γίγνεσθαι κατά την ψυχροπολεμική περίοδο. Χωρίς αμφιβολία ο εκλιπών υπήρξε ένας από τους πλέον χαρισματικούς Άραβες και πραγματικός πρίγκιπας στους τρόπους και την νοοτροπία του αν και δεν προήρχετο από την Βασιλική κάστα της Σαουδικής Αραβίας.
Η καταγωγή του Γιαμανί ήτο από μικροαστική οικογένεια της Μέκκα, όπου και θα ταφεί, αλλά χάρις στην κλίση του για μόρφωση, την επιμέλεια του και τη επιμονή του κατάφερε και σπούδασενομικά στο Κάιρο και μετέπειτα στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης και αργότερα στο Harvard. Επιστρέφοντας στην Σαουδική Αραβία τα τέλη της δεκαετίας του 1950 άνοιξε ένα από τα πρώτα δικηγορικά γραφεία του Βασιλείου και άρχισε να αρθρογραφεί στον τοπικό τύπο προβάλλοντας νεωτερικές θέσεις πράγμα που τράβηξε την προσοχή του πρίγκιπα Φαιζάλ, που αργότερα ανήλθε ο ίδιος τον θρόνο, και το 1962 τον τοποθέτησε ως υπουργό πετρελαίου και μέλος του ΔΣ της Αμερικανοκρατούμενης ακόμα Aramco.
Πρωταγωνιστικός υπήρξε ο ρόλος του Σεΐχη Γιαμανί στην ανάδειξη του ΟPEC ως του βασικού βραχίονα των πετρέλαιο-εξαγωγικών χωρών και μοχλού πίεσης προς την Δύση. Αν και ο εν λόγω Οργανισμός ιδρύθηκε το 1960 μόλις στις αρχές του 1970 και χάρις στις προσπάθειες του Γιαμανί και άλλων τεχνοκρατών από τις άλλες παραγωγούς χώρες την ίδια περίοδο, μπόρεσε και διαμόρφωσε μια κοινή διαπραγματευτική στάση. Κάτι που φάνηκε εξαιρετικά χρήσιμο τον Οκτωβρίου του 1973 όταν ξέσπασε ο τρίτος πόλεμος μεταξύ Ισραήλ και Αράβων, γνωστός ως πόλεμος του Γιομ Κιπούρ, και οι Άραβες πετρελαιοπαραγωγοί σπεύδοντες προς συμπαράσταση της Αιγύπτου προχώρησαν σε εμπάργκο των εξαγωγών πετρελαίου προς τις ΗΠΑ και προς αρκετές ευρωπαϊκές χώρες. Ακολούθησε η απότομη άνοδος των τιμών του αργού και η πρώτη παγκόσμια πετρελαϊκή κρίση.
Μετά την πετρελαϊκή κρίση του 1973 η διεθνής αγορά πετρελαίου δεν θα ήτο ποτέ η ίδια και ο Γιαμανί έμελλε να διαχειριστεί με υπομονή και ευστροφία την μεταβατική για τις Δυτικές πετρελαϊκές εταιρείες περίοδο που ξεκίνησε ευθύς αμέσως. Η δεκαετία που ακολούθησε υπήρξε καθοριστική για τις σχέσεις μεταξύ παραγωγών χωρών και ξένων πετρελαϊκών με τα περισσότερα κράτη να αποκτούν πλήρη έλεγχο της παραγωγής και εκδίωξη των Αμερικανικών και Βρετανικών εταιρειών. Με τον Γιαμανί να τίθεται υπέρ μερικής μόνο ιδιοκτησίας της πετρελαιποαραγωγής από τις χώρες παραγωγούς θέλοντας με αυτόν τον τρόπο να καταστήσει τις εταιρείες συνυπεύθυνες για τις αναγκαίες επενδύσεις και την μεταφορά τεχνολογικού know-how που απαιτείτο στην νέα περίοδο που ξεκινούσε για τις παραγωγούς χώρες όποιες αποκτούσαν πλέον τον πλήρη έλεγχο της παραγωγής και των οικονομιών τους.
Όπως αναφέρω στο βιβλίο μου «Πετρέλαιο, η Μοιραία Εξάρτηση» (Εκδόσεις Αίολος 2019), ο Γιαμανί, «ο αρχιτέκτονας της ανόδου του OPEC τη δεκαετία του 1970 (αλλά και αυστηρός επικριτής του, μετέπειτα, για τις λάθος τακτικές που ακολούθησε κατά καιρούς), σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα θα αναδειχθεί σε έναν από τους βασικούς και από τους ισχυρότερους παίκτες του διεθνούς πετρελαϊκού συστήματος. Ένθερμος υποστηρικτής μακροπρόθεσμων στόχων και πολιτικών, ο Γιαμανί θεωρούσε ότι μια συμμετοχική σχέση, σε αντίθεση με την πλήρη ρήξη που πρέσβευαν τα ‘’γεράκια’’ του OPEC, εξυπηρετούσαν πολύ καλύτερα τα συμφέροντα όλων των παραγωγών την περίοδο εκείνη. Αν και κατά βάθος ο ίδιος πίστευε στην κρατικοποίηση, σε απώτερη φάση, όλων των μέσων παραγωγής της στρατηγικής πρώτης ύλης που αποτελούσε για τις χώρες του OPEC το πετρέλαιο, ωστόσο, επέμεινε στην άποψη ότι αυτή δεν μπορούσε να επιτευχθεί άμεσα, γιατί η ζημιά για όλους τους εμπλεκόμενους θα ήταν τεράστια και δεν εξυπηρετούσε κανέναν. Η δε συνεργασία με τις εταιρίες εξασφάλιζε στις χώρες-παραγωγούς απορρόφηση της παραγωγής τους, προβλέψιμο επίπεδο τιμών και, άρα, η σχέση παραγωγών και εταιριών έπρεπε να έχει τη μορφή ενός «καθολικού γάμου».
