Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας την τριετία 2017-2019. Ο κ. Σταθάκης, σε μια εφ’ όλης της ύλης συζήτηση με τον Πρόεδρο και Εκτελεστικό Διευθυντή του Ινστιτούτου, Κωστή Σταμπολή, αναφέρθηκε στις πρωτοβουλίες που ξεκίνησαν επί ημερών του όσον αφορά στο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα και το Target Model, άσκησε κριτική στην κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας και πρότεινε λύσεις για μια όσο το δυνατό γρήγορη και αποτελεσματική πολιτική που θα βοηθήσει τη χώρα και συνολικά την Ευρώπη να ξεφύγει από τη μέγγενη της ενεργειακής κρίσης.
Ο κ. Σταθάκης είπε ότι η παρούσα κυβέρνηση έχει διαπράξει τρία στρατηγικά λάθη στον ενεργειακό τομέα. Το πρώτο αφορά στην πολιτική της απολιγνιτοποίησης, είπε. «Ο δικός μας ενεργειακός σχεδιασμός προέβλεπε απόσυρση του λιγνίτη μεταξύ 2028 και 2032 υπέρ των ΑΠΕ, με σταθερό το φυσικό αέριο, δηλαδή συν μια μονάδα ηλεκτροπαραγωγής αερίου στο σύστημα. Αυτή ήταν η κεντρική ιδέα. Η κυβέρνηση της ΝΔ έκανε, αντιθέτως, βίαιη απολιγνιτοποίηση υπέρ του φυσικού αερίου, δηλαδή, πρόσθεσε νέες μονάδες αερίου.» τόνισε.
Όπως υποστήριξε πρόκειται για στρατηγικό λάθος, που δημιουργεί τεράστιο οικονομικό κόστος για τον ενεργειακό τομέα. Παράλληλα, συνέχισε, είναι αμφίβολη η περίοδος απόσβεσης των νέων μονάδων φ. αερίου με δεδομένο ότι θα πάμε πιο γρήγορα στην ουδετερότητα άνθρακα και ταυτόχρονα όλο αυτό θα έχει μικρό περιβαλλοντικό όφελος σε σύγκριση με την πιο σταδιακή απολιγνιτοποίηση. Ο κ. Σταθάκης πιστεύει πως αυτό το λάθος επιβεβαιώνεται και από τον τρόπο που έχουν διαμορφωθεί και τα ευρωπαϊκά μοντέλα ενεργειακής μετάβασης που συνίστανται από τις χώρες που διαθέτουν πολλά πυρηνικά και θα πάνε σε γρήγορη απανθρακοποίηση (Γαλλία), τις χώρες που απέσυραν τα πυρηνικά από το μείγμα ηλεκτροπαραγωγής (Γερμανία) εγκατέστησαν περισσότερες ΑΠΕ και θα πάνε πιο σταδιακά στην απανθρακοποίηση (το 2038) και τις χώρες που διαθέτουν πολύ κάρβουνο (Πολωνία,Τσεχία) και θα πάνε σε απολιγνιτοποίηση μτά το 2045.
Επομένως, τόνισε, η Ελλάδα έκανε μια επιλογή που δεν επιβαλλόταν από πουθενά και δεν ήταν αναγκασμένη να την κάνει, άρα ήταν λάθος και αυτό αποδεικνύεται σήμερα που εξαιτίας της κρίσης η κυβέρνηση επιστρέφει στον λιγνίτη, με τα ορυχεία διαλυμένα, και εισάγοντας λιγνίτη από το Κόσοβο και την Β.Μακεδονία.
Το δεύτερο στρατηγικό λάθος για τον πρώην Υπουργό, αφορά στο Target Model. «Εμείς ευθυγραμμιστήκαμε με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς για το χρηματιστήριο ενέργειας, έχοντας ως κεντρική επιδίωξη τη διαμόρφωση μιας νέας αγοράς, της προθεσμιακής. Αυτή ήταν η καινοτομία. Επειδή το target model έχει αδύναμες διασυνδέσεις με τις περιφερειακές αγορές (Βουλγαρία, Ιταλία κ.ο. κ.) για να δουλέψει ήθελε μια πάρα πολύ δυνατή προθεσμιακή αγορά που δυστυχώς δεν έχει προχωρήσει ακόμη», είπε χαρακτηριστικά.
