Το συμπέρασμα ήταν ότι «η πυρηνική ενέργεια από τη σχάση θεωρείται σήμερα μια ασφαλής, ευέλικτη και πράσινη μορφή ενέργειας κατάλληλη για το ενεργειακό μείγμα ηλεκτροπαραγωγής της Ελλάδας».
Η θέση αυτή θεωρείται μάλλον αιρετική, αν σκεφτούμε ότι η ελληνική κοινή γνώμη και το πολιτικό σύστημα απορρίπτουν την πυρηνική ενέργεια. Oμως, ο κ. Χριστοφόρου είναι ένας από τους πλέον διακεκριμένους επιστήμονες στον κόσμο στο πεδίο του και η γνώμη του έχει βαρύτητα. Eργάστηκε στις HΠA, ως ερευνητής στο Oak Ridge National Laboratory (1963-1994) και στο National Institute of Standards and Technology (1995-2001), και ως καθηγητής Φυσικής στο Πανεπιστήμιο του Τενεσί (1964-1997). Δίδαξε ως καθηγητής και επιστημονικός συνεργάτης σε πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα της Aμερικής, της Eυρώπης και της Iαπωνίας. Η «Κ» επικοινώνησε με τον κ. Χριστοφόρου και έθεσε τα ζητήματα που προκύπτουν.
«Η πυρηνική ενέργεια είναι πράσινη ενέργεια», λέει ο κ. Χριστοφόρου χωρίς περιστροφές. «Κάποτε ήλθε στο εργαστήριό μου στην Αμερική ο Τζέιμς Λάβλοκ, ο θεμελιωτής της θεωρίας της Γαίας και συμφώνησε ότι η πυρηνική ενέργεια είναι πράσινη ενέργεια». Ο κ. Χριστοφόρου όχι μόνο δεν αμφισβητεί την αξία των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, αλλά επισημαίνει ότι η ενεργειακή στρατηγική της Ευρώπης και της χώρας μας η οποία στοχεύει στη μετάβαση σε ένα ενεργειακό σύστημα με μηδενικό αποτύπωμα αερίων του θερμοκηπίου, δεν μπορεί παρά να επιφυλάσσει κυρίαρχη θέση στις ΑΠΕ. Προσθέτει, όμως, πως δεν είναι σίγουρο ότι μπορούν οι ΑΠΕ να είναι η μοναδική πρωτογενή ενεργειακή πηγή.
52 νέοι αντιδραστήρες
Στο πλαίσιο αυτό, σε πολλές χώρες του κόσμου προωθείται η ανάπτυξη της πυρηνικής ενέργειας στο πεδίο της ηλεκτροπαραγωγής. Η Γαλλία επεκτείνει το πρόγραμμα παραγωγής ηλεκτρισμού από πυρηνική ενέργεια ενώ με τη Φινλανδία αυξάνουν το ποσοστό της ηλεκτρικής ενέργειας που θα προέρχεται από πυρηνική ενέργεια στο 25% και στο 60% αντίστοιχα. Παγκοσμίως βρίσκονται σήμερα υπό κατασκευήν 52 νέοι αντιδραστήρες. Η πυρηνική ενέργεια το 2018 συνεισέφερε περισσότερο από το 10% της παγκόσμιας ηλεκτρικής παραγωγής, με 441 πυρηνικούς αντιδραστήρες σε 30 χώρες, συνολικής δυναμικότητας 400 GW.
«Πυρηνικά εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας αναπτύσσονται δίπλα μας. Πρέπει να ανταποκριθούμε προς όφελος της κοινωνίας μας», τονίζει ο κ. Χριστοφόρου. «Είναι καθήκον της Ελλάδας να προετοιμαστεί. Καμία χώρα δεν μπορεί να περιοριστεί σε έναν-δύο τύπους ενέργειας». Η πυρηνική ενέργεια προϋποθέτει πολυετή προετοιμασία –σε τεχνικό και θεσμικό επίπεδο– πριν χτιστεί το πρώτο εργοστάσιο. Η προετοιμασία, όχι ιδιαίτερα δαπανηρή, πρέπει να γίνει έτσι ώστε π.χ. σε 10 χρόνια να έχει η χώρα ευχέρεια επιλογών. Ο κ. Χριστοφόρου διευκρινίζει ότι η Επιτροπή Ενέργειας δεν εισηγείται την ένταξη της πυρηνικής ενέργειας στον ενεργειακό σχεδιασμό, αλλά υποστηρίζει ότι πρέπει να γίνουν όλες οι προκαταρκτικές ενέργειες που θα προσφέρουν στην Ελλάδα το θεσμικό και τεχνολογικό υπόβαθρο έτσι ώστε να αξιολογηθεί το ενδεχόμενο μιας τέτοιας εξέλιξης, πάντοτε σε σχέση και με όσα γίνονται σε γειτονικές χώρες.
