Η γεωθερμική ενέργεια καλύπτει λιγότερο από το 0,5% της παγκόσμιας ζήτησης — κυρίως για θέρμανση και όχι για ηλεκτρική ενέργεια, και συνήθως σε περιοχές του κόσμου με ηφαιστειακή ή σεισμική δραστηριότητα. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια αυξάνεται το ενδιαφέρον για τις τεχνικές fracking που πρωτοεμφανίστηκαν στη βιομηχανία πετρελαίου και φυσικού αερίου και που θα μπορούσαν να κάνουν τη γεωθερμική ενέργεια πιο ευρέως διαθέσιμη.
Πώς λειτουργεί;
Η γεωθερμική ενέργεια αντλείται με τη διάτρηση φρεάτων, συνήθως βάθους 1-3 χλμ. για μεγάλα έργα ή 30-200 μέτρων για μικρότερα έργα θέρμανσης με γεωθερμική ενέργεια σε γειτονιές, σε κατάλληλες περιοχές του κόσμου. Πρόκειται συνήθως για περιοχές με ηφαιστειακή δραστηριότητα ή κοντά στα όρια των τεκτονικών πλακών — όπως η Ισλανδία, οι ΗΠΑ, και οι Φιλιππίνες — που σημαίνει ότι η θερμότητα της γης είναι πιο κοντά στην επιφάνεια.
Τα φρεάτια απελευθερώνουν ατμό υψηλής πίεσης ή ζεστό νερό, το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την άμεση θέρμανση κτιρίων ή για την κίνηση τουρμπίνων για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, όπως συμβαίνει σε ένα εργοστάσιο που λειτουργεί με ορυκτά καύσιμα. Το νερό μπορεί επίσης να αντληθεί για να θερμανθεί και να επαναχρησιμοποιηθεί σε μεταγενέστερη ημερομηνία.
Η Marit Brommer, γεωλόγος και διευθύνουσα σύμβουλος της Διεθνούς Ένωσης Γεωθερμικής Ενέργειας (IGA), το συγκρίνει με το να πίνεις με καλαμάκι: «Ρουφάτε το υγρό, σωστά; Αυτό ακριβώς κάνουμε και στην γεωθερμική ενέργεια».
Ποια είναι τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα;
Το κύριο πλεονέκτημα της γεωθερμικής ενέργειας είναι ότι είναι σταθερή και αδιάλειπτη — σε αντίθεση με την αιολική και την ηλιακή ενέργεια, που εξαρτώνται από τις καιρικές συνθήκες.
Τα μειονεκτήματα της γεωθερμικής ενέργειας περιλαμβάνουν το σημαντικό αρχικό κόστος της γεώτρησης των πηγαδιών, το οποίο μπορεί επίσης να είναι αποτρεπτικός παράγοντας, καθώς και τους μεγάλους χρόνους παράδοσης.
Θα σώσει τον πλανήτη;
Το υψηλό κόστος υποδομών και οι γεωλογικοί περιορισμοί σημαίνουν ότι η γεωθερμική ενέργεια θεωρείται συμπληρωματική σε άλλες ΑΠΕ. Αν οι κυβερνήσεις και οι επιχειρήσεις επενδύσουν τα 2,8 τρισεκατομμύρια δολάρια που απαιτούνται για την ανάπτυξη του πλήρους γεωθερμικού δυναμικού, θα μπορούσε να παρέχει έως και 8% της παγκόσμιας παροχής ηλεκτρικής ενέργειας έως το 2050, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας τον περασμένο Δεκέμβριο. Οι επικριτές της υποστηρίζουν ότι δαπάνες αυτής της κλίμακας θα μπορούσαν να αποφέρουν καλύτερα αποτελέσματα αν επενδύονταν σε άλλους τομείς, όπως η αποθήκευση ενέργειας σε μπαταρίες για αιολικά και ηλιακά πάρκα.
Έχει φτάσει η ώρα της;
Η γεωθερμική ενέργεια αξιοποιείται για περισσότερο από έναν αιώνα, με το πρώτο εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας να χτίζεται στην Ιταλία το 1913. Ωστόσο, αρκετές νέες τεχνολογικές εξελίξεις υπόσχονται την επέκταση της χρήσης της.