Και το τρίτο και βασικό στρατηγικό λάθος ήταν, κατά τη γνώμη του, ότι η προηγούμενη κυβέρνηση σχεδίασε τη σταδιακή απόσυρση του λιγνίτη, με ταχεία ανάπτυξη των ΑΠΕ, θεωρώντας ότι το καλύτερο μοντέλο για το σκοπό αυτό ήταν οι ενεργειακές κοινότητες και οι ιδιώτες. «Είχαμε προγραμματίσει την κατά προτεραιότητα αδειοδότηση των ενεργειακών κοινοτήτων - κατά το παράδειγμα της Γερμανίας και της Δανίας με τα υψηλά ποσοστά (30%-35%)- και των εκκρεμών αδειών των ιδιωτών, αλλά ήρθε η νέα κυβέρνηση και την κατήργησε. Εμείς ήμασταν υπέρ ενός αποκεντρωμένου μοντέλου ταχείας ανάπτυξης των ΑΠΕ για ιδιώτες και νοικοκυριά που θα έδινε υψηλή επιτάχυνση και εύκολη αδειοδότηση στις ΑΠΕ, όφελος χωρίς κοινωνικές ενστάσεις και αντιδράσεις», είπε.
Απαντώντας σε σχετική επισήμανση του κ. Σταμπολή, ο πρώην υπουργός ΠΕΝ ανέφερε πως λανθασμένα, κατά την άποψή του, η κυβέρνηση έδωσε μεγάλη έμφαση στην ταχεία ανάπτυξη των ΑΠΕ μέσω των μεγάλων επενδύσεων. Κατά τη γνώμη του, αυτό το μοντέλο έχει πολλά προβλήματα, θα γίνει αναπόφευκτα σε ένα μεγάλο ποσοστό, αλλά δεν μπορεί να αποτελέσει το κεντρικό μοντέλο ανάπτυξης των ΑΠΕ.
«Οι μεγάλες επενδύσεις στην ανανεώσιμη ενέργεια είναι, προφανώς, πιο επιρρεπείς στα αιολικά, αλλά τα φωτοβολταϊκά και οι άλλες τεχνολογίες είναι από τη φύσει τους πολύ πιο συμβατές με τα αποκεντρωμένα συστήματα και τις μονάδες μικρής κλίμακας, επομένως είναι καίριας σημασίας η προτεραιοποίηση μιας ιδέας για ένα διαφορετικό μοντέλο που θα δώσει τεράστια ώθηση στις ΑΠΕ» υποστήριξε ο κ. Σταθάκης.
Όσον αφορά στο ζήτημα της κρίσης των τιμών και στις επιπτώσεις του σε ένα ευρύ φάσμα της οικονομικής και κοινωνικής ζωής καθώς και στην εκτίναξη του πληθωρισμού, ο πρώην Υπουργός είπε πως η κρίση του φυσικού αερίου κατέδειξε με μεγάλη σαφήνεια το πόσο απροετοίμαστη είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση να αντιμετωπίσει το ενεργειακό ζήτημα και την Ενεργειακή Μετάβαση και τούτο επειδή είχε για χρόνια μια στρατηγική που ενθάρρυνε τρία πράγματα:
πρώτον, το φυσικό αέριο ως καύσιμο μετάβασης, θέση από την οποία υπαναχώρησε αργότερα για να φθάσει σε σημείο να διακηρύξει το τέλος της επιδότησης νέων έργων υποδομών αερίου στην Ελλάδα, στην Ιταλία και σε άλλες περιοχές όπου το καύσιμο έρχεται με καθυστέρηση σε σχέση με τις χώρες του βορρά.
