Στις δυνατότητες που τους προσφέρονται περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων η δυνατότητα σύναψης διμερών συμβάσεων μεταξύ παραγωγών και προμηθευτών, η δυνατότητα διόρθωσης των θέσεών τους και σε ενδοημερήσιο ορίζοντα, η εισαγωγή εργαλείων διαχείρισης ρίσκου αλλά και η δημιουργία αξιόπιστων οικονομικών σημάτων για την υλοποίηση των αναγκαίων επενδύσεων..
Σκοπός του μοντέλου αυτού είναι η υιοθέτηση από κάθε κράτος-μέλος της Ε.Ε των αναγκαίων κανονιστικών κειμένων και ρυθμίσεων για την οργάνωση της αγοράς, στο πλαίσιο των απαιτήσεων της ενιαίας αγοράς ενέργειας που θα αποφέρει πολλαπλές ωφέλειες, όπως ενίσχυση του ανταγωνισμού και μείωση των τιμών για τον τελικό καταναλωτή. Ταυτόχρονα, με τη διασύνδεση των εθνικών αγορών στην ενοποιημένη ευρωπαϊκή αγορά, αναμένεται να υπάρξει πιο αποτελεσματική διαχείριση των διασυνοριακών ροών ενέργειας και σύγκλιση των τιμών.
Η λειτουργία της αγοράς μπορεί να μετρά λίγα 24ωρα, όμως ο αντίκτυπος είναι απείρως πιο σημαντικός, καθώς εμπλουτίζεται καθημερινά με νέες δυνατότητες, όπως τα διμερή συμβόλαια που σύναψε η ΔΕΗ με την ΔΕΗ Προμήθεια, για λιγνιτική ισχύ 309 μεγαβάτ που καλύπτει τα τεχνικά ελάχιστα για τις μονάδες Άγιος Δημήτριος 3 και Καρδιά 3.
Οι τιμές χονδρεμπορικής, κατά τις πρώτες ημέρες λειτουργίας της νέας αγοράς παραμένουν σε σχετικά υψηλά επίπεδα. Θυμίζουμε ότι την Κυριακή, την πρώτη ημέρα λειτουργίας του target model, η τιμή είχε διαμορφωθεί στα 53,56 ευρώ η μεγαβατώρα, ενώ την επομένη η μέση τιμή του ρεύματος εκτινάχθηκε στα 60,99 ευρώ η μεγαβατώρα.
Το energia.gr, φιλοδοξώντας να ανοίξει περαιτέρω το παράθυρο της γνώσης για το νέο αυτό, εν πολλοίς, άγνωστο κεφάλαιο στην αγορά ενέργειας, προσέγγισε τον Δρ. Βασίλη Γκουντή, Διευθυντή Στρατηγικής και Επιχειρηματικής Ανάπτυξης, του EnEx από τον οποίο ζήτησε να μας εξηγήσει ορισμένες βασικές παραμέτρους της λειτουργίας του target model, αλλά και να μοιραστεί μαζί μας τις σκέψεις του για το μέλλον της αγοράς ενέργειας στη χώρα.
«Είμαστε ιδιαίτερα χαρούμενοι για την αλλαγή που έγινε στην αγορά στην οποία δραστηριοποιούμαστε. Έχουμε να αναπτύξουμε ακόμη πολλά πράγματα αλλά το βέβαιο είναι ότι πάμε καλά, παρά το γεγονός ότι πάντα η αρχή είναι απαιτητική», είπε στην αρχική τοποθέτησή του.
