Ο κ. Μαυροειδής, γόνος της Μάνης και καθηγητής (tenured) Αλλοδαπού και Συγκριτικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Columbia, σ’ αυτή την αποκλειστική συνέντευξη εξηγεί στην «Κ» τις αντιφάσεις και τα αδιέξοδα του ακραίου –και ακραία μεταβλητού– προστατευτισμού που επιχειρεί να εφαρμόσει ο Τραμπ. Μιλήσαμε επίσης για τις πιθανές συνέπειες για την παγκόσμια οικονομία της σύγκρουσης Κίνας – ΗΠΑ, για τις προοπτικές επιβίωσης του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου και για το αν, πέρα από τις αγορές ομολόγων, μπορεί το αμερικανικό σύστημα διακυβέρνησης να εκτρέψει τον Αμερικανό πρόεδρο από την άφρονα πορεία που ακολουθεί.
«Οταν ήμουν νεαρός φοιτητής, μας έβαζαν να διαβάζουμε Κίντλμπεργκερ (σ.σ.: Τσαρλς Κίντλμπεργκερ, οικονομικός ιστορικός και συγγραφέας του “The World in Depression, 1929-1936”)», λέει ο κ. Μαυροειδής, που σπούδασε Οικονομικά και Νομικά και στο Columbia διδάσκει και στη Σχολή Δημόσιας Πολιτικής. «Τι έλεγε ο Κίντλμπεργκερ; Οτι το συμφέρον του ηγεμόνα στη διεθνή σκηνή είναι να φτιάξει ένα σύστημα όπου οι μικροί παίκτες αντιλαμβάνονται ότι οι κανόνες τους επιτρέπουν να αναπτυχθούν. Τώρα έχουμε τρεις μεγάλους παίκτες: τις ΗΠΑ, την Κίνα και την Ευρώπη. Για να υπάρξει ένα νέο σύστημα κανόνων για το εμπόριο, πρέπει αυτοί οι τρεις να συνεννοηθούν. Αλλά πώς να γίνει αυτό, όταν οι ΗΠΑ δεν μιλάνε με την Κίνα και η Ευρώπη δεν μπορεί να μιλήσει με μία φωνή;».
Η Ε.Ε., θεωρητικά, σύμφωνα με τον κ. Μαυροειδή (πρώην στέλεχος και νομικός σύμβουλος επί σχεδόν τρεις δεκαετίες του ΠΟΕ), θα μπορούσε να ηγηθεί σήμερα της προσπάθειας οικοδόμησης του νέου συστήματος κανόνων για το διεθνές εμπόριο και ενός νέου ΠΟΕ, προσαρμοσμένου στη νέα εποχή. Το υφιστάμενο σύστημα, ακόμη και πριν επιστρατεύσει ο Τραμπ την μπάλα κατεδάφισής του, ήταν εντελώς παρωχημένο, τονίζει. «Χρειάζεται νέα συμφωνία για τις επιδοτήσεις· η υπάρχουσα ισχύει από το 1994 και είναι εντελώς ξεπερασμένη. Δεν υπάρχει τίποτα στον ΠΟΕ περί οικονομικής ασφάλειας. Χρειάζονται νέα μέτρα για την κλιματική αλλαγή και μια άλλη προσέγγιση σχετικά με τη σύνδεση εμπορίου και ανάπτυξης (development). Θα μπορούσε η Ευρώπη να ηγηθεί σ’ αυτή την προσπάθεια ανοικοδόμησης του συστήματος, χωρίς τη συμμετοχή της Κίνας και των ΗΠΑ, και αφού το ολοκληρώσουν να πουν στις δύο υπερδυνάμεις να προσχωρήσουν κι αυτές. Εγώ δεν βλέπω άλλη προοπτική».
Θα επιβιώσει όμως ο ΠΟΕ; Δεν αποτελούν αυτά που κάνει ο Τραμπ το τελικό καρφί στο φέρετρο ενός οργανισμού που ήδη, εδώ και αρκετά χρόνια, έχει παραλύσει ως θεσμός επίλυσης διαφορών και επιβολής των κανόνων;
«”Η είδηση ότι έχω πεθάνει είναι κάπως υπερβολική”, είχε πει ο Μαρκ Τουέιν. Το ίδιο νομίζω ισχύει και για τον ΠΟΕ – είναι υπερβολή να πούμε ότι έχει πεθάνει. Αυτό που έγραφα σε πρόσφατο βιβλίο μου είναι ότι πρέπει να κρατήσουμε ζωντανό τον ΠΟΕ, έστω με μηχανική υποστήριξη, μέχρι να έρθουν καλύτερες μέρες».
