συνολικής προσφοράς. Η πραγματικότητα αυτή αναδεικνύει τη δυσκολία αλλά και την πολυπλοκότητα της μετάβασης, καθώς οι κοινωνίες καλούνται να ισορροπήσουν ανάμεσα στην ασφάλεια εφοδιασμού και στις αυξανόμενες κλιματικές δεσμεύσεις.
Ώριμες γεωλογικές λεκάνες και ανεξερεύνητες περιοχές
Σε πολλές περιοχές, ανεπτυγμένες σε ό,τι αφορά στην έρευνα κι εξόρυξη υδρογονανθράκων, οι εταιρείες έχουν εγκαταλείψει το μοντέλο των δαπανηρών γεωτρήσεων υψηλού ρίσκου και εστιάζουν σε πιο «ασφαλείς» επενδύσεις, κοντά σε υφιστάμενες πλατφόρμες και αγωγούς. Η στρατηγική αυτή μειώνει το κόστος, διευκολύνει και επιταχύνει την πρόσβαση προς τις αγορές μέσω της υπάρχουσας υποδομής, παρατείνοντας παράλληλα τη ζωή ώριμων κοιτασμάτων και την δραστηριότητα σε εξερευνημένες περιοχές,όπως είναι Βόρεια Θάλασσα και ο Κόλπος του Μεξικού. Εκεί, η τεχνολογία των υποθαλάσσιων συνδέσεων (tie-backs) έχει επιτρέψει την αξιοποίηση μικρότερων πεδίων, τα οποία θα ήταν πιθανόν οικονομικά μη εκμεταλλεύσιμα, διατηρώντας την παραγωγή σε ικανοποιητικά επίπεδα.
Ωστόσο, η εποχή των ανεξερεύνητων περιοχών (frontierareas) δεν έχει παρέλθει. Νέες περιοχές εξακολουθούν να προσελκύουν το ενδιαφέρον της βιομηχανίαςόταν το γεωλογικό δυναμικό κι οι εμπορικές συνθήκες συμπίπτουν. Στη Γουιάνα και το Σουρινάμ, η ExxonMobil και οι συνεργάτες της έχουν ανακαλύψει πάνω από 11 δισ. βαρέλια ανακτήσιμων αποθεμάτων, μετατρέποντας μικρές χώρες σε παγκόσμιους παίκτες. Αντίστοιχα, στη Ναμίμπια, η Orange Basin έχει αναδειχθεί σε διεθνές επίκεντρο μετά τις ανακαλύψεις της TotalEnergies και της Shell, επιβεβαιώνοντας ότι ο παγκόσμιος χάρτης των υδρογονανθράκων εξακολουθεί να γράφεται, παρ’ όλο που οι ευκαιρίες είναι πιο περιορισμένες σε σχέση με προηγούμενες δεκαετίες.
Το φυσικό αέριο ως καύσιμο-γέφυρα
Ιδιαίτερη δυναμική παρουσιάζει το φυσικό αέριο, το οποίο αναδεικνύεται ως μεταβατικό καύσιμο της ενέργειας. Μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η Ευρώπη στράφηκε μαζικά σε νέους προμηθευτές, επιταχύνοντας την κατασκευή τερματικών LNG και υπογράφοντας συμβόλαια με ΗΠΑ, Κατάρ και αφρικανικές χώρες, διατηρώντας φυσικά την Νορβηγία ως μεγάλο τροφοδότη της.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες, χάρη στην άνθηση του σχιστολιθικού αερίου, εξελίχθηκαν σε εξαγωγική υπερδύναμη LNG, ενώ και το Κατάρ διατηρεί κυρίαρχο ρόλο, με την Ρωσία να εξακολουθεί να εξάγει το αέριό της μέσω αγωγών ή LNGπαρ’ όλες τις κυρώσεις.
Η Ανατολική Μεσόγειος κερδίζει σταδιακά μερίδιο, με ανακαλύψεις και κοιτάσματα σε Αίγυπτο, Ισραήλ και Κύπρο να στηρίζουν την περιφερειακή αγορά και να προσφέρουν στην Ευρώπη νέες πιθανές πηγές τροφοδοσίας. Στην Ανατολική Αφρική παράλληλα, χώρες όπως η Μοζαμβίκη και η Τανζανία διαθέτουν τεράστιες προοπτικές, αλλά η αστάθεια και οι κίνδυνοι ασφάλειας εκεί επιβραδύνουν την ανάπτυξή τους καταδεικνύοντας την δυσκολία των νέων περιοχών.
