της εξάρτησης από το ρωσικό φυσικό αέριο ενώ οι αμερικανικές εταιρείες επεκτείνουν την παρουσία τους στη Βόρεια Αφρική με μακροπρόθεσμο επενδυτικό ορίζοντα, εστιάζοντας στην ενέργεια, τις υποδομές και την τεχνολογία. Οι ΗΠΑ στοχεύουν να αντιμετωπίσουν την κινεζική και ρωσική επιρροή εξασφαλίζοντας ενεργειακές συμφωνίες για το δυναμικό σχιστολιθικού φυσικού αερίου της Αλγερίας και τις υπεράκτιες γεωτρήσεις στη Λιβύη, την Αλγερία και το Μαρόκο ώστε να ενισχύσουν τις εξαγωγές τους στην Ευρώπη μετά το 2030.
Η Ευρώπη εισάγει 370 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ανά έτος (Bcm/έτος) παρουσιάζοντας μια σημαντική μείωση σε σχέση με τις εισαγωγές πριν τον Covid και την εισβολή στην Ουκρανία. Το Ισραήλ και η Αίγυπτος παράγουν σήμερα ένα ισοδύναμο 10-15% των αναγκών της ΕΕ, αλλά μόνο ένα μικρό μέρος εξάγεται στην ΕΕ διότι οι ανάγκες παραμένουν τοπικές στην λεκάνη της ΝΑ Μεσογείου και θα παραμείνουν τοπικές, ακόμα και με αναμενόμενη παραγωγή της Κύπρου.
Οι ΗΠΑ δεν μπορούν να εξάγουν σήμερα στην Ευρώπη περισσότερο από 57-60 Βcm υγροποιημένου φυσικού αερίου (ΥΦΑ), σε σύνολο εξαγωγών 123 Βcm, λόγω περιορισμένων υποδομών υγροποίησης μέχρι το 2027.
Η Ελλάδα είναι αναμφισβήτητα ένα σημαντικό μέρος του παζλ της ΝΑ Μεσογείου αλλά είναι επίσης σημαντική και για τον ενεργειακό χώρο της Βόρειας Αφρικής, ειδικά στην περίπτωση οικονομικά αποδεδειγμένων αποθεμάτων υδρογονανθράκων νότια και δυτικά της Κρήτης και στο Ιόνιο Πέλαγος. Βρίσκεται απέναντι από τη Λιβύη και την Αλγερία στο νότο και απέναντι από την Ιταλία στα δυτικά.
Τα εκτιμώμενα αποθέματα φυσικού αερίου από 30 ελληνικούς δυνητικούς στόχους δυτικά, νοτιοδυτικά και νότια της Κρήτης και στο Ιόνιο Πέλαγος κυμαίνονται μεταξύ 70 και 90 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια (Tcf), δηλαδή 1.980 έως 2.550 Bcm, ή με άλλα λόγια 12 έως 15 δισεκατομμύρια βαρέλια ισοδύναμου πετρελαίου (Bbloe). Τα εκτιμώμενα αποθέματα αργού πετρελαίου από το Ιόνιο Πέλαγος και τις χερσαίες περιοχές της δυτικής Ελλάδας υπολογίζονται σε 2 δισεκατομμύρια βαρέλια.
Ακόμη και το 20% μιας εμπορικής εκμετάλλευσης 2.550 Bcm θα μπορούσε να προσφέρει, μετά από μια δεκαετία, μια ισχυρή διόρθωση στο εμπορικό ισοζύγιο της χώρας, καθιστώντας επίσης δυνατή την εξαγωγή φυσικού αερίου και διορθώνοντας την μονομερή εικόνα διαμετακομιστή αλλοδαπών ενεργειακών πόρων.
Τα επιβεβαιωμένα αποθέματα φυσικού αερίου της NΑ Μεσογείου αντιπροσωπεύουν το 1,7% των επιβεβαιωμένων παγκόσμιων αποθεμάτων φυσικού αερίου (3.500/206.000 Bcm). Είναι σημαντικό να τονισθεί ότι η συμβολή της Ελλάδας και της Λιβύης στην παραγωγή φυσικού αερίου, εκατέρωθεν της μέσης γραμμής Ελλάδας – Λιβύης, θα μπορούσε να ανεβάσει τα αποθέματα της ΝΑ Μεσογείου στα δυτικά όριά της, στο 4-5% των συνολικών επιβεβαιωμένων παγκοσμίων αποθεμάτων φυσικού αερίου. Θα πρόκειται για μία συμβολή τόσο των αποθεμάτων της ΝΑ Μεσογείου, όσο και της διασυνδεσιμότητας μεταξύ Βόρειας Αφρικής και Ευρώπης μέσω των χωρικών υδάτων της ελληνικής επικράτειας.