Δεύτερον, ενίσχυσε σε υπερβολικό βαθμό τις αγορές spot, σε βάρος των διακρατικών συμφωνιών που τα χρόνια των παχιών αγελάδων τη βοήθησε, επειδή έπεσαν οι τιμές, αλλά όταν ήρθε η κρίση εκτινάχτηκαν στα ύψη, ενώ αποδυνάμωσε, παράλληλα, την αποθεματοποίηση φ. αερίου και τρίτον και βασικότερο, η στρατηγική της διαφοροποίησης των πηγών προμήθειας, που σε πρώτη ανάγνωση είναι σωστή, λόγω της υπέρμετρης εξάρτησης από την Ρωσία.
Εντούτοις, όπως εξήγησε ο κ. Σταθάκης, το φ. αέριο, εξ ορισμού έχει πολύ λίγους παραγωγούς και συνεπώς χαρακτηρίζεται από περιορισμένη προσφορά (το 70-80% της παγκόσμιας αγοράς αερίου ελέγχεται από πολύ λίγες χώρες -Ρωσία, ΗΠΑ, Κατάρ, Αλγερία, με το Ιράν να έχει τεθεί εκτός λόγω του αποκλεισμού του από τις αγορές). Άρα έχουμε μια κατάσταση στην οποία όλο αυτό το σύστημα κλίνει προς μια ολιγοπωλιακή κατεύθυνση, είπε χαρακτηριστικά και πρόσθεσε: «Επομένως η πολιτική της διαφοροποίησης αποδείχτηκε ρηχή διότι ναι μεν εντάχθηκαν το αζέρικο αέριο και το αμρικανικό LNG, αλλά όταν ξέσπασε η κρίση, οι Αμερικανοί εξαφανίστηκαν και πουλάνε, πλέον, εκεί όπου βρίσκουν καλύτερες τιμές, δηλαδή στην Ασία.»
Συνεπώς, κατά τον πρώην Υπουργό, η Ευρώπη βρέθηκε τη στιγμή της κρίσης να βασίζεται σε ένα σύστημα που τινάχτηκε στον αέρα! «Προφανώς τα μέτρα που πήραν οι εθνικές κυβερνήσεις δεν αρκούν και δεν μπορούν να απορροφήσουν τις συνέπειες όλου αυτού. Συνεπώς απαιτούνται να αναληφθούν νέες ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες για τον ανασχεδιασμό της αγοράς. Δεν μπορεί να μείνουν τα πράγματα έτσι. Πρέπει να υπάρξει αλλαγή στον τρόπο διαπραγματεύσης των μακροχρόνιων συμβολαίων και συμβάσεων με τους βασικούς προμηθευτές. Και φυσικά πρέπει να υπάρξει μια πιο ευρωπαϊκή διάσταση στην αντιμετώπιση των ακραίων φαινομένων, όπως η ενεργειακή φτώχεια που φέτος, υπό το πρίσμα των υψηλών τιμών που θα διατηρηθούν. Χρειάζεται ειδική μέριμνα που να ξεπερνά τους εθνικούς προϋπολογισμούς», τόνισε.
Τέλος, ο κ. Σταθάκης αναφέρθηκε στο ζήτημα της έρευνας και εκμετάλλευσης αερίου και στις παραχωρήσεις σε μεγάλους ξένους Ομίλους που απονεμήθηκαν επί υπουργίας του. Είπε πως έχει ταυτιστεί με αυτή την υπόθεση και ότι επί ημερών του επιχείρησε η Ελλάδα να ευθυγραμμιστεί με μια ισχυρή γεωπολιτική αλλά και οικονομική συμμαχία που συμπήχθηκε στην περιοχή (Μediterranean Gas Forum) και εξήγησε ότι δεν έχει χαθεί η ευκαιρία να ολοκληρωθούν οι έρευνες, από τη στιγμή που έχουμε ενεργές συμβάσεις.