Για όσους παρακολουθούν τη διεθνή ειδησεογραφία, τα προβλήματα είναι λίγο ως πολύ γνωστά.
1. Το παγκόσμιο χρέος. Όπως αναφέρουν κάποιοι οικονομολόγοι, ζούμε στην εποχή των υπερχρεωμένων κρατών. Το παγκόσμιο χρέος έφτασε τα 102 τρισεκατομμύρια στο τέλος του 2024, ποσό ρεκόρ. Σύμφωνα με μία πρόσφατη έκθεση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, το ποσοστό του παγκόσμιου χρέους επί του παγκόσμιου ΑΕΠ έχει ξεπεράσει το 235%. Και παρόλο που οι αναπτυσσόμενες οικονομίες είναι εκείνες που βιώνουν τις επιπτώσεις των μεγάλων χρεών τους καθημερινά, τα χρέη των αναπτυγμένων χωρών είναι εκείνα που ανησυχούν τους οικονομολόγους.
Για παράδειγμα, το χρέος των ΗΠΑ έχει καταντήσει να αναφέρεται ως αστείο, φτάνοντας τα 37 τρισεκατομμύρια δολάρια. Επί δεκαετίες, το χρέος αυτό θεωρούταν ένα αναγκαίο κακό του ρόλου των ΗΠΑ ως παγκόσμιου ηγεμόνα και του δολαρίου ως το κυρίαρχο νόμισμα στο διεθνές εμπόριο. Αλλά οι πρόσφατες κινήσεις και δηλώσεις Αμερικανών αξιωματούχων έχουν αρχίσει να θέτουν υπό αμφισβήτηση το status quo, με πολλούς να φοβούνται ότι η κυβέρνηση Τραμπ θα προχωρήσει σε κάποια ξαφνική αλλαγή. Ένας από τους συμβούλους του Βλάντιμιρ Πούτιν ονόματι Αντόν Κομπιάκοφ προειδοποίησε πως η αμερικανική ηγεσία σχεδιάζει να μειώσει δραματικά το ομοσπονδιακό χρέος χρησιμοποιώντας τα κρυπτονομίσματα που ελέγχει. Παρόλο που η δήλωση αυτή συνιστά ένα ακόμα πλήγμα κατά της αξιοπιστίας των ΗΠΑ από τη Ρωσία, αυτή δεν θα ήταν η πρώτη φορά που έχει επιχειρηθεί κάτι παρόμοιο.
Πέρα, όμως, από τις ΗΠΑ, υπάρχουν και άλλες μεγάλες οικονομίες που είναι υπερχρεωμένες. Πρόσφατα, η προσοχή των διεθνών αγορών έχει στραφεί στη Γαλλία, όπου τα μικροπολιτικά παιχνίδια έχουν αποτρέψει τις κυβερνήσεις να λάβουν ουσιώδη μέτρα για την αντιμετώπιση του χρέους. Αντιθέτως, οι πολιτικές φιλοδοξίες στελεχών απ’όλο το κομματικό φάσμα οδηγούν αναπόφευκτα σε μία κρίση χρέους στη δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εκτός Ευρώπης, εντοπίζονται άλλα προβλήματα. Ως γνωστόν, η Ιαπωνία είναι ένα από τα κράτη με το μεγαλύτερο ποσοστό χρέους επί ΑΕΠ, έχοντας το παράλληλο πρόβλημα της υψηλής έκθεσης στο αμερικανικό χρέος και την πραγματική “βόμβα” του δημογραφικού προβλήματος. Από την άλλη πλευρά, πρόβλημα χρέους αντιμετωπίζει και η Κίνα. Μπορεί το κινεζικό χρέος να μην είναι το ίδιο με τις άλλες μεγάλες οικονομίες, καθώς αφορά τις τοπικές κυβερνήσεις, τις τράπεζες, και τα νοικοκυριά αντί για την κεντρική κυβέρνηση. Ωστόσο, σε μία περίπτωση ντόμινο κατάρρευσης της αμερικανικής ή ευρωπαϊκής οικονομίας, η Κίνα δεν θα μείνει αλώβητη.
2. Η φούσκα της Τεχνητής Νοημοσύνης. Η άποψη ότι η ΑΙ είναι μία χρηματιστηριακή φούσκα δεν συνιστά πλέον αμφιλεγόμενη τοποθέτηση, αλλά ένα γνωστό πρόβλημα. Οι Magnificent 7, δηλαδή οι επτά μεγάλες εταιρείες που ηγούνται του ράλι στη Γουόλ Στριτ αντιστοιχούν περίπου στο 35% της συνολικής αξίας του δείκτη S&P 500. Με τη σειρά του, ο S&P 500 αποτελεί το 80% της αμερικανικής χρηματιστηριακής αγοράς, η οποία αποτελεί το 49% της διεθνής χρηματιστηριακής αγοράς. Με άλλα λόγια, οι επτά αυτές επιχειρήσεις λειτουργούν ως η ατμομηχανή των παγκόσμιων αγορών. Από αυτές, η μία (NVIDIA) σχετίζεται άμεσα με την ανάπτυξη της ΑΙ καθώς κατασκευάζει τα τσιπ που χρειάζονται για τη λειτουργία των data centers, ενώ οι υπόλοιπες έξι (Alphabet, Amazon, Apple, Meta, Microsoft, και Tesla) έχουν επενδύσει τεράστια ποσά για να διαμορφώσουν τα δικά τους συστήματα ΑΙ. Η αγορά έχασε την ευκαιρία να “διορθωθεί” τον προηγούμενο Ιανουάριο, όταν η κυκλοφορία του κινεζικού DeepSeek-R1 απέδειξε πως οι προηγμένοι αλγόριθμοι δεν απαιτούν επενδύσεις δισεκατομμυρίων. Δυστυχώς, μετά από έναν σύντομο πανικό που κόστισε 94 δισεκατομμύρια εξαιτίας της πτώσης των σχετικών μετοχών, η αβάσιμη αισιοδοξία των επενδυτών έχει επιστρέψει.
3. Η κατάρρευση του διεθνούς εμπορίου. Ο Ντόναλντ Τραμπ έχει αφήσει ανεξίτηλο το σημάδι του σε μία σειρά τομέων τους τελευταίους οκτώ μήνες. Πουθενά αλλού, όμως, δεν είναι τόσο αισθητή η παρουσία του όσο στο παγκόσμιο εμπόριο. Ο Αμερικανός Πρόεδρος δεν κήρυξε απλώς τον πιο ευρύ εμπορικό πόλεμο, αλλά οδήγησε πολλές παραδοσιακές εμπορικές σχέσεις σε αναδιάταξη. Οι επιπτώσεις των πολιτικών επιλογών του είναι ήδη ορατές επί αμερικανικού εδάφους, με τα περισσότερα προϊόντα να υπόκεινται σε διαρκείς ανατιμήσεις, πολλές επιχειρήσεις να προχωρούν σε απολύσεις, και την εμπιστοσύνη των καταναλωτών να συρρικνώνεται. Η εμπιστοσύνη των καταναλωτών παραμένει χαμηλή και στην ΕΕ, ενώ στην Κίνα έχει πέσει σε ιστορικά χαμηλά. Η εικόνα αυτή είναι ιδιαίτερα ανησυχητική όταν αναλογιστεί κανείς πως αφενός η ψυχολογία συνιστά κρίσιμο παράγοντα για την οικονομία, και αφετέρου η μειωμένη κατανάλωση σηματοδοτεί μία ευρύτερη αποδυνάμωση της οικονομίας.
Η αλήθεια είναι πως ένα αυξανόμενο κομμάτι των πολιτών σε παγκόσμια κλίμακα αρχίζει να αναγνωρίζει τις επικίνδυνες οικονομικές ενδείξεις. Αρκεί κανείς να δει το αυξανόμενο περιεχόμενο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να καταλάβει πόσο διαδεδομένη είναι η βεβαιότητα πως μία κρίση είναι πολύ κοντά. Πλέον, το μόνο που απομένει είναι η σπίθα που θα ανάψει τη φωτιά.