Η Βόρεια Αφρική αναδυόμενη ανταγωνιστική λύση στους ευρασιατικούς διαδρόμους
Παρά την πολιτική αστάθεια, η Βόρεια Αφρική έχει ένα αρκετά ανεπτυγμένο δίκτυο μεταφοράς ενέργειας και τηλεπικοινωνιών, καθιστώντας την ανταγωνιστική εναλλακτική λύση στους αναδυόμενους ευρασιατικούς διαδρόμους IMEC και BRI. Η Βόρεια Αφρική έχει αρκετούς υπάρχοντες και προγραμματισμένους αγωγούς πετρελαίου και φυσικού αερίου ενώ μεγάλα τηλεπικοινωνιακά έργα συμπληρώνουν την ανάπτυξη των δικτύων μεταφοράς.
Οι αγωγοί πετρελαίου και φυσικού αερίου της Βόρειας Αφρικής σχεδιάζονται και κατασκευάζονται παράλληλα με τις ηλεκτρικές και τηλεπικοινωνιακές διασυνδέσεις με την Ευρώπη. Για παράδειγμα το έργο Μέδουσα αφορά ένα υποβρύχιο καλώδιο μήκους 8.700 χιλιομέτρων που υποστηρίζεται από την ΕΕ, και θα συνδέσει το 2026 το Μαρόκο, την Αλγερία, την Τυνησία, τη Λιβύη και την Αίγυπτο με πρόσβαση στο διαδίκτυο 5G. Η Αίγυπτος και η Τυνησία διευρύνουν περιφερειακές διασυνδέσεις για την εξαγωγή πλεονάζουσας ηλεκτρικής ενέργειας, ενώ το Μαρόκο επεκτείνει τις διασυνδέσεις του δικτύου με στόχο τον εφοδιασμό της Ευρώπης σε υδρογόνο.
Η Αλγερία και η Λιβύη παραμένουν σημαντικοί εξαγωγείς πετρελαίου και φυσικού αερίου. Η Αλγερία, ειδικότερα, έχει αυξήσει τις εξαγωγές φυσικού αερίου προς την Ευρώπη ως μέρος της στρατηγικής της ΕΕ για τη μείωση της εξάρτησης από το ρωσικό φυσικό αέριο.
Το ανεκμετάλλευτο σχιστολιθικό αέριο της Αλγερίας, εκτιμάται σε 20 τρισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (Tcm). Τα αποδεδειγμένα χερσαία αποθέματα φυσικού αερίου υπολογίζονται σε 4,5 Tcm, δηλαδή 1,3 φορές τα επιβεβαιωμένα αποθέματα της ΝΑ Μεσόγειου (Ισραήλ, Αίγυπτος, Κύπρος) ή 1,8 φορές τα θεωρητικά αποθέματα της Ελλάδας.
Η Αλγερία στοχεύει να αυξήσει την παραγωγή φυσικού αερίου σε 200 bcm ετησίως, από 137 bcm, για να ενισχύσει τις εξαγωγές προς την Ιταλία, την Ισπανία και τη Γερμανία και έχει ικανότητα υγροποίησης 25,3 εκατομμυρίων τόνων ετησίως. Συγκριτικά με τις ετήσιες ανάγκες της ΕΕ (370 Bcm) θα εξάγει διεθνώς ετησίως το αντίστοιχο του 54% των αναγκών της ΕΕ.
Το Μαρόκο αναδύεται ως κόμβος μεταφοράς του φυσικού αέριου της Δυτικής Αφρικής. Ενδείκνυται για εισαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου από τις ΗΠΑ και επιπρόσθετα, ο αγωγός φυσικού αερίου Νιγηρίας-Μαρόκου μήκους 5.600 χλμ. θα μπορούσε να μετατρέψει το Μαρόκο σε αληθινό περιφερειακό κόμβο φυσικού αερίου. Μεταξύ των μεγάλων εταιρειών και οι ExxonMobil και Chevron στοχεύουν σε αυτές τις προοπτικές της ατλαντικής ακτής του Μαρόκου.