Πώς θα περιέγραφε τη ζημιά που κάνει με τον προστατευτισμό, αλλά και με τις παλινωδίες του στην εμπορική πολιτική, ο Τραμπ; «Οταν κάνουμε μια συμφωνία εμπορίου, το κάνουμε για έναν κυρίως λόγο: για να έχουμε σιγουριά για το συναλλακτικό κόστος», απαντάει. «Εγώ κατάγομαι από το Νεοχώρι Μάνης. Παράγουμε, νομίζω, το καλύτερο λάδι στην Ελλάδα. Αν θέλω να το πουλήσω στην Αμερική, θέλω να ξέρω, πέρα από το κόστος παραγωγής, ότι θα κοστίσει ένα επιπλέον 10% για τα μεταφορικά και 10% σε δασμούς. Με αυτά που κάνει ο Τραμπ, αυτή η σιγουριά χάνεται. Αυτό έχει μεγάλο κόστος για το διεθνές εμπόριο».
Λίγα λεπτά πριν μιλήσουμε, η Κίνα είχε ανακοινώσει αντίποινα στα αντίποινα του Τραμπ, ανεβάζοντας το επίπεδο των δασμών στις αμερικανικές εισαγωγές στο 84%. Λίγο μετά τη συνομιλία μας ο Τραμπ απάντησε ανακοινώνοντας (μέσω Truth Social και σχεδόν σίγουρα χωρίς διαβούλευση με το οικονομικό του επιτελείο) νέα κλιμάκωση, στο 125%. Τι σημαίνει για την παγκόσμια οικονομία ένας εμπορικός πόλεμος τέτοιας σφοδρότητας μεταξύ των δύο οικονομικών υπερδυνάμεων του πλανήτη, με διμερείς εμπορικές συναλλαγές που άγγιξαν πέρυσι τα 600 δισ. δολάρια;
«Το σοκ για την αμερικανική οικονομία θα είναι μεγάλο. Πρέπει να δούμε τι θα γίνει τον Μάιο ή τον Ιούνιο, όταν θα πρέπει να εισάγουν νέα αυτοκίνητα. Τώρα υπάρχει ακόμη στοκ, έκαναν αυξημένες εισαγωγές προλαμβάνοντας τα μέτρα του Τραμπ. Οταν τελειώσει όμως, τι θα γίνει;»
Επιπλέον, με τέτοιο ύψος δασμών, εξηγεί ο καθηγητής του Columbia, «όλη αυτή η παραγωγή των Κινέζων κάπου πρέπει να πάει. Πού θα πάει λοιπόν; Αναγκαστικά θα πάει στην Ευρώπη – δεν μπορούν να την απορροφήσουν η Καμπότζη ή το Βιετνάμ. Τι θα κάνει τότε η Ευρώπη; Θα πάρει αντίμετρα (για να περιορίσει τις εισαγωγές από την Κίνα)». Αν δεχθεί όλες τις εισαγωγές από την Κίνα, θα κλείσουν ανταγωνιστικές επιχειρήσεις στην Ε.Ε. «και θα υπάρξουν κοινωνικά προβλήματα – ανεργία κ.λπ.».
«Αυτό είναι το χειρότερο σενάριο», συνεχίζει. «Θα αρχίσουν και οι υπόλοιπες χώρες να επιβάλλουν δασμούς ή μία στην άλλη, θα ξεκινήσει ένα καθοδικό σπιράλ και θα βιώσουμε ξανά αυτό που έγινε μετά το 1929 –με τα μέτρα προστατευτισμού ανά τον κόσμο που έφεραν την παγκόσμια οικονομική κρίση– και μας οδήγησε εκεί που μας οδήγησε».
Ποιος από τους δύο γίγαντες της παγκόσμιας οικονομίας θα λυγίσει πρώτος; «Είναι δύσκολο να προβλέψει κανείς. Αλλά η Κίνα αντέχει. Η Κίνα δεν είναι Ρωσία. Η Ρωσία έχασε τον Ψυχρό Πόλεμο όταν έφτασε να δαπανά το 70% του κρατικού της προϋπολογισμού για την άμυνα. Η κινεζική οικονομία όμως είναι πολλές φορές μεγαλύτερη από τη ρωσική και, σε αντίθεση με την ΕΣΣΔ, είναι ενταγμένη στο διεθνές οικονομικό σύστημα».
Εχουμε τρεις μεγάλους παίκτες: τις ΗΠΑ, την Κίνα και την Ευρώπη. Για να υπάρξει ένα νέο σύστημα κανόνων για το εμπόριο πρέπει αυτοί οι τρεις να συνεννοηθούν, λέει ο Πέτρος Μαυροειδής.
Ο προστατευτισμός
Η συζήτηση στρέφεται στο πολιτικό υπόβαθρο του οικονομικού εθνικισμού του Τραμπ. «Σε όλες τις αναλύσεις που βλέπω, το ποσοστό υποστήριξης των Αμερικανών για το ελεύθερο εμπόριο είναι πολύ χαμηλό. Δεν είναι τυχαίο που ο Τζο Μπάιντεν δεν άλλαξε τίποτα στην πολιτική του Τραμπ για το εμπόριο. Ο λόγος, κατά τη γνώμη μου, είναι ότι οι Αμερικανοί δεν έχουν κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας, επειδή δεν θέλουν να πληρώνουν υψηλούς φόρους. Στην Ευρώπη γνωρίζουν ότι αν υπάρξει κάποιο αρνητικό σοκ από το εμπόριο, έχουν το δίχτυ ασφαλείας».
