Ενός θεσμικού πλαισίου, το οποίο αφενός θα παρέχει την αναγκαία ασφάλεια δικαίου για επενδύσεις σε αυτόν τον, δυναμικό μεν αλλά τεχνολογικά και οικονομοτεχνικά συνεχώς εξελισσόμενο, τομέα, αφετέρου θα ενσωματώνει τα διδάγματα και τα σημεία προς αποφυγήν από την αποτυχημένη συναφή προσπάθεια της πολιτείας να εκκινήσει, την περίοδο 2010-2012, την ανάπτυξη των θαλάσσιων αιολικών πάρκων στη χώρα μας.
Τα υπεράκτια αιολικά πάρκα σταθερής θεμελίωσης και τα πλωτά αιολικά πάρκα βρίσκονται σε πολύ διαφορετικό βαθμό ωριμότητας, σε θεσμικό και τεχνικό επίπεδο, με τα πλωτά να είναι ακόμα σε ένα προχωρημένο μεν, επιδεικτικό όμως, στην ουσία, στάδιο, με πολλά ακόμα τεχνικοοικονομικά ρίσκα. Γι’ αυτό, ειδικά για τα πλωτά αιολικά πάρκα, πρέπει να δοθεί η δυνατότητα στον ιδιωτικό τομέα, με δική του ευθύνη, έξοδα και χρόνο, να προβεί στις απαραίτητες μετρήσεις, με την πόντιση πλωτήρων για τις απαραίτητες έρευνες και μελέτες. Πρόκειται για μια διαδικασία από την οποία η πολιτεία μόνο οφέλη έχει να αποκομίσει, δημιουργώντας ένα κατάλληλο νομοθετικό και επενδυτικό πλαίσιο, το τέταρτο στον κόσμο, που θα προσελκύσει επενδυτές και θα διεθνοποιήσει τον θαλάσσιο χώρο της Ελλάδας.
Τυχόν εφαρμογή διαδικασιών «ανοικτού» διαγωνισμού, για αυτό το αρχικό στάδιο των (δύσκολων, χρονοβόρων και υψηλού κόστους) μετρήσεων, θα καθυστερήσει υπέρμετρα την όλη διαδικασία, αφού προϋποθέτει ότι το κράτος θα προβεί σε όλες τις απαραίτητες ενέργειες για τον θαλάσσιο χώρο, έτσι ώστε να παραδώσει τις επίμαχες περιοχές ελεύθερες από κάθε ασυμβατότητα (ενάλιες αρχαιότητες, Λιβάδια Ποσειδωνίας, κ.λπ.), διαδικασία που απαιτεί τουλάχιστον 2-3 έτη.
Το ενδεδειγμένο θεσμικό πλαίσιο που προτείνεται ακολουθεί ακριβώς τη διαδικασία χωροθέτησης των Περιοχών Οργανωμένης Ανάπτυξης (ΠΟΑ) Παραγωγικών Δραστηριοτήτων, που δοκιμάστηκε με απόλυτη επιτυχία, στον θαλάσσιο και παράκτιο χώρο, για την ίδρυση των περιοχών οργανωμένης ανάπτυξης υδατοκαλλιεργειών.
Η χωροθέτηση πλωτών αιολικών πάρκων εκκινεί με αίτηση του φορέα προκειμένου αυτός να δεσμεύσει συγκεκριμένη θαλάσσια έκταση ως ευρύτερη περιοχή διερεύνησης ΠΟΑ Πλωτών Αιολικών Πάρκων (ΠΟΑΠΑΠ), η οποία και αποτυπώνεται ως ευρύτερο θαλάσσιο πολύγωνο. Στο στάδιο αυτό, ο φορέας έχει το δικαίωμα να ποντίσει πλωτήρα μετρήσεων και να διεξαγάγει όλες τις απαραίτητες έρευνες και μετρήσεις, με δικό του αποκλειστικά κόστος, προκειμένου να εξεταστούν όλες οι επί μέρους παράμετροι ως προς την ακριβή χωροθέτηση και βιωσιμότητα του έργου. Ταυτόχρονα, δρομολογεί και την εκπόνηση Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων.
Προκειμένου να δεσμευτεί το ευρύτερο θαλάσσιο πολύγωνο και να διενεργηθούν οι απαραίτητες έρευνες και μετρήσεις, ακολουθείται διαδικασία προέγκρισης χωροθέτησης, με την οποία ο φορέας προσδιορίζει, στο πρώιμο αυτό στάδιο, την κατά προσέγγιση θέση των πλωτών ανεμογεννητριών, με την απαιτούμενη απόσταση από την ακτή και εντός της αιγιαλίτιδος ζώνης.