Τον ρωτήσαμε εάν θεωρεί ότι οι τιμές, τις πρώτες ημέρες λειτουργίας της νέας αγοράς, είναι πράγματι υψηλές και πώς το σχολιάζει και μας απήντησε:
«Εμείς, σαν χρηματιστήριο, σαν λειτουργοί της αγοράς δεν επιτρέπεται να τοποθετούμαστε αναφορικά με το πώς διαμορφώνονται τα επίπεδα των τιμών, ιδιαίτερα βραχυπρόθεσμα. Αλλά εάν με ρωτάτε ως στέλεχος, που ασχολούμαι με το χώρο πάνω από δύο δεκαετίες, μπορώ να σας πω ότι είναι πολύ νωρίς για εξαγωγή συμπερασμάτων. Οι τιμές ηλεκτρισμού είναι κάτι το εντελώς διαφορετικό, από το πώς λειτουργεί η αγορά για να διαμορφώσει την τιμή μιας μετοχής, δεδομένου ότι το αγαθό αυτό, κάθε διαφορετική ώρα που περνάει, βλέπει ένα διαφορετικό ισοζύγιο παραγωγής και ζήτησης. Άλλη είναι η ενέργεια που καταναλώνεται πχ, την Δευτέρα στις 12 το μεσημέρι και άλλη εκείνη που καταναλώτεται την Κυριακή το απόγευμα. Εκτός αυτού, τα παραγωγικά μέσα έχουν άμεση συνέπεια στο παραγωγικό δυναμικό, λόγου χάρη, οι ΑΠΕ κλπ, όπως επίσης και οι στρατηγικές των επιμέρους παικτών. Άρα λαμβάνονται υπόψη όλες οι παράμετροι που μπορούν να επηρεάσουν τις τιμές, από τις τιμές του φυσικού αερίου, μέχρι τη διαθεσιμότητα των μονάδων, την παραγωγή των ανανεώσιμων, τις εισαγωγές και εξαγωγές ενέργειας και τις τιμές στις όμορες χώρες. Όλα αυτά συνδιαμορφώνουν τιμές.Γι’ αυτό επιμένω ότι είναι ακόμη πολύ νωρίς για να εξάγουμε συμπεράσματα.»
Το διοικητικό στέλεχος του EXE συνέχισε λέγοντας: «Επίσης, δεν μπορώ να πω πως μου προκάλεσε έκπληξη το γεγονός ότι δημιουργήθηκε κάποια εντελώς απρόσμενη ώθηση προς τα πάνω ή προς τα κάτω σε σημέιο ώστε να μας σοκάρει, ή να μας δημιουργήσει ερωτηματικά. Είναι ακόμη πολύ νωρίς για να μιλήσουμε για κάτι τέτοιο. Όταν θα έχουμε αρκετά δείγματα, δηλαδή, όταν έχουμε συγκεντρώσει δεδομένα ενός μήνα, έτσι ώστε να επιτρέπουν την εξαγωγή κάποιων συμπερασμάτων, τότε ίσως θα μπορούμε να τοποθετηθούμε με περισσότερη βεβαιότητα.»
«Εμείς πρέπει να προσεγγίζουμε τα πράγματα με μεγάλη φειδώ, ακριβώς λόγω του ρόλου μας που είναι να εξασφαλίζουμε συνθήκες που θα μπορούν να καθορίζουν τη σωστή τιμή για την αγορά. Από εκεί και πέρα, για οποιονδήποτε αναλυτή είναι πολύ λίγα τα δείγματα για να εξάγει συμπέρασμα αυτή τη στιγμή. Ακόμη και αν κάποιος βάλει σε ένα παραμετρικό μοντέλο τους βασικούς drivers των τιμών, δηλαδή, διαθεσιμότητες, τιμές καυσίμων, παραγωγή από ΑΠΕ, διασυνδέσεις, τιμές όμορων χωρών και επίπεδα κατανάλωσης, ακόμη και σε αυτή την περίπτωση μπορεί να εξάγει λανθασμένο συμπέρασμα, επειδή μπορεί κανείς να έτυχε να μη λάβει υπόψη ότι δύο μονάδες είχαν τεθεί εκτός συστήματος, ή ότι η όμορη χώρα αντιμετώπιζε μια έκτακτη κατάσταση τιμών, ή ότι ανέβηκε κάπως η τιμή του αερίου. Δεν θα πρέπει κάποιος να μπει στον πειρασμό να συγκρίνει με βάση το τι μπορεί να συμβαίνει μέρα με τη μέρα, επειδή σε αυτή την αγορά αποτυπώνονται και άλλες παράμετροι που μπορεί να είναι λίγο τυχαίες και έτσι να οδηγηθεί στο λάθος συμπέρασμα.»
Η επίσημη θέση του Ελληνικού Χρηματιστηρίου Ενέργειας είναι ότι ως οργανισμός δεν υπεισέρχεται σε φάση σχολιασμού του επιπέδου τιμών, παρά μόνο όταν συνομιλεί με τον Ρυθμιστή, ανέφερε χαρακτηριστικά ο Δρ. Γκουντή.
