Του Βασίλη Βωροβίνη
Στις 17 Φεβρουαρίου η Ευρωπαϊκή Ένωση, ως αυτόνομη οντότητα, κύρωσε τη Σύμβαση του Άαρχους για την πρόσβαση στην πληροφόρηση, για τη συμμετοχή των πολιτών στην προετοιμασία αποφάσεων και για την πρόσβασή τους στη Δικαιοσύνη σε θέματα περιβάλλοντος.
Η σύμβαση αυτή είχε υπογραφεί στην πόλη Άαρχους της Δανίας τον Ιούνιο του 1998, με την έμπνευση περιβαλλοντικών οργανώσεων και την πρωτοβουλία της Κοινωνικής και Οικονομικής Επιτροπής του ΟΗΕ. Είχε υπογραφεί από 35 χώρες και από την Ευρωπαϊκή Ενωση, ενώ την 30ή Οκτωβρίου 2001 τέθηκε σε ισχύ, αφού είχε ήδη κυρωθεί από 16 χώρες.
Η «Ε» είχε δημοσιεύσει σχετικό άρθρο μου ανάλυσης στις 15-1-2001, ενώ στις 28-5-03 η Ελληνική Εταιρεία και το Ευρωπαϊκό Γραφείο Περιβάλλοντος οργάνωσαν ημερίδα στην Αθήνα για τη σημασία της σύμβασης και τη δυνητική συμβολή της στον περαιτέρω εκδημοκρατισμό των κρατών σε θέματα περιβάλλοντος. Ενα ογκώδες τεύχος με τις εισηγήσεις και τον διάλογο στην ημερίδα αυτή εκδόθηκε πριν από έναν ακριβώς χρόνο, στάλθηκε σε όλες τις περιβαλλοντικές οργανώσεις, σε σχετικούς με το περιβάλλον φορείς, αλλά και σε κυβερνητικούς φορείς. Στο πρόσφατο συνέδριο της Heleco έκαμα επικαιροποιημένη ανακοίνωση για το θέμα, ενώ η Ελληνική Εταιρεία συνέταξε και απέστειλε σχετικά έγγραφα στους πρώην και τους νυν υπουργούς ΠΕΧΩΔΕ και Εξωτερικών, επισημαίνοντας την ανάγκη να κυρώσει και η χώρα μας τη σύμβαση. Σημειώνω ότι η δημοσίευση από την «Ε» του άρθρου μου εκείνου είχε συμπέσει με την οργάνωση σχετικής ημερίδας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και η τότε υφυπουργός κ. Ρ. Ζήση, αναφερόμενη και στο άρθρο μου, είχε υποσχεθεί την προώθηση της κύρωσης. Μετά δύο χρόνια, χαιρετίζοντας την πρωτοβουλία της Ελληνικής Εταιρείας, απέφυγε να κάμει λόγο για κύρωση της σύμβασης και μίλησε γενικά και αόριστα. Σήμερα, στην Ελληνική Εταιρεία αναμένουμε επί μήνες απάντηση από τους συναρμόδιους υπουργούς, ενώ προσωπικότητες, όπως η κ. Νίκη Γουλανδρή, μας έχουν διαβεβαιώσει για την αμέριστη υποστήριξή τους.
Η Σύμβαση του Άαρχους είχε υπογραφεί και από τις χώρες του ασιατικού κορμού τής πρώην Σοβιετικής Ένωσης, από τις ΗΠΑ, τον Καναδά και το Ισραήλ. Σήμερα, στον ευρύ κύκλο των ευρωπαϊκών χωρών μόνο η Γερμανία, η Σουηδία (αλλά σε αυτήν ήδη ισχύουν «ανοιχτοί» κανόνες παιχνιδιού για το περιβάλλον και τη συμμετοχή των πολιτών), η Ελλάδα, η Ιρλανδία, η Σλοβακία και το Λουξεμβούργο δεν έχουν ακόμη κυρώσει τη σύμβαση, ενώ η κύρωσή της από την Ευρωπαϊκή Ένωση δεν σημαίνει την αυτόματη ισχύ της στο εσωτερικό των έξι χωρών που δεν την έχουν κυρώσει.
Σήμερα, η Σύμβαση του Άαρχους χαρακτηρίζεται, όχι μόνον από τους ειδικούς και τους περιβαλλοντιστές, αλλά και από φορείς του ευρέος κοινού, ως η πιο προχωρημένη σύμβαση, σε παγκόσμιο επίπεδο, για τα περιβαλλοντικά δικαιώματα των πολιτών. Στόχος της είναι η μεγαλύτερη διαφάνεια πραγμάτων και η απολογιστικότητα, σε επίπεδο κυβερνητικών σωμάτων και οργανισμών, με την εγγύηση που παρέχει στο δημόσιο χώρο, ώστε να εξασφαλίζεται η πρόσβαση των πολιτών στην περιβαλλοντική πληροφόρηση, επίσης η πρόσβασή τους στη Δικαιοσύνη για θέματα περιβάλλοντος, αλλά και η συμμετοχή τους σε κάθε διαδικασία που αφορά τη ρύθμιση περιβαλλοντικών θεμάτων. Πρακτική συνέπεια στις χώρες όπου κυρώθηκε ήταν, πρόσθετα, η επέκταση νομοθετικών ρυθμίσεων που να εξασφαλίζουν τα δικαιώματα των πολιτών στη συνδιαμόρφωση ενός υγιούς περιβαλλοντικού μέλλοντος.
Η χώρα μας οφείλει, πια, να τερματίσει την επί επτά χρόνια εκκρεμότητα και να προχωρήσει στην κύρωση της σύμβασης. Θα πρέπει όμως και να συγχαρούμε τη Βουλή των Ελλήνων και ιδιαίτερα τη σημερινή πρόεδρό της κ. Ψαρούδα-Μπενάκη, διότι αυτές τις μέρες προχώρησαν - για πρώτη φορά στην ιστορία του Κοινοβουλίου μας, συντασσόμενοι έτσι προς τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, στη σύσταση Μόνιμης Κοινοβουλευτικής Επιτροπής για θέματα Περιβάλλοντος (σχετική απόφαση δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ 49, Α', της 25ης Φεβρουαρίου). Το γεγονός αυτό θα πρέπει να τύχει της δέουσας προβολής στα ΜΜΕ, που και αυτά θα πρέπει να συνηγορήσουν στην κύρωση της Σύμβασης του Άαρχους, ώστε να πληρωθεί ένα σημαντικό κενό δημοκρατίας στην Ελλάδα.
(Από την Ελευθεροτυπία, 28/3/05)
* Δικηγόρος, πολιτικός επιστήμονας και ιστορικός, ειδικευμένος σε θέματα περιβάλλοντος και πολεοδομίας, αντιπρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας για την Προστασία του Περιβάλλοντος και της Πολιτιστικής Κληρονομιάς.