Κρίσιμο είναι στο σημείο αυτό, πριν από την τελική χωροθέτηση του έργου, ότι ο φορέας προβαίνει σε προκαταρκτική εκτίμηση των επιπτώσεων στο περιβάλλον και στο τοπίο, σε σχέση κυρίως με ευαίσθητες και περιβαλλοντικά προστατευόμενες περιοχές, όπως οι Περιοχές Natura 2000, σημαντικές Περιοχές για τα Πουλιά, Λιβάδια Ποσειδωνίας κ.ά.
Παράλληλα, για τη χορήγηση της απόφασης προέγκρισης λαμβάνεται υπόψη η προηγούμενη γνώμη των αρμόδιων διευθύνσεων (Ασφάλειας Ναυσιπλοΐας, Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας, ΓΕΕΘΑ, Εφορεία Ενάλιων Αρχαιοτήτων), έτσι ώστε να εξασφαλιστεί πως η χωροθέτηση των πλωτών αιολικών πάρκων θα πραγματοποιηθεί σε πλήρη συμφωνία με την ύπαρξη των λοιπών χρήσεων και δραστηριοτήτων που απαντώνται στη θάλασσα.
Με την απόφαση προέγκρισης από τον υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας, κατόπιν εισήγησης της Διεύθυνσης Χωροταξικού Σχεδιασμού και τη σύμφωνη γνώμη του Κεντρικού Συμβουλίου Πολεοδομικών Θεμάτων, κρίνεται ακριβώς η καταρχήν δυνατότητα χωροθέτησης του ηλεκτροπαραγωγικού έργου, ενώ οι συνολικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις του, οι όροι και τα μέτρα αντιμετώπισής τους θα κριθούν στο μετέπειτα στάδιο της οριστικής έγκρισης. Η δέσμευση της αιτούμενης περιοχής για έρευνα διαρκεί για χρονικό διάστημα 18-24 μηνών από την προέγκριση, με δυνατότητα παράτασης.
Στη συνέχεια, και μόλις έχουν ολοκληρωθεί οι έρευνες και μετρήσεις, ο φορέας αιτείται την τελική χωροθέτηση του έργου. Δηλαδή, το ευρύτερο θαλάσσιο πολύγωνο που είχε καθοριστεί για έρευνα, περιορίζεται πλέον σε μικρότερο θαλάσσιο πολύγωνο και οριστικοποιείται, με την έκδοση προεδρικού διατάγματος. Κατόπιν, το έργο εισέρχεται στο στάδιο της καθαυτό ενεργειακής και περιβαλλοντικής αδειοδότησής του, με την εκπόνηση Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, την οριστική και δεσμευτική προσφορά σύνδεσης και την εξασφάλιση τιμής πώλησης ηλεκτρικής ενέργειας.
Πρέπει να τονιστεί ότι ο χαρακτηρισμός θαλάσσιων εκτάσεων ως ΠΟΑΠΑΠ, όπως και η διαδικασία προέγκρισης πλωτών αιολικών πάρκων, δεν είναι παρά ένα αναγκαίο υποκατάστατο του ελλείποντος θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού. Οταν ο σχεδιασμός αυτός ολοκληρωθεί, θα ρυθμίζει τόσο τα θαλάσσια πολύγωνα όπου θα χωροθετούνται τα υπεράκτια αιολικά πάρκα, όσο και κυρίως τη διευθέτηση των συγκρούσεων με χρήσεις οι οποίες είναι ανταγωνιστικές εντός του θαλασσίου χώρου (τουρισμός, αναψυχή, άμυνα).
Η διαφάνεια και ο ανταγωνισμός εξασφαλίζεται με τη διεξαγωγή ανοικτού διαγωνισμού για την ποσότητα και την τιμή πώλησης της ενέργειας. Παράλληλα, ενισχύεται η ελληνική προστιθέμενη αξία, καθώς απαιτούνται εξειδικευμένες μετρήσεις και μελέτες που θα διεκπεραιωθούν από εταιρείες ελληνικών συμφερόντων και γραφεία μελετών, ενώ θα δοθεί και η δυνατότητα να αναπτυχθούν υποδομές σε λιμάνια και ναυπηγεία της χώρας. Μάλιστα, η εγκατάσταση και λειτουργία των πλωτών αιολικών πάρκων θα δώσει τη δυνατότητα σε ελληνικές εταιρείες να κατασκευάσουν τα κύρια και τα συνοδά έργα, δηλαδή από τους πλωτήρες, μέχρι και τις ανεμογεννήτριες στα ναυπηγεία, τα καλώδια σύνδεσης και όλες τις συναφείς υποδομές στον παράκτιο χώρο.
*Ο κ. Δημήτρης Μέλισσας είναι καθηγητής ΕΜΠ, δικηγόρος και ο δρ Νίκος Βασιλάκος ενεργειακός εμπειρογνώμων Ευρωπαϊκής Επιτροπής και τέως πρόεδρος της ΡΑΕ.
(Το άρθρο δημοσιεύθηκε αρχικά στην εφημερίδα TO BHMA στις 4/4/2021