Μια νέα τεχνολογία που αναπτύσσεται περιλαμβάνει την τεχνητή ρωγμάτωση πετρωμάτων σε μεγάλο βάθος, προκειμένου να δημιουργηθούν οι απαραίτητες συνθήκες για την έγχυση και τη θέρμανση του νερού. Μια άλλη τεχνολογία είναι η δημιουργία ενός κλειστού κυκλώματος, στο οποίο το νερό αντλείται μέσω σωλήνων που είναι χτισμένοι σε μεγάλο βάθος.
Μια τρίτη τεχνολογία είναι η αξιοποίηση «υπερθερμών» κοιτασμάτων με βαθύτερες γεωτρήσεις. Ένα από τα βαθύτερα φρεάτια βρίσκεται στην κεντρική Τουρκία, σε βάθος λίγο κάτω από 4 χιλιόμετρα, και έφτασε σε θερμοκρασία 308 °C. Ωστόσο, τα βαθύτερα φρεάτια αυξάνουν τον τεχνικό κίνδυνο, κυρίως λόγω της πρόκλησης που αποτελεί η διασφάλιση ότι τα χρησιμοποιούμενα υλικά μπορούν να αντέξουν τις υψηλές θερμοκρασίες.
Παρά το δυναμικό της, η χρήση της γεωθερμικής ενέργειας παραμένει ελάχιστη. Η συνολική εγκατεστημένη παγκόσμια ισχύς των γεωθερμικών σταθμών ηλεκτροπαραγωγής είναι μόλις 17 GW, σύμφωνα με την IGA— λιγότερο από τη σχεδιαζόμενη ισχύ 20 GW του γιγαντιαίου αιολικού πάρκου Gansu της Κίνας. Η χρήση της γεωθερμικής ενέργειας για θέρμανση είναι πιο προηγμένη, με εκτιμώμενη ισχύ 150-160 GW.
Ποιοι είναι οι νικητές και οι ηττημένοι;
Οι κύριοι νικητές είναι οι χώρες με την κατάλληλη γεωλογία. Για μια ηφαιστειακή χώρα όπως η Ισλανδία, η γεωθερμική ενέργεια βοηθά ήδη πολλούς κατοίκους να έχουν ρεύμα και θέρμανση. Οι πληθυσμοί που ζουν πάνω σε διαπερατά ιζηματογενή πετρώματα όπως ο ψαμμίτης και ο ασβεστόλιθος θα επωφεληθούν επίσης από τα γεωθερμικά συστήματα τηλεθέρμανσης, όπως συμβαίνει ήδη σε χώρες της ΕΕ όπως η Γαλλία, η Γερμανία, και η Ουγγαρία.
Ένας άλλος νικητής θα μπορούσε να είναι οι πάροχοι υποδομών της βιομηχανίας πετρελαίου και φυσικού αερίου, δεδομένης της εμπειρογνωμοσύνης τους στη διάτρηση φρεάτων και στο fracking. Στον αντίποδα, υπάρχει ο κίνδυνος η διάτρηση για γεωθερμική ενέργεια να προκαλέσει σεισμική δραστηριότητα. Οι τεχνικές υδραυλικής ρωγμάτωσης «μπορούν να προκαλέσουν σεισμούς που θα μπορούσαν να προκαλέσουν ζημιά στις τοπικές υποδομές και εγκαταστάσεις», σύμφωνα με τον ΔΟΕ.
Ποιος επενδύει σε αυτή;
Γίγαντες της τεχνολογίας στις ΗΠΑ, όπως η Meta, η Google, και η Microsoft, έχουν συνάψει μια σειρά σημαντικών συμβάσεων αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας με εταιρείες ανάπτυξης γεωθερμικής ενέργειας, προκειμένου να επιτύχουν τους στόχους τους για πράσινη ενέργεια. Πέρυσι, η Microsoft ανακοίνωσε ότι θα συνεργαστεί με την G42, μια εταιρεία τεχνητής νοημοσύνης με έδρα τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, για την κατασκευή ενός κέντρου δεδομένων που θα λειτουργεί εξ ολοκλήρου με γεωθερμική ενέργεια στην Κένυα.