το εμπλουτισμένο ουράνιο; Τι συνέβαινε εκεί; Οι απαντήσεις δεν είναι αξιόπιστες και αυτό προκαλεί εκνευρισμό σε κοντινές χώρες που απειλούν να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους. Μια τέτοια κίνηση θα είναι ανοιχτός πόλεμος μεταξύ Ισραήλ και Ιράν, θα είναι καταστροφικό για όλη την περιοχή».
Πυρηνική ενέργεια στην Ελλάδα
Είναι η πρώτη επίσκεψη του 64χρονου Αργεντινού στη χώρα μας ως επικεφαλής της Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας. «Σήμερα στην Ελλάδα δεν έχετε πυρηνική ενέργεια. Ισως συμβεί στο μέλλον.
Ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, με τον οποίο είχα συνάντηση, το μελετά.
Ξέρετε, όσον αφορά τα πυρηνικά εργοστάσια στην Ευρώπη οι περισσότερες χώρες είτε τα αυξάνουν είτε ετοιμάζονται να αποκτήσουν.
Εχουμε νέες τεχνολογίες, ιδιαίτερα μικρούς αρθρωτούς αντιδραστήρες που δίνουν την επιλογή μιας νέας γενιάς πυρηνικής ενέργειας για χώρες όπως η Ελλάδα, ώστε να μη χρειάζονται μεγάλα πυρηνικά εργοστάσια.
Είναι ιδιαίτερα χρήσιμα αφαλάτωση ή data centers, που απαιτούν μεγάλες ποσότητες ενέργειας.
Εχουμε πια πυρηνική ενέργεια tailor made, δηλαδή προσαρμοσμένη ακριβώς στις ανάγκες κάθε χώρας».
Είχε και άλλον σκοπό η επίσκεψή του, όμως, όπως τη συνάντησή του με την πρόεδρο της Ενωσης Ελλήνων Εφοπλιστών και μέλη του ΔΣ. «Φυσικά. Υπάρχει η ναυτιλία, στην οποία η Ελλάδα είναι παγκόσμια δύναμη.
Ο εμπορικός σας στόλος είναι από τους μεγαλύτερους στον κόσμο. Υπάρχει μια διεθνής κίνηση προς τα πυρηνοκίνητα πλοία.
Τα σημερινά μολύνουν ιδιαίτερα και οι φορείς της ναυτιλίας έχουν ξεκινήσει μια προσπάθεια να περιοριστεί το αποτύπωμα άνθρακα του τομέα αυτού.
Εχουν γίνει πολλές μελέτες και όλοι συμφωνούν τεχνικά, στα χαρτιά δηλαδή ακόμα, ότι τα πυρηνοκίνητα πλοία θα είναι ο πιο ασφαλής τρόπος στο μέλλον. Εχουμε ξεκινήσει τη διαδικασία ATLAS (Atomic Technologies Licenced for Applications at Sea), όπου φέρνω στο ίδιο τραπέζι εφοπλιστές, μηχανικούς, ναυπηγούς, λιμενικές αρχές, ασφαλιστές. Είναι σημαντικό να συμμετέχει η Ελλάδα και σήμερα έδωσα επίσημα την πρόσκληση στην Ενωση Εφοπλιστών να πάρουν μέρος στη διαδικασία η οποία θα ξεκινήσει πριν από το τέλος του χρόνου.
Θα συζητήσουμε προσεγγίσεις και τεχνολογίες και θα πάρουμε αποφάσεις».
Υπάρχουν φόβοι για την ασφάλεια; «Σας θυμίζω ότι έχουμε πυρηνικούς αντιδραστήρες στη θάλασσα επί δεκαετίες, τα πυρηνικά υποβρύχια λειτουργούν ασφαλώς εδώ και πολύ καιρό. Αλλωστε γι’ αυτό αρχίσαμε να εξετάζουμε την μεταφορά τους και στα εμπορικά πλοία».
Το 30% της ενέργειας στην Ευρώπη
Κάποιες χώρες όπως η Γερμανία ή η Ιταλία απομακρύνθηκαν από την πυρηνική ενέργεια.
«Είναι εξαίρεση στον κανόνα.
Στην Ευρώπη έχουμε 15 χώρες με εργοστάσια πυρηνικής ενέργειας. Λίγες είναι που δεν έχουν και αυτές το εξετάζουν. Οσο για εκείνες που έχουν θέλουν και άλλα, όπως η Βουλγαρία, η Τσεχία, η Σλοβακία, η Σλοβενία, η Ουγγαρία, η Ρουμανία, η Τουρκία. Λίγο πιο μακριά, στη Σαουδική Αραβία έχουν σκοπό να χρησιμοποιήσουν πυρηνικούς αντιδραστήρες για αφαλάτωση. Οι Ελληνες ας μην αποκλείσουν το ενδεχόμενο».
Η πυρηνική ενέργεια δεν είναι πανάκεια.
«Ακριβώς. Είναι χρήσιμη όμως, καθώς αυτή τη στιγμή παράγει διεθνώς 10% – 12% της ενέργειας. Στην Ευρώπη αντιπροσωπεύει το 30% της ενέργειας που παράγεται, αλλά είναι το 50% της καθαρής ενέργειας. Είναι ενδιαφέρουσα προοπτική. Σήμερα δεν μπορείς να επιβάλλεις απαγορεύσεις για την τεχνολογία. Μπορείς να την χρησιμοποιείς ή όχι».
Ο Ραφαέλ Γκρόσι έχει εκφράσει την πρόθεση να διεκδικήσει το αξίωμα του γ.γ. του ΟΗΕ, καθώς η θητεία του Αντόνιο Γκουτέρες ολοκληρώνεται το 2026. «Φέτος ο ΟΗΕ συμπληρώνει τα 80 του χρόνια και υπήρξε μόνο ένας γενικός γραμματέας από τη Λατινική Αμερική. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Πιστεύω ότι σε δύσκολες εποχές πρέπει να ηγηθεί του οργανισμού κάποιος με εμπειρία, κάτι που εμείς στην ΙΑΕΑ διαθέτουμε. Ο ΟΗΕ πρέπει να δεχτεί την ανάγκη για αλλαγή και πιο αποτελεσματική προσέγγιση στις διεθνείς σχέσεις».
(από την εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ Σαββατοκύριακο»)