Η Λιβύη έχει τα μεγαλύτερα αποδεδειγμένα αποθέματα πετρελαίου της Αφρικής, 48,4 δισεκατομμύρια βαρέλια (Bblo) και 1,5 Τcm φυσικού αερίου. Το πρόσθετο δυναμικό φυσικού αερίου στα όρια της μέσης γραμμής με την Ελλάδα, θα μπορεί να προσφέρει υψηλά κέρδη.
Η Αίγυπτος, ο κάποτε ανερχόμενος εξαγωγέας υγροποιημένου φυσικού αερίου, παρουσιάζει απότομη μείωση των εξαγωγών φυσικού αερίου λόγω πτώσης της παραγωγής και της υψηλής εγχώριας ζήτησης και σχεδιάζει να αυξήσει τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας από 5% το 2024 σε 42% το 2030. Όμως, το παλιό δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας δεν υποστηρίζει μεγάλα έργα ανανεώσιμων πηγών, ενώ υψηλό κόστος και περιορισμένη χρηματοδότηση επιβραδύνουν την ανάπτυξη.
Υφιστάμενοι αγωγοί φυσικού αερίου:
• Transmed (2.475 χλμ.), συνδέει την Αλγερία με την Ιταλία μέσω Τυνησίας και Σικελίας με παροχή 60 χιλιάδες κυβικά μέτρα (Mcm) και δυναμικότητα 110 Mcm ημερησίως,
• Greenstream (520 χλμ.), συνδέει τη Λιβύη με την Ιταλία με 8 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ετησίως, αλλά η παραγωγή παρουσιάζει διακυμάνσεις λόγω της πολιτικής αστάθειας της Λιβύης,
• Μαγκρέμπ-Ευρώπης (1.400 χλμ.), συνέδεε την Αλγερία με την Ισπανία μέσω Μαρόκου, αλλά σταμάτησε το 2021 λόγω των εντάσεων μεταξύ Αλγερίας-Μαρόκου και θα μπορούσε να επανεκκινήσει.
Επερχόμενα έργα αγωγών φυσικού αερίου:
• Αγωγός Νιγηρίας-Μαρόκου (5.600 χλμ.), θα συνδέει τη Νιγηρία με το Μαρόκο, μέσω 11 χωρών της Δυτικής Αφρικής μετατρέποντας το Μαρόκο σε περιφερειακό κόμβο ΦΑ, με αναμενόμενη ολοκλήρωση το 2046 και κόστος 25 δισεκατομμύρια δολάρια.
• Trans-Saharan Gas Pipeline (TSGP) (4.128 χλμ.), θα συνδέσει τη Νιγηρία με την Αλγερία, για εξαγωγές προς την Ευρώπη. Η ολοκλήρωση αναμένεται έως το 2035 με κόστος 13 δισεκατομμύρια δολάρια,
• Αγωγός υδρογόνου SoutH2 (3.300 χλμ.), θα συνδέει τη Βόρεια Αφρική με την Ιταλία, την Αυστρία και τη Γερμανία προγραμματιζόμενο για την δεκαετία του 2030.
Συμπερασματικά, η Βόρεια Αφρική αναδεικνύεται σε δυναμικό και στρατηγικά σημαντικό ενεργειακό και τεχνολογικό κόμβο, ανταγωνιζόμενη τους ευρασιατικούς διαδρόμους IMEC και BRI, χάρη στο ισχυρό ενεργειακό της δυναμικό και την αναπτυσσόμενη υποδομή μεταφοράς και επικοινωνιών.
Σε αυτό το γεωστρατηγικό πλαίσιο, η Ελλάδα αποκτά κρίσιμο ρόλο. Η γεωγραφική της θέση, το ενεργειακό της δυναμικό σε υδρογονάνθρακες και η σημασία των χωρικών της υδάτων, ενισχύουν τον άξονα σύνδεσης Αφρικής–Ευρώπης και η χώρα θα πρέπει να θεωρηθεί κρίσιμος κρίκος στη διασυνδεσιμότητα των δύο ηπείρων.
(αναδημοσίευση από το www.defence-point.gr)
*Ο κ. Γιάννης Μπασιάς είναι ενεργειακός αναλυτής και τέως Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της Ελληνικής Διαχειριστικής εταιρείας Υδρογονανθράκων (ΕΔΕΥ).