Είναι αυτονόητο ότι ο ΟΟΣΑ ασχολείται με το περιβάλλον· επίσης, ότι ερευνά την άνοδο των ανισοτήτων και των αποκλεισμών. Επομένως, η εφετινή θεματική εμφαίνει στις «κοινές αξίες»
Τον Μάρτιο 2021, παρά τις διαφορετικές προβλέψεις, επικράτησε ο Αυστραλός Ματίας Κόρμαν ως νέος γενικός γραμματέας του ΟΟΣΑ. Εξι μήνες αργότερα, η Ευρώπη αιφνιδιάστηκε με την αμυντική συμμαχία ανάμεσα στις Ηνωμένες Πολιτείες, στο Ηνωμένο Βασίλειο και στην Αυστραλία· την AUKUS. Η εκλογή του γενικού γραμματέα και η AUKUS κινούνται εκ παραλλήλου. Εστω και σε διαφορετική κλίμακα, υποδηλώνουν τη στροφή προς τον Ινδικό και Ειρηνικό ωκεανό.
Η Κίνα έχει καταστεί μείζων πρόκληση για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η αμερικανική πολιτική, επομένως, προσαρμόζεται και εστιάζεται στην αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος. Γι’ αυτό επιστρατεύεται και ο ΟΟΣΑ. Ενας ανάλογος προσανατολισμός, άλλωστε, αποφασίστηκε ήδη κατά την ίδρυσή του, εξήντα χρόνια πριν, όταν η απειλή προερχόταν από τη Σοβιετική Ενωση.
Μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, η γεωπολιτική διάσταση του ΟΟΣΑ λησμονήθηκε. Επανήλθε προς στιγμήν το 2014, όταν η προσάρτηση της Κριμαίας ανέστειλε οριστικά την προοπτική να ενταχθεί η Ρωσία στον Οργανισμό. Κατόπιν, οι άμεσες παγκόσμιες εξελίξεις, δηλαδή τα οικονομικά, τα περιβαλλοντικά και τα υγειονομικά ζητήματα, επισκίασαν τη γεωπολιτική αφύπνιση. Η σημερινή έμφαση στις «κοινές αξίες»την επαναφέρει.
Η συμφωνία AUKUS ερμηνεύθηκε ως στροφή των Ηνωμένων Πολιτειών προς την περιοχή Ινδικού – Ειρηνικού ωκεανού. Η στρατιωτική της διάσταση υποδηλώνει την αποφασιστικότητα να ξεπεραστούν οι όποιες καθυστερήσεις και εμπλοκές τις οποίες συνεπάγεται το δυτικό ξεπερασμένο αμυντικό σύστημα. Το μήνυμα προς την Κίνα πρέπει να σταλεί σαφώς και πειστικά.
Η αμερικανική πολιτική απέναντι στην Κίνα δεν μπορεί να περιοριστεί στο ινδοειρηνικό πλαίσιο. Οπως στο παρελθόν η Σοβιετική Ενωση, έτσι και η Κίνα προωθεί την επιρροή της σε παγκόσμια κλίμακα. Η Αφρική έχει καταστεί μείζον γεωπολιτικό διακύβευμα. Η πολιτική «δρόμος της μετάξης»belt and road initiative) συσπειρώνει γύρω από την Κίνα πολλές χώρες της Ασίας –και όχι μόνον. Η επιρροή φθάνει ώς τη χώρα μας.
Οσο και αν οι τρέχουσες ενδείξεις μοιάζουν αντιφατικές, οι Ηνωμένες Πολιτείες χρειάζονται πάντα τους Ευρωπαίους και τους άλλους συμμάχους τους. Η στροφή προς τον Ινδικό και τον Ειρηνικό δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί εις βάρος των άλλων δεσμών· ούτε να περιοριστεί στον στρατιωτικό χώρο. Η συνοχή του «στρατοπέδου»γύρω από τις Ηνωμένες Πολιτείες οφείλει να προστατευθεί.
Σε αυτό το πνεύμα, ο ΟΟΣΑ αποτελεί ένα ιδανικό εργαλείο για τη διατήρηση και την ενίσχυση των δεσμών ανάμεσα στα κράτη τα οποία στηρίζουν την αμερικανική πολιτική έναντι της Κίνας. Τι καθιστά μέλη του ιδίου συνόλου χώρες τόσο απομακρυσμένες όσο η Ισλανδία από την Ελλάδα ή η Γαλλία από τη Νότια Κορέα; Οι «κοινές αξίες» όπως δηλώνει η εφετινή θεματική. Η προεδρία της Υπουργικής επικεντρώνεται στη γεωπολιτική.
Ο ΟΟΣΑ αναδεικνύεται και πάλι δυνάμει σε παράγοντα της παγκόσμιας πολιτικής. Ηδη, παράλληλα με την ισχυρή ευρωπαϊκή συμμετοχή, περιλαμβάνει όλες τις χώρες της συμμαχίας AUKUS, καθώς και τις ιδιαιτέρως υποστηρικτικές χώρες, όπως η Ιαπωνία, η Νότια Κορέα και η Χιλή. Προβλέπεται να διευρυνθεί, δηλαδή να εντάξει και άλλες χώρες εκτός Ευρώπης. Με τον νεοεκλεγέντα Αυστραλό γενικό γραμματέα, ο ΟΟΣΑ ανοίγεται δυναμικά στην κρίσιμη ινδοειρηνική ζώνη. Από ευρωκεντρικός, μετατρέπεται σε σταυροδρόμι όπου συναντώνται η παλαιά και η νέα εστία των γεωπολιτικών εντάσεων.
Οι πρόσφατες εξελίξεις δεν πρέπει, επομένως, να ερμηνευθούν ως διαζύγιο ανάμεσα στην Ευρώπη και στο αγγλοσαξονικό σύνολο. Αντιθέτως, αναζητείται μια νέα σχέση, με ανανεωμένη κατανομή ρόλων· μια σύμπραξη η οποία θα μπορεί να ανταποκριθεί στην καινούργια πραγματικότητα. Ο ανανεωμένος Παγκόσμιος Οργανισμός, μαζί με τις άλλες σημαντικές αρμοδιότητές του, θα έχει και ένα ρόλο forum για την αναζήτηση συγκλίσεων μεταξύ του ευρωπαϊκού και του ινδοειρηνικού πεδίου. Η Ελλάδα, χώρα με στενούς δεσμούς τόσο με την Ευρώπη όσο και με τον αγγλοσαξονικό κόσμο, όπου ανθεί η ελληνική διασπορά, μπορεί να συμβάλει αποτελεσματικά στην προσπάθεια αυτή.
* Ο κ. Γιώργος Πρεβελάκης είναι ομότιμος καθηγητής Γεωπολιτικής στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης και μόνιμος αντιπρόσωπος της Ελλάδας στον ΟΟΣΑ.
(Από την εφημερίδα "Καθημερινή")