Η ανάπτυξη του LNG, το έχει καταστήσει ως εργαλείο γεωπολιτικής, αλλαγής εμπορικών οδών και ενεργειακών συνεργασιών. Παρά την άνοδο αυτή όμως, του LNG και τις νέες ανακαλύψεις, η Μέση Ανατολή παραμένει ο αδιαμφισβήτητος κυρίαρχος της πετρελαϊκής αγοράς. Σαουδική Αραβία, Ιράκ και Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα διαθέτουν τεράστια αποθέματα με εξαιρετικά χαμηλό κόστος παραγωγής. Μέσω του OPEC+, οι χώρες αυτές ρυθμίζουν με συντονισμένο τρόπο την προσφορά, επηρεάζοντας άμεσα τις διεθνείς τιμές.
Ταυτοχρόνως, στις Ηνωμένες Πολιτείες, η βιομηχανία σχιστολιθικού πετρελαίου έχει επιβραδύνει τους ρυθμούς ανάπτυξής της. Η φάση της απότομης και άναρχης εν μέρει ανάπτυξης έχει αντικατασταθεί από πειθαρχία και συγκεντρωτισμό, με τον λεκάνη «Permian»(Τέξας), να παραμένει το βασικό κέντρο παραγωγής. Ωστόσο, τα ερωτήματα γύρω από τη βιωσιμότητα των μελλοντικών αποδόσεων παραμένουν.
Ο ρόλος των εθνικών εταιρειών
Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά στοιχεία της εποχής είναι η ενίσχυση κι η ανάπτυξη των εθνικών εταιρειών πετρελαίου (National Oil Companies – NOCs). Ενώ οι δυτικές πολυεθνικές πιέζονται από μετόχους, ESG (Environmental, Social and Governance) κριτήρια και δυσκολία πρόσβασης σε χρηματοδότηση, οι NOCs κατέχουν τη μερίδα του λέοντος στα παγκόσμια αποθέματα και απολαμβάνουν άμεσης κρατικής υποστήριξης. Το αποτέλεσμα είναι μια «διπολική» βιομηχανία: οι δυτικοί όμιλοι διαφοροποιούν τα χαρτοφυλάκιά τουςμε ΑΠΕ, δέσμευση άνθρακα και υδρογόνο, ενώ οι NOCs σε Μέση Ανατολή, Ασία κι Αφρική εστιάζουν στην αξιοποίηση υδρογονανθράκων για τη μεγιστοποίηση εσόδων.
Τεχνολογία και καινοτομία
Η τεχνολογική πρόοδος εξάλλου έχει επιτρέψει την παράταση της ζωής ώριμων κοιτασμάτων ακόμη και κοιτασμάτων που θα θεωρούνταν εξαντλημένα με παλαιότερες τεχνολογίες. Ταυτοχρόνως, δε, οι σύγχρονες τεχνολογίες επιτρέπον εξερεύνηση και γεωτρήσεις σε μεγάλα βάθη θαλασσών, κάτι που μάς εγγυάται μακροπρόθεσμη και σταθερή προσφορά υδρογονανθράκων. Είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα της Βραζιλίας με τα μεγάλα θαλάσσια κοιτάσματα κάτω από τις αποθέσεις «εβαποριτών» (αλατούχοι γεωλογικοί σχηματισμοί) και της Δυτικής Αφρικής όπου το ανανεωμένο ενδιαφέρον της βιομηχανίας για δραστηριότητα στην Σενεγάλη, την Ακτή Ελεφαντοστού και την Ναμίμπια, έχει τονώσει τις εκεί αγορές.
Παράλληλα, δε, όλα αυτά εξασφαλίζοντας σημαντική μείωση του κόστους εξορύξεως, παραγωγής, μεταφοράς κλπ.
Σημαντική παράμετρος επίσης είναι ότι με τα σύγχρονα συστήματα, οργανογράμματα και πρωτόκολλα, συμβάλλουν στη μείωση των διακοπών παραγωγής και στη βελτίωση της ασφάλειας κι υγιεινήςτου προσωπικού και των υποδομών.
Γεωπολιτικές ανακατατάξεις
Η παγκόσμια αγορά υδρογονανθράκων δεν μπορεί να αποκοπεί από τις γεωπολιτικές εξελίξεις, συχνά δε, καθορίζεται κι από αυτές. Ο πόλεμος στην Ουκρανία άλλαξε τις ενεργειακές ροές της Ευρώπης, οδηγώντας σε μια άνευ προηγουμένου στροφή στο LNG. Η Ρωσία, αποκλεισμένη από τις δυτικές αγορές, στρέφεται όλο και περισσότερο στην Ασία, ενισχύοντας τις ενεργειακές της σχέσεις με Κίνα και Ινδία. Στο μεταξύ, οι κυρώσεις σε Ιράν και Βενεζουέλα περιπλέκουν περαιτέρω το διεθνές παζλ της προσφοράς. Παρ’ όλα αυτά αμφότερες οι χώρες συνεχίζουν να εξάγουν μέσω εναλλακτικών διαδρομών.
Στην Μέση Ανατολή εξάλλου, οι περιφερειακές εντάσεις εξακολουθούν να είναι μία σταθερή παράμετρος, όμως το χαμηλό κόστος παραγωγής των αποθεμάτων εκεί, εγγυάται ότι η περιοχή αυτή θα παραμείνει παγκόσμιο ενεργειακό κέντρο για δεκαετίες ακόμη.
Η πρόκληση της απανθρακοποίησης
Η μεγαλύτερη πρόκληση για τον κλάδο είναι πώς θα συμβιβάσει την ανάπτυξη με τους στόχους του κλίματος. Η μείωση των εκπομπών μεθανίου, η ηλεκτροδότηση εγκαταστάσεων και τα έργα δέσμευσης άνθρακα αποτελούν πλέον βασικά στοιχεία των χαρτοφυλακίων των εταιρειών. Στη Βόρεια Θάλασσα και τη Βόρεια Αμερική, ρυθμιστικά πλαίσια ενθαρρύνουν την παράλληλη ανάπτυξη CCS με την παραγωγή. Ωστόσο, η ισορροπία παραμένει δύσκολη: η ανάγκη για νέες επενδύσεις προκειμένου να καλυφθεί η ζήτηση συγκρούεται με την πίεση για γρήγορη απανθρακοποίηση.
Συμπέρασμα
Η παγκόσμια βιομηχανία υδρογονανθράκων βρίσκεται σε μια εποχή αντιθέσεων: συνέχειας και αλλαγής, αβεβαιότητας και στρατηγικής σημασίας. Οι ώριμες λεκάνες εξακολουθούν να παράγουν, οι ανεξερεύνητες περιοχές φέρνουν ενίοτε εκπλήξεις, και το φυσικό αέριο εξελίσσεται σε θεμέλιο της ενεργειακής ασφάλειας. Οι εθνικές εταιρείες αποκτούν ολοένα και μεγαλύτερη ισχύ κι επενδυτική δύναμη, την ώρα που οι δυτικοί κολοσσοί αναδιαμορφώνουν τα χαρτοφυλάκιά τους, ως αποτέλεσμα πιέσεων από τους μέτοχους τους και τις κλιματικές υποχρεώσεις. Η τεχνολογία υπόσχεται χαμηλότερα κόστη και μεγαλύτερη αποδοτικότητα, ενώ η γεωπολιτική επανασχεδιάζει διαδρομές κι υπενθυμίζει ότι η ενέργεια είναι πάντα ζήτημα ισχύος κι ασφάλειας.
Όσο η ενεργειακή μετάβαση εξελίσσεται με ανομοιόμορφους ρυθμούς, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο θα παραμείνουν αναντικατάστατα για την παγκόσμια οικονομία και τη σταθερότητα των αγορών, εξασφαλίζοντας ότι η έρευνα και παραγωγή υδρογονανθράκων θα συνεχίσουν να βρίσκονται στον πυρήνα της παγκόσμιας ενεργειακής σκηνής για τις επόμενες δεκαετίες.
*Ο Κωστής Οικονομόπουλος είναι γεωλόγος-γεωφυσικός πετρελαίου με εμπειρία στην Ελλάδα, Μεσόγειο και Αφρική, Επιστημονικός Συνεργάτης του ΙΕΝΕ