Υποσχόταν φωτισμένους δρόμους, ηλεκτρικό ρεύμα στα σπίτια, νέες βιομηχανίες και θέσεις εργασίας. Παρ’ όλα αυτά, πολλοί πολίτες ένιωθαν φόβο και ανασφάλεια. Οι εφημερίδες ανέφεραν περιστατικά ηλεκτροπληξίας, ενώ οι πόλεις γέμιζαν με επικίνδυνα, ακάλυπτα καλώδια. Στις ΗΠΑ, ο «Πόλεμος των Ρευμάτων» μεταξύ Edison (συνεχές ρεύμα) και Westinghouse–Tesla (εναλλασσόμενο ρεύμα) ενίσχυσε αυτόν τον φόβο. Ο Edison, για να επικρατήσει, διοργάνωνε δημόσιες ηλεκτροπληξίες ζώων, παρουσιάζοντας το εναλλασσόμενο ρεύμα ως επικίνδυνο. Σήμερα, μια αντίστοιχη σύγκρουση παρατηρείται ανάμεσα στα λόμπι των ορυκτών καυσίμων και εκείνα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Παρά τις αντιδράσεις, και οι δύο πλευρές συμβάλλουν στην εξέλιξη της ηλεκτροδότησης, καθώς η ηλεκτρική ενέργεια αποτελεί βασική κοινωνική υποδομή. Είναι όμως τόσο απλή η σύγκριση με το σήμερα. Η ίδια ηλεκτρική ενέργεια που κάποτε θεωρούνταν θαύμα, αντιμετωπίζει ένα νέο και παράδοξο πρόβλημα: την υπερπαραγωγή.
Το παράδοξο της ανανεώσιμης ενέργειας
Η Ελλάδα, όπως και πολλές άλλες χώρες, αντιμετωπίζει ένα νέο ενεργειακό παράδοξο, την υπερπαραγωγή από ανανεώσιμες πηγές, και την αδυναμία αξιοποίησής της. Το 2024 και 2025, μέρος της ηλιακής ενέργειας που παρήχθη δεν καταναλώθηκε. Ο ΑΔΜΗΕ αναγκάστηκε να επιβάλει περιορισμούς στην παραγωγή, με αποτέλεσμα να χαθούν πολύτιμες κιλοβατώρες. Το φαινόμενο αυτό, γνωστό ως «ξύρισμα» (curtailment), οφείλεται στη διαλείπουσα φύση των ΑΠΕ και στην αδυναμία του δικτύου να διαχειριστεί αιχμές παραγωγής. Όταν φυσάει ή έχει έντονη ηλιοφάνεια, η παραγωγή υπερβαίνει τη ζήτηση και το πλεόνασμα απορρίπτεται. Οι λόγοι είναι πολλοί: περιορισμένη σύνδεση των εγκαταστάσεων με το δίκτυο, κορεσμένα καλώδια και ανεπαρκής τεχνολογία μαζικής αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας. Σε περιόδους χαμηλής παραγωγής, οι ρυθμιζόμενες πηγές όπως η υδροηλεκτρική και ο λιγνίτης, αλλά ιδιαίτερα το εισαγόμενο φυσικό αέριο, και η πυρηνική ενέργεια για τις χώρες που παράγουν πυρηνική ενέργεια, καλύπτουν τις ανάγκες.
Οι τιμές και η ζήτηση
Οι αρνητικές τιμές ηλεκτρικής ενέργειας, που αναμένονται σε ιστορικά επίπεδα το τρίτο τρίμηνο του 2025, είναι ενδεικτικές της ασυμμετρίας μεταξύ παραγωγής και ζήτησης. Οι παραγωγοί προτιμούν να πωλούν με ζημιά αντί να σταματήσουν τις μονάδες τους.
Οι βιομηχανίες πλήττονται από το υψηλό κόστος, οι καταναλωτές δεν βλέπουν ουσιαστική μείωση στους λογαριασμούς, και το κράτος καλείται να καλύψει αποζημιώσεις που επιβαρύνουν τα δημόσια οικονομικά.
Οι λύσεις που περιμένουν εφαρμογή
Υπάρχουν πολλές λύσεις για να ξεπεραστούν αυτές οι αιχμές. Πρώτον, να ενθαρρυνθεί η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας κατά τις ώρες εκτός αιχμής – ειδικά το απόγευμα κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Αλλά θα απαιτηθούν δισεκατομμύρια ευρώ για την προσαρμογή των υποδομών για την ενίσχυση των διασυνδέσεων, την διαχείριση χιλιάδων σημείων παραγωγής, την ανάπτυξη της αποθήκευσης και τον εκσυγχρονισμό του δικτύου ώστε να μπορεί να αντέχει καλύτερα στις διακυμάνσεις. Αυτό θα οδηγήσει στην αναθεώρηση των τιμολογίων που εκδίδει ο διαχειριστής και στο πρόσθετο βάρος για τον καταναλωτή.
Προς το παρόν οι απώλειες που προκαλούνται από τις αιχμές δεν φαίνονται να μειώνονται και η ηλεκτρική ενέργεια δεν είναι πλέον απλώς ένα θαύμα, είναι και ένας γρίφος που καλούμαστε να λύσουμε όσο ο άνεμος ή ο ήλιος δεν θα δημιουργούν κανένα οριακό κόστος.
*Ο Γιάννης Μπασιάς είναι ενεργειακός αναλυτής, τέως πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Ελληνικής Διαχειριστικής Εταιρείας Υδρογονανθράκων (ΕΔΕΥ)
(από grtimes.gr)