σοβαρά προβλήματα σήμερα. Και αυτό είναι οι μετασχηματιστές.
Δεν θα ήταν υπερβολή να ειπωθεί πως οι μετασχηματιστές δεν αποτελούν απλώς το θεμέλιο των ηλεκτρικών δικτύων και των ηλεκτρικών συσκευών, αλλά είναι ο λόγος που ο ηλεκτρισμός είναι διαθέσιμος για δισεκατομμύρια ανθρώπους. Εξάλλου, χωρίς τους μετασχηματιστές, η ηλεκτρική ενέργεια δεν θα μπορούσε να ταξιδέψει από μία μονάδα παραγωγής που βρίσκεται εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά σε ένα σπίτι ή μία επιχείρηση, ούτε θα μπορούσε να μεταφερθεί από το δίκτυο στις μεμονωμένες συσκευές. Όμως, καθώς η ανάγκη για περισσότερη ηλεκτρική ενέργεια— και επομένως περισσότερους μετασχηματιστές— εντείνεται, οι άνθρωποι της αγοράς προειδοποιούν για μία αλυσίδα εφοδιασμού στα πρόθυρα της κατάρρευσης.
Το πρόβλημα εντοπίζεται κυρίως στις μεγάλες δυτικές αγορές, όπως η Ευρώπη και οι ΗΠΑ. Εκεί, η βιομηχανία κατασκευής ηλεκτρικού εξοπλισμού, μεταξύ αυτών και οι μετασχηματιστές, πέρασε από διάφορα σκαμπανεβάσματα κατά τον τελευταίο αιώνα ύπαρξής της. Πιο πρόσφατη η οικονομική κρίση του 2008, όταν η ζήτηση ηλεκτρισμού τελμάτωσε και οι υψηλότατες επενδύσεις για την κατασκευή μετασχηματιστών κατέστησαν μη βιώσιμες.
Η αλήθεια είναι πως οι μετασχηματιστές μεγάλης κλίμακας που χρειάζονται σε μεγάλες ενεργειακές μονάδες είναι εξαιρετικά δυσχερείς και χρονοβόρες στην κατασκευή. Απαιτούν πρώτες ύλες με έντονη εμπορική μεταβλητότητα όπως ο χαλκός και ο χάλυβας. Μάλιστα, συγκεκριμένα κομμάτια των μετασχηματιστών δεν μπορούν να φτιαχτούν από οποιοδήποτε είδος χάλυβα, αλλά χρειάζονται χάλυβα με προσανατολισμένους κόκκους (GOES/ CRGO), ο οποίος παράγεται από πολύ συγκεκριμένα εργοστάσια. Φυσικά, η ύπαρξη κατάλληλα εκπαιδευμένου προσωπικού και κατάλληλων υποδομών για την παραγωγή και τη μεταφορά αυτού του ιδιαίτερα ευαίσθητου εξοπλισμού είναι εξίσου κρίσιμες.
Έχοντας την εμπειρία της φούσκας του 2008 και δεδομένου του υψηλού κόστους, αρκετές επιχειρήσεις του κλάδου δεν έχουν αναπτυχθεί ιδιαίτερα την τελευταία δεκαπενταετία, φροντίζοντας να λειτουργούν επαρκώς ώστε να καλύπτουν την υποτονική ζήτηση στην αγορά, κυρίως λόγω βλαβών ή παλαιότητας των υφιστάμενων μετασχηματιστών. Η εικόνα αυτή, όμως, άλλαξε τα πρόσφατα.