«Όλα δούλεψαν όπως προγραμματίστηκαν, κάτι που απετέλεσε και το μεγάλο στοίχημα την πρώτη ημέρα λειτουργίας. Επίσης, η πρώτη ημέρα λειτουργίας δεν είναι για να συγκρίνουμε τα επίπεδα τιμών μιας ή δύο ημερών, αλλά, πρώτο, για να υπάρχει πρόσβαση από τους όλους τους μετέχοντες, όπως και συνέβη και δεύτερο, για να έχουμε μια σωστή συνεργασία μεταξύ των διαφόρων αγορών πράγμα που πετύχαμε. Άρα, έγιναν όλα τεχνικά σωστά και με τους συμμετέχοντες της αγοράς έτοιμους. Επομένως, όλοι οι αρχικοί στόχοι επιτεύχθηκαν» υπογράμμισε ο ίδιος.
(πίνακας αντιοικονομικών ροών στο διασυνοριακό εμπόριο μέσω των ηλεκτρικών διασυνδέσεων της χώρας με Ιταλία και Βουλγαρία, όπως προκύπτει από την αντιπαραβολή των στοιχείων που δίνει το Χρηματιστήριο Ενέργειας)
«Οι στόχοι είναι να έχουμε μια εύρωστη αγορά η οποία να δίνει τα σωστά σήματα τιμών τόσο για επενδύσεις, όσο και για λειτουργία “ημέρα με την ημέρα” και σε αυτό πιστεύουμε ότι πάμε πολύ καλά. Στόχος παραμένει πάντα, να μεγιστοποιήσουμε την κοινωνική ευημερία, να υπάρξει η καλύτερη δυνατή τιμή για τον καταναλωτή αλλά και συνάμα, να αμειφθεί δίκαια και ο παραγωγός. Προς αυτή την πορεία βαδίζουμε σωστά. Και βέβαια μην ξεχνάτε πως έρχονται και άλλα βήματα. Έρχεται η σύζευξη τιμών με την Ιταλία (ο προγραμματισμός μας είναι να συμβεί στα μέσα Δεκεμβρίου) δηλαδή, των προ-ημερήσιων αγορών ηλεκτρικής ενέργειας (Day-Ahead Market Coupling). και νωρίς το επόμενο έτος θα έχουμε τηνπεριφερειακή σύζευξη και με την Βουλγαρία.»
Σε ερώτηση του energia.gr για το εάν αυτές οι συζεύξεις θα επιδράσουν στις τιμές, ο Δρ. Γκουντής απάντησε: «Δεν θεωρώ πως αυτά τα βήματα θα έχουν μεγάλη επίπτωση στη διαμόρφωση των τιμών, με την έννοια ότι και τώρα υπάρχουν διασυνδέσεις και τώρα γίνεται εμπόριο και εν πολλοίς οι traders βρίσκουν τις ροές σωστά. Απλά περνάμε σε ένα μεγαλύτερο επίπεδο σύζευξης το οποίο είναι ευέλικτο και που μπορεί να αξιοποιήσει πλήρως τις υποδομές, δηλαδή, τις διασυνδέσεις. Επίσης, είναι ένα βήμα πιο κοντά στην πλήρη ενοποίηση, στην ενιαία ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας. Επομένως, έχουμε και άλλα μεγάλα βήματα μπροστά μας, που έρχονται και μπορώ να σας πως πως είμαστε πολύ ικανοποιημένοι που όλα κύλισαν ομαλά, επειδή εάν υπάρχει ένα θέμα με τις spot αγορές ενέργειας είναι ότι αν δεν κυλίσει κάτι ομαλά μετατρέπεται αμέσως σε μεγάλο πρόβλημα. Με αυτά τα συστήματα δεν δέχεσαι να αναλαμβάνεις ούτε καν μικρά ρίσκα. Είναι συστήματα που είναι critical και είναι αγορές που θέλουν άμεση επίλυση, πάντα. Δηλαδή, σε μια άλλη αγορά, όπως η δική μας των παραγώγων, αν πχ, για τέσσερις ώρες δεν δουλέψει το σύστημα, κανείς δεν πρόκειται να το πανηγυρίσει. Σίγουρα θα αναζητήσουμε αμέσως να μάθουμε το τί έγινε για να το επιδιορθώσουμε. Αλλά δεν θα δημιουργηθούν πολλά προβλήματα σε όμορους διαχειριστές, δεν θα μεταφερθεί όλη η πίεση στους dispatchers να κάνουν επιλογές για το πώς θα δουλέψουν οι μονάδες. Με λίγα λόγια, το criticality της spot αγοράς είναι πολύ μεγάλο, γι’ αυτό πρέπει να δουλέψουν όλα με την πρώτη και να δουλέψουν σωστά. Επειδή ο χρόνος είναι αμείλικτος, δηλαδή, αν χάσεις κάτι, δεν έχεις χρόνο να παρέμβεις μετά. Επομένως, πρέπει όλοι να είναι σίγουροι, τόσο εμείς και ο ΑΔΜΗΕ, όσο και οι συμμετέχοντες, ότι γνωρίζουν τους κανόνες του παιχνιδιού, ότι έχουν διαμορφώσει τις στρατηγικές τους και ότι γνωρίζουν το πώς θα αξιοποιήσουν όλα τα νέα εργαλεία, επειδή έχουμε ένα εντελώς καινούργιο μοντέλο που οδηγεί σε εντελώς διαφορετικές στρατηγικές του κάθε συμμετέχοντος για τη βελτιστοποίηση της λειτουργίας των μονάδων του και για τις συναλλαγές του, διασυνοριακές ή εγχώριες.»