Η συζήτηση για την πυρηνική ενέργεια δεν μπορεί να μην περιλαμβάνει τα προβλήματα και τους κινδύνους που τη συνοδεύουν. Πυρηνικά ατυχήματα, διαχείριση αποβλήτων, σεισμοί και άλλες φυσικές καταστροφές και ασφαλώς το υψηλό κόστος κατασκευής αντιδραστήρων. Οι απαντήσεις του κ. Χριστοφόρου είναι καθησυχαστικές. «Ο κύκλος της πυρηνικής ενέργειας σχάσεως είναι σήμερα ασφαλής. Στη Φουκουσίμα είχαν τοποθετήσει την ψυκτική διαδικασία έξω από τον αντιδραστήρα, αλλά πιο πάνω, στον λόφο ήταν γραμμένο επάνω σε ένα ξύλο: “Μην χτίσετε τίποτα πιο κοντά στον ωκεανό”. Είχαν συμβεί κι άλλα τσουνάμι στο παρελθόν και είχαν καταγραφεί στην ιστορία της Ιαπωνίας. Τα ατυχήματα στο Three Mile Island στην Πενσιλβάνια των ΗΠΑ το 1979 και στο Τσερνόμπιλ το 1986 ήταν παρεμφερή ατυχήματα. Αλλά τολμώ να πω ότι κανένας δεν πέθανε από το ατύχημα στο Three Mile. Η ραδιενέργεια που διέρρευσε εκεί ήταν πολύ χαμηλή. Το συμπέρασμα είναι πως όταν λάβεις τα μέτρα σου, τότε ακόμη κι αν γίνει ατύχημα, θα είναι ελεγχόμενο και δεν θα κινδυνεύσουν άνθρωποι. Σήμερα τίποτα δεν γίνεται πλέον χωρίς την έγκριση της Διεθνούς Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας. Προσθέστε ότι εδώ και χρόνια χρησιμοποιούνται αντιδραστήρες σε πλοία και υποβρύχια χωρίς καμία διαρροή».
Νέες τεχνολογίες
Σε ό,τι αφορά τους σεισμούς, επισημαίνεται ότι οι αντιδραστήρες χτίζονται με βάση τις ανώτατες προβλέψεις αντοχής. Και σε ό,τι αφορά τα απόβλητα, πέρα από την ασφαλή εναπόθεσή τους σε ειδικά δοχεία μέσα σε κατάλληλης σύστασης πετρώματα, εξελίσσονται σήμερα μέθοδοι μεταστοιχείωσης σε άλλα ισότοπα. Η τεχνολογία έχει προχωρήσει τόσο ώστε ήδη σήμερα χρησιμοποιούνται αντιδραστήρες τέταρτης γενιάς, ενώ σύντομα θα λειτουργήσουν μικροί αρθρωτοί αντιδραστήρες, οι οποίοι θα μεταφέρονται και θα τοποθετούνται όπου χρειάζεται ενέργεια, π.χ. σε ένα εργοστάσιο. Και όπου χρειάζεται περισσότερη ενέργεια θα συνδέονται περισσότεροι του ενός αντιδραστήρες, αρθρωτά. Στο μέλλον μπορεί να χρησιμοποιούνται οι αντιδραστήρες τετηγμένων μετάλλων οι οποίοι βασίζονται στον κύκλο του θορίου. Τα κοιτάσματα θορίου είναι περίπου τριπλάσια εκείνων του ουρανίου και επαρκούν για 1.000 χρόνια για χρήση σε αντιδραστήρες. Τα απόβλητα των αντιδραστήρων αυτών είναι πολύ λιγότερα από εκείνα των σημερινών.
Τέλος, ένα πυρηνικό εργοστάσιο απαιτεί μεγάλο κόστος κατασκευής (ακόμη και 20 δισ. ευρώ) αλλά το κόστος λειτουργίας για έναν κύκλο λειτουργίας (περίπου 40 έτη) είναι μικρό σε σχέση με άλλα συστήματα ηλεκτροπαραγωγής. Επιπλέον, το κόστος των επενδύσεων στην πυρηνική ενέργεια μειώνεται συνεχώς. Επειτα από όλα αυτά, ο κ. Χριστοφόρου θέτει το εξής απλό ερώτημα. «Η Ελλάδα αγοράζει σήμερα ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται στο πυρηνικό εργοστάσιο του Κοζλοντούι της Βουλγαρίας, το οποίο έχει εκσυγχρονιστεί με βάση τις διεθνείς απαιτήσεις ασφαλείας. Δηλαδή, εισάγουμε ηλεκτρισμό που προέρχεται από ένα πυρηνικό εργοστάσιο που βρίσκεται 150 χιλιόμετρα από τα σύνορά μας. Γιατί να μην είχαμε ένα δικό μας;».
(από την εφημερίδα "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ")