Επιβεβαιώνεται και με την πρόσφατη επίθεση του Ισραήλ εναντίον μελών και διαπραγματευτών της Χαμάς στο Κατάρ, όπως και με τον δωδεκαήμερο πόλεμο Ισραήλ – Ιράν, ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι περισσότερο παρακολούθημα των εξελίξεων και ας προσπαθεί ο πρόεδρός τους να εμφανιστεί πρωταγωνιστής. Πιθανότατα, αν εξαρτιόταν από τον ίδιο, αν δηλαδή είχε τον τελικό λόγο, ούτε η σύγκρουση με το Ιράν θα είχε ξεκινήσει ούτε θα είχε επιτραπεί η στοχοποίηση στελεχών της Χαμάς εντός του Κατάρ, το οποίο ο Τραμπ έχει χαρακτηρίσει τον στενότερο εταίρο των ΗΠΑ εκτός ΝΑΤΟ.
Πέραν του προέδρου του Ελ Σαλβαδόρ, Μπουκέλε, οι δύο ηγέτες με αδιαμεσολάβητη πρόσβαση και με τη μεγαλύτερη επιδραστικότητα στον Τραμπ είναι ο Πούτιν και ο Νετανιάχου. Σε αρκετές περιπτώσεις φαίνεται να τον χειραγωγούν (χαρακτηριστικά, ακόμη και την επίθεση με drones στην Πολωνία την υποβάθμισε ώστε να μη χρειαστεί να αναλάβει διπλωματική δράση), με τον Ρώσο πρόεδρο να ξεπερνά άκοπα τον κάβο των τελεσιγράφων, με κύριο όχημα την ειδική σχέση του με τον Γουίτκοφ. Ακριβώς εδώ εντοπίζεται ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα στη διαμόρφωση και άσκηση της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής, που σχετίζεται με τον προεδροκεντρικό χαρακτήρα στη λήψη αποφάσεων, τον πολύ συρρικνωμένο κύκλο εμπιστοσύνης, την απροθυμία χρήσης των θεσμικών εργαλείων που του παρέχονται, και επακόλουθα την αντικειμενική αδυναμία επεξεργασίας προτάσεων οι οποίες δεν ταιριάζουν στις αντιλήψεις του προέδρου. Οι ειδικοί/προσωπικοί απεσταλμένοι προέρχονται από τον επιχειρηματικό κλάδο, το ίδιο και κάποιοι πρεσβευτές σε σημαντικά πόστα, είναι εξίσου ισχυρογνώμονες με τον Τραμπ, συνήθως δεν συμβουλεύονται τους φακέλους που ετοιμάζονται από τα αρμόδια υπουργεία και τις μυστικές υπηρεσίες και είναι πιο επιρρεπείς στο λάθος.
Ο Γουίτκοφ, ο οποίος κατέστη ο κύριος διαπραγματευτής με τον πολύπειρο Πούτιν, έμοιαζε απροετοίμαστος κατά τις συναντήσεις τους, ενώ ο βαθμός κατανόησης όσων διαδραματίζονταν πίσω από τις κλειστές πόρτες αποδείχθηκε περιορισμένος, οδηγώντας τον Αμερικανό πρόεδρο σε λάθος αναγνώσεις των προθέσεων της Ρωσίας. Αρκούσαν κάποιες δήθεν προσωπικές αποκαλύψεις του Ρώσου προέδρου στον Γουίτκοφ πως προσευχήθηκε στην τοπική του εκκλησία «για τον φίλο του, Ντόναλντ» μετά την απόπειρα δολοφονίας εις βάρος του για να κερδίσει αρχικά την εμπιστοσύνη τους και εν συνεχεία να τη στρέψει σε βάρος τους στη διάρκεια των διαπραγματεύσεων. Ο Γουίτκοφ, ειδικός περί τα ακίνητα και όχι τη διπλωματία, για κάποιους μήνες λειτουργούσε ως de facto υπουργός Εξωτερικών, χειριζόμενος ταυτόχρονα και άλλα αντίστοιχης βαρύτητας και συνθετότητας ζητήματα, όπως το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν και το Μεσανατολικό. Παρερμηνεύοντας τις προτάσεις της Μόσχας, προκάλεσε τη συνάντηση στην Αλάσκα, από την οποία ωφελημένος βγήκε μόνο ο νομιμοποιημένος Πούτιν. Μετά τις παταγώδεις αποτυχίες του, φαίνεται προσωρινά να τοποθετείται στο περιθώριο και μένει να διαπιστωθεί αν ο Ρούμπιο θα επανακάμψει, προσφέροντας τη σαφώς μεγαλύτερη εμπειρία του στον προϊστάμενό του.
Η συνέχιση των πολέμων εκθέτει τον Τραμπ σε εταίρους και αντιπάλους και δημιουργεί συνθήκες Αγριας Δύσης, με τα πυρά του σερίφη για την ώρα να αποδεικνύονται άσφαιρα.
Προσώρας η αμερικανική εξωτερική πολιτική εξαρτάται από τις ακλόνητες πεποιθήσεις ενός προέδρου που στερείται βαθιάς γνώσης και ολοκληρωμένης κατανόησης του διεθνούς περιβάλλοντος, που λειτουργεί περισσότερο με το ένστικτο, ενώ γίνεται πλέον αρκετά προβλέψιμος στις αντιδράσεις του, ακόμη και όταν απογοητεύεται και θυμώνει. Ειδικά οι Πούτιν και Νετανιάχου φαίνεται πως έχουν βρει τα κουμπιά του, με αποτέλεσμα, παρότι θίγουν τον εγωισμό του, εμφανίζοντάς τον ανίκανο να τους σταματήσει, να προχωρούν απτόητοι στην υλοποίηση των σχεδιασμών τους. Το πλεονέκτημά τους έναντί του είναι η αποφασιστικότητά τους και η ολοκληρωμένη στρατηγική τους, την οποία με την ανοχή του ξεδιπλώνουν.
Ο Ντόναλντ Τραμπ κινείται στο δίπολο «μπίζνες και ειρήνη», ωστόσο διαπιστώνει ότι η δεύτερη δεν είναι απλή υπόθεση, ούτε φέρνει το επιθυμητό αποτέλεσμα μόνο η ισχύς επειδή συνδέεται με απειλές σε δημόσια θέα. Επειδή δηλώνει δεσμευμένος στην ειρήνη, η συνέχιση και διαιώνιση των δύο κυριότερων πολέμων, απότοκο της οιονεί ασυλίας που απολαμβάνουν Πούτιν και Νετανιάχου, τον εκθέτει σε εταίρους και αντιπάλους και δημιουργεί συνθήκες Αγριας Δύσης, με τα πυρά του σερίφη για την ώρα να αποδεικνύονται στις περισσότερες περιπτώσεις άσφαιρα.
*O κ. Κωνσταντίνος Φίλης είναι διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων (IGA), καθηγητής του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος.
(από την εφημερίδα «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ»)