«Προετοιμαστήκαμε πολύ σκληρά γι’ αυτό και εμείς και όλοι οι συνεργάτες μας και γι’ αυτό η μεθόδευση αυτή έγινε ομαλά και χωρίς πρόβλημα. Άλλωστε δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι είχαμε ανοίξει τα συστήματά μας στους συμμετέχοντες για περισσότερο από ένα χρόνο και το αποτέλεσμα έδειξε ότι τα γνώριζαν. Ο στόχος είναι οι τιμές να είναι αντικειμενικές, εύρωστες να δίνουν τα σωστά σήματα και ο καταναλωτής να επωφεληθεί, τελικά, από τον αυξημένο ανταγωνισμό και από τις καλύτερες δυνατές τιμές», τόνισε.
Τέλος, σε ερώτησή μας για το εάν συμφωνεί με τημν άποψη ότι η έναρξη της λειτουργίας της νέας αγοράς εξάλειψε στρεβλώσεις ετών, Διευθυντής Στρατηγικής και Επιχειρηματικής Ανάπτυξης του EnEx είπε: «Θα είμαι πολύ προσεκτικός με την έννοια «στρεβλώσεις», επειδή καμιά φορά μπορεί να σημαίνουν διαφορετικά πράγματα για διαφορετικούς ανθρώπους. Προσωπικά όμως είναι πολύ ικανοποιημένος επειδή έχουμε κάνει ένα μεγάλο βήμα προς την ενιαία αγορά ενέργειας, έχουμε υιοθετήσει το ευρωπαϊκό μοντέλο-στόχος και πλέον είμαστε σε θέση να προβούμε και στα επόμενα βήματα που έχουμε προαναγγείλει, για να φτιάξουμε μια αποτελεσματική, κατά το δυνατό, εύρωστη και δίκαιη αγορά ενέργειας και θα συνεχίσουμε. Δεν είναι μόνο ο ηλεκτρισμός. Έρχεται και το φυσικό αέριο και εκεί έχουμε στρέψει, επίσης, το ενδιαφέρον μας, έτσι ώστε να υπάρχουν γενικότερα λύσεις που χρειάζονται και οι συμμετέχοντες και ευρύτερα η αγορά, για να μπορούν να προσφέρουν, ενεργειακά, τα καλύτερα δυνατά σήματα τιμών.»
«Δικαιούμαστε να χαμογελάσουμε επιτέλους! Χρειαζόμαστε λίγη υπομονή ακόμη, επειδή τα βιαστικά συμπεράσματα αποδεικνύονται, ενίοτε, λανθασμένα. Επιμένω στην άποψη ότι χρειάζονται πολλά δείγματα τιμών για να εξάγουμε αξιόπιστα συμπεράσματα για την τροχιά μιας αγοράς, επειδή, στην αντίθετη περίπτωση, υπάρχει ο κίνδυνος να παρεμβληθούν παράμετροι που δεν είχαμε στην αρχική θεώρησή μας, ή να προκύψουν τυχαίες παράμετροι κάτι να οδηγήσουν σε σφάλμα εκτίμησης. Το μοντέλο αυτό είναι διαφορετικό νέο και χρειαζόμαστε όλοι καιρό για να το μάθουν. Να μάθουν ότι έχουν αλλάξει ακόμη και οι χρηματοροές, έχει αλλάξει και η νοοτροπία. Το στοίχημα που βάλαμε ήταν στις τεχνικές υποδομές και στην ετοιμότητα της αγοράς Φαίνεται ότι αυτό το στοίχημα το κερδίσαμε και πάμε να κερδίσουμε και τα επόμενα που είναι επίσης απαιτητικά από τεχνικής άποψης» κατέληξε.