Πρώτα και κύρια, όλες οι εκτιμήσεις προβλέπουν ότι η ζήτηση της ηλεκτρικής ενέργειας θα εκτιναχθεί κατά τις επόμενες δεκαετίες, αφενός λόγω της ανάπτυξης της ΑΙ, και αφετέρου λόγω του εξηλεκτρισμού εντός της ενεργειακής μετάβασης. Λόγω αυτών, θα αυξηθεί και η ανάγκη αναβάθμισης των ηλεκτρικών δικτύων, καθώς οι απαρχαιωμένες υποδομές θα πρέπει να αντικατασταθούν ώστε να σηκώσουν το βάρος της σύγχρονης παραγωγής και κατανάλωσης. Πέραν αυτών, δεν πρέπει να υποτιμούνται οι απρόβλεπτοι παράγοντες. Για παράδειγμα, μαζικές φυσικές καταστροφές όπως καταιγίδες ή πυρκαγιές μπορούν να καταστρέψουν δεκάδες μετασχηματιστές μεγάλης κλίμακας. Δεν λείπουν, βέβαια, και οι υβριδικές απειλές, όπως το δια ζώσης σαμποτάζ ή οι κυβερνοεπιθέσεις σε τέτοιες υποδομές.
Ως εκ τούτου, η σημερινή αγορά χρειάζεται πολλούς περισσότερους μετασχηματιστές από όσους μπορεί να προμηθευτεί. Σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, η παραλαβή ενός μεγάλου μετασχηματιστή μπορεί να πάρει ακόμα και 5 χρόνια. Αυτό σημαίνει πως μεγάλα έργα που χρειάζονται μετασχηματιστές, όπως οι μονάδες ΑΠΕ, τα data centers, ή ακόμα και συγκροτήματα κατοικιών δεν μπορούν να συνδεθούν στο δίκτυο για χρόνια. Ορισμένοι αποφασισμένοι πελάτες είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν ακριβά για έναν μετασχηματιστή ώστε να παρακάμψουν τις λίστες αναμονής, ξοδεύοντας δεκάδες φορές περισσότερο από το αρχικό κόστος του. Για άλλους, η παύση ή ακόμα και η ακύρωση αυτών των έργων ακούγεται πιο λογική επιλογή. Και η κατάσταση αναμένεται να επιδεινωθεί εξαιτίας του εμπορικού πολέμου.
Από την πλευρά τους, οι κατασκευαστές μετασχηματιστών εξηγούν πως δεν μπορούν να προχωρήσουν σε μαζικές επενδύσεις χωρίς να έχουν σαφή εικόνα και σοβαρές εγγυήσεις για τη μακροπρόθεσμη ζήτηση. Για παράδειγμα, αν τελικά η ΑΙ είναι πολύ λιγότερο ενεργοβόρα ή αν η πράσινη μετάβαση παγώσει, τότε η ζήτηση θα επηρεαστεί ανάλογα. Οι άνθρωποι της αγοράς ζητούν πρωτοβουλίες από τις κυβερνήσεις, είτε παρέχοντας οικονομικά κίνητρα για αυτές τις επενδύσεις, είτε εξασφαλίζοντας τη ζήτηση για τις επόμενες δεκαετίες. Ωστόσο, αυτό είναι κάτι δύσκολα αποδεκτό για τις περισσότερες κυβερνήσεις. Πρώτον, γιατί τα δημοσιονομικά των περισσότερων δυτικών κρατών είναι ήδη πολύ πιεσμένα και οι ψηφοφόροι δυσανασχετούν όταν το δημόσιο χρηματοδοτεί τον ιδιωτικό τομέα. Δεύτερον, διότι οι μετασχηματιστές ως προϊόν δεν είναι αρκετά “ελκυστικοί” για τον μέσο άνθρωπο, ειδικά σε σύγκριση με δημοφιλείς τομείς όπως οι αμυντικοί εξοπλισμοί ή η ΑΙ.
Ως τούτου, ο ηλεκτρικός κλάδος βρίσκεται μπροστά σε ένα δισεπίλυτο πρόβλημα. Το βασικό συστατικό για κάθε σύγχρονη ενεργειακή επένδυση είναι σε κρίσιμη έλλειψη. Με ορισμένες πρόσφατες περιπτώσεις μπλακάουτ να λειτουργούν ως παραδείγματα προς αποφυγή, οι πάροχοι ενέργειας και οι διαχειριστές δικτύων έχουν κάθε λόγο να ανησυχούν για το πώς θα αντιμετωπίσουν ακόμα και ένα μεμονωμένο περιστατικό δυσλειτουργίας κάποιου μετασχηματιστή από τους εκατοντάδες που στηρίζουν τις εθνικές υποδομές.