Αυτοί που έχουν χάσει τις δουλειές τους από το ελεύθερο εμπόριο στις ΗΠΑ, υπενθυμίζει ο κ. Μαυροειδής, «είναι οι ανειδίκευτοι εργάτες», οι οποίοι έχουν αποδειχθεί πολύ επιρρεπείς στη δημαγωγική σαγήνη του Νεοϋορκέζου μεγιστάνα του real estate. Ωστόσο, όπως σαφώς υπονοεί, οι υποσχέσεις του Τραμπ προς τους Αμερικανούς εργάτες ότι ο προστατευτισμός θα τους δώσει νέα πνοή, θα πέσουν στο κενό.
«Κάποτε, χρόνια πριν, τα έσοδα από τους δασμούς ίσως μπορούσαν να χρηματοδοτήσουν το αμερικανικό κοινωνικό κράτος. Σήμερα μπορούν να καλύψουν μόνο το 3% των δαπανών του. Επιπλέον, η αύξηση των δασμών θα οδηγήσει σε πτώση των εισαγωγών, άρα σε πτώση των εσόδων. Αυτά που ισχυρίζεται ο Τραμπ σχετικά με τους δασμούς είναι εντελώς αντιφατικά, και πηγαίνουν ενάντια στις πιο βασικές παραδοχές των οικονομικών».
Κατάχρηση εξουσίας
Πέρα από οικονομικό αναλφαβητισμό, οι δασμοί του Τραμπ πάσχουν και από σοβαρά ζητήματα νομιμότητας. Ρώτησα τον κ. Μαυροειδή αν θεωρεί ότι έχει ο Τραμπ την εξουσία να λαμβάνει αυτά τα μέτρα χωρίς την έγκριση του Κογκρέσου.
«Εγινε ήδη προσφυγή εναντίον του ακριβώς γι’ αυτό το θέμα», λέει. «Οι δασμοί είναι αρμοδιότητα του Κογκρέσου. Το λέει ρητά το άρθρο 1, παράγραφος 8, του αμερικανικού συντάγματος. Δεν υπάρχει κάτι πιο ξεκάθαρο. Ο Τραμπ επικαλείται συνεχώς το International Emergency Economic Powers Act, γνωστό ως IEEPA. Ο νόμος αυτός, ωστόσο, θεσπίστηκε για κατάσταση πολέμου ή αντίστοιχα ακραίες συνθήκες. Αυτό που κάνει ο Τραμπ (σ.σ.: να προφασίζεται την ύπαρξη μιας παγκοσμίου κλίμακας κατάσταση εκτάκτου ανάγκης για να επιβάλει με εκτελεστικά διατάγματα τους δασμούς) είναι τελείως τρελό. Πιστεύω ότι οι δικαστές, όσο πολιτικοποιημένοι κι αν είναι, θα κρίνουν ότι υπάρχει καταστρατήγηση του συντάγματος. Και αυτό θα του κοστίσει πολύ».
Μετά την αναδίπλωση
Την Πέμπτη, μετά την ανακοίνωση της αναστολής των ανταποδοτικών δασμών για 90 μέρες, είχαμε νέα επικοινωνία με τον καθηγητή Μαυροειδή. «Ο Τραμπ ανακοίνωσε ότι το έκανε ανταποκρινόμενος στις εκκλήσεις δεκάδων χωρών που ζητούν συναντήσεις για διαπραγμάτευση», σχολίασε. «Δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν κάτι τέτοιο. Στην πραγματικότητα υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν το αντίθετο (π.χ. η Ε.Ε. ανακοίνωσε χθες –σ.σ.: την Τετάρτη– αντίποινα για τους δασμούς στον χάλυβα και το αλουμίνιο). Αυτό που είναι σαφές είναι ότι οι χρηματιστηριακές αγορές κατέρρευσαν και τα αμερικανικά ομόλογα πιέστηκαν έντονα».
Δήλωσε πάντως διστακτικός να σημάνει λήξη συναγερμού. «Ναι, η παύση προκάλεσε ανακούφιση, αλλά πρέπει να γίνουν πολύ περισσότερα ώστε να επιστρέψουμε σε ένα σύστημα βασισμένο σε κανόνες. Μόνο τότε θα γυρίσουμε σελίδα οριστικά».
«Η εκ νέου δέσμευση (σε ένα νέο σύστημα κανόνων) δεν είναι το ίδιο με την τήρηση του τρέχοντος πλαισίου», τόνισε. «Πρέπει πράγματι να επανεξετάσουμε βασικούς θεσμούς και πτυχές του συστήματος. Αλλά αν όλοι αποφασίσουμε να το κάνουμε αυτό εντός του πλαισίου των πολυμερών διαπραγματεύσεων (του ΠΟΕ), τότε ναι, θα έχουμε την πολυπόθητη αλλαγή σελίδας. Μια συμφωνία των ΗΠΑ με την Κίνα είναι το πρώτο απαραίτητο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση».
(από την εφημερίδα «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ»)