Ορισμένες πτυχές της ζωής του Σεΐχη Γιαμανί υπήρξαν άκρως μυθιστορηματικές όπως τον Δεκέμβριο 1975 όταν εν μέσω συνεδρίασης του OPEC στα κεντρικά γραφεία στην Βιέννη απήχθη, μαζί με όλους τους άλλους υπουργούς πετρελαίου, από τον περιβόητο αριστερό τρομοκράτη Κάρλος το Τσακάλι και την επαναστατική ομάδα του για να απελευθερωθεί δύο ημέρες αργότερα στην Αλγερία μετά μια επεισοδιακή αεροπορική περιπλάνηση στην Μεσόγειο και αφού καταβλήθηκαν λύτρα από τις εμπλεκόμενες κυβερνήσεις. Λίγους μήνες ενωρίτερα τον Μάρτιο του 1975 ο Γιαμανί είχε βρεθεί δίπλα στον βασιλιά Φειζάλ την στιγμή που αυτός έπεφτε αιμόφυρτος μετά στιγμή δολοφονική επίθεση από τον ένα από τους ανιψιούς του.
Τον Οκτώβριο του 1986 ο Σεΐχης Γιαμανί απομακρύνεται από την θέση του υπουργού πετρελαίου μετά από 24 συναπτά έτη υπηρεσίας, με τον ίδιο να το πληροφορείται από την τηλεόραση. Αν και οι ακριβείς λόγοι της «παραίτησης» του Γιαμανί δεν έγιναν ποτέ γνωστοί, είναι κοινή η εκτίμηση ότι αυτή ζητήθηκε από τον βασιλιά Φαχντ, που διαδέχθηκε τον Φειζάλ, όταν αποκαλύφθηκε ότι η Σαουδική Αραβία δεν μπορούσε να συγκρατήσει την κατάρρευση των τιμών που είχαν φτάσει σχεδόν τα 7 δολάρια το βαρέλι.
Πριν ληφθεί η απόφαση απομάκρυνσης του Γιαμανί προηγήθηκε έντονη διαφωνία μέσα στους κόλπους της βασιλικής οικογένειας ως προς την πολιτική που έπρεπε να ακολουθήσουν. Η πλειοψηφία των μελών της βασιλικής οικογένειας επιθυμούσαν μια πολιτική προσαρμοσμένη σε αυξημένη παραγωγή και υψηλότερες τιμές. Επειδή, όμως, αυτός ο στόχος ήταν δύσκολο, αν όχι ακατόρθωτο να επιτευχθεί, δημιουργήθηκαν σοβαρές τριβές με τον Γιαμανί, ο οποίος είχε θέσει ως προτεραιότητα την αύξηση της παραγωγής με πρωταρχικό στόχο την ανάκτηση του μεριδίου της αγοράς και, σε δεύτερο στάδιο, την αποκατάσταση ενός επιθυμητού επιπέδου τιμών, το οποίο και τελικά επιτεύχθηκε σε βάρος, φυσικά, του όγκου της παραγωγής. Και ακριβώς κάτω από την πίεση του μεριδίου της αγοράς που ανακτήθηκε, ο OPEC, στην τακτική σύνοδό του, τον Δεκέμβριο του 1986, συμφώνησε, τελικά, στη νέα φόρμουλα καθορισμού τιμών και ποσοστώσεων, δικαιώνοντας πλήρως την πολιτική του Γιαμανί.
Ο γραφών είχε την ευκαιρία να γνωρίσει προσωπικά τον Σεΐχη Γιαμανί όταν την δεκαετία του 1990 ίδρυσε στο Λονδίνο το Centre for Global Energy Studies, ένα διεθνές ενεργειακό think tank το οποίο διεύθυνε ο Ελληνικής καταγωγής Dr. Leo Drollas. Έναν οργανισμό που άφησε εποχή με τις τεκμηριωμένες μελέτες του, τις πολύπλευρες αναλύσεις του και τα retreat meetings όπου σε στενό περιβάλλον μεταξύ των ειδικών του χώρου από όλο τον κόσμο επιχειρείτο μία ακτινογραφία της διεθνούς κατάστασης και γινόντουσαν προβλέψεις για τις επικείμενες αλλαγές.
Άνθρωπος καλλιεργημένος με πολλαπλά ενδιαφέροντα από τις επιστήμες και τις τέχνες μέχρι την λογοτεχνία και την τεχνολογία, προοδευτικός και χαρισματικός ο Γιαμανί άφησε το στίγμα του ως οραματιστής ενός κόσμου που θα εξαρτάται πολύ λιγότερο από το πετρέλαιο, με την ενέργεια και τις διαφορετικές εκφάνσεις της να ενώνει παρά να χωρίζει τους λαούς. Όπως άρεσε στον ίδιο να λέει, προδιαγράφοντας την μετάβαση της ανθρωπότητας σε άλλες μορφές ενέργειας, «η εποχή των σπηλαίων και των λίθων δεν τελείωσε επειδή σώθηκαν οι πέτρες αλλά επειδή ο άνθρωπος εξελίχθηκε και ανακάλυψε πλέον αποτελεσματικούς τρόπους για την επιβίωση του. Κάπως έτσι θα τελειώσει και η εποχή του πετρελαίου, με τον άνθρωπο να οδηγείται νομοτελειακά σε άλλους πλέον αποδοτικούς τρόπους παραγωγής και εκμετάλλευσης ενέργειας.»