να ενώσει τον παγκόσμιο Νότο, επιφέροντας καίριο πλήγμα στην ηγεμονία των ΗΠΑ. Η συμφωνία Ρωσίας-Ιράν που υπογράφηκε κατά τη διάρκεια συνάντησης μεταξύ των διοικητών των κεντρικών τραπεζών των δύο χωρών στη Ρωσία επιτρέπει σε τράπεζες και οικονομικούς παράγοντες να χρησιμοποιούν υποδομές, συμπεριλαμβανομένων διατραπεζικών συστημάτων εκτός SWIFT για συναλλαγές σε τοπικά νομίσματα.
Τόσο το Ιράν όσο και η Ρωσία υπόκεινται σε κυρώσεις των ΗΠΑ, οι οποίες έχουν παρακινήσει τους αναδυόμενους συμμάχους να χαράξουν το δικό τους μονοπάτι στην παγκόσμια οικονομία και να απομακρυνθούν από τα παραδοσιακά νομισματικά συστήματα, δίδοντας ουσιαστικά ώθηση σε μια νέα τάση μεταξύ των χωρών του κόσμου να απομακρυνθούν από το δολάριο. Τα τελευταία χρόνια, η Ρωσία και το Ιράν έχουν αυξήσει τις πωλήσεις πετρελαίου σε εναλλακτικά νομίσματα και βρήκαν αγοραστές στην Κίνα, την Ινδία και αλλού που είναι πρόθυμοι να αγοράσουν σε χαμηλότερες τιμές, επειδή η πληρωμή σε εγχώριο νόμισμα αντί σε δολάρια μειώνει το κόστος συναλλαγής. Τον περασμένο Οκτώβριο, η Royal Bank of Canada ανέφερε ότι το 25% του εμπορίου της Ρωσίας με χώρες εκτός της Κίνας διακανονίστηκε με το κινεζικό γιουάν.
Ο κυρίαρχος ρόλος του δολαρίου στο διεθνές νομισματικό σύστημα έδωσε τη δυνατότητα στη χώρα να απευθύνει απειλές αποκλεισμού από το χρηματοπιστωτικό σύστημα που βασίζεται στο δολάριο ως μοχλό πίεσης έναντι των εθνών που δεν συνετίζονται. Και αυξάνονται συνεχώς τα κράτη που θεωρούν ότι μπορούν να βρεθούν ανά πάσα στιγμή στην θέση της Ρωσίας και επιθυμούν να μειώσουν την εξάρτησή τους από τις πληρωμές σε δολάρια. Η Βραζιλία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Σαουδική Αραβία έλαβαν πρόσφατα μέτρα που θέτουν τις βάσεις για το εμπόριο που παρακάμπτει το δολάριο.
Παράδειγμα το εμπόριο πετρελαίου
Στο επίκεντρο βρίσκεται ήδη το εμπόριο πετρελαίου. Μια έκθεση της JPMorgan τον Σεπτέμβριο επιβεβαίωσε ότι όλο και περισσότερο το εμπόριο πετρελαίου πραγματοποιείται με άλλα νομίσματα εκτός από το δολάριο. Η Ρωσία πουλά σε γιουάν Κίνας, ρωσικά ρούβλια, ντιρχάμ Εμιράτων και ρουπίες Ινδίας, σύμφωνα με το Ινστιτούτο Διεθνών Οικονομικών. Το Ιράν, το οποίο πουλά κυρίως πετρέλαιο στην Κίνα σε γιουάν, έχει επίσης αυξήσει τις εξαγωγές. Πέρυσι, το Πακιστάν άρχισε να πληρώνει για τις αποστολές ρωσικού πετρελαίου σε κινεζικό νόμισμα εν μέσω έλλειψης δολαρίων στη χώρα της Νότιας Ασίας. Ένα ινδικό διυλιστήριο παρέλαβε ένα φορτίο πετρελαίου των Εμιράτων και το πλήρωσε σε ρουπίες Ινδίας, αφού οι κυβερνήσεις τους υπέγραψαν συμφωνία το καλοκαίρι για διαπραγμάτευση σε δικά τους νομίσματα. Η Βραζιλία και η Κίνα ολοκλήρωσαν την πρώτη τους συναλλαγή εμπορευμάτων σε τοπικό νόμισμα το φθινόπωρο, που αφορούσε μια αποστολή βραζιλιάνικου πολτού. Και τον Νοέμβριο, η Κίνα και η Σαουδική Αραβία κατέληξαν σε συμφωνία ανταλλαγής νομισμάτων αξίας περίπου 7 δισεκατομμυρίων δολαρίων, σηματοδοτώντας ένα ακόμη βήμα στην τάση αποδολαριοποίησης.
Ωστόσο, η πιο σοβαρή πρόκληση για την κυριαρχία του δολαρίου προέρχεται από τις χώρες BRICS, χάρη στο αυξανόμενο μέγεθος και την επιρροή του μπλοκ στο παγκόσμιο εμπόριο. Η ομάδα των αναδυόμενων χωρών σχηματίστηκε το 2006 από τη Βραζιλία, τη Ρωσία, την Ινδία και την Κίνα, με τη Νότια Αφρική να προσχωρεί το 2010. Διευρύνθηκαν το 2024 με την εισαγωγή πέντε νέων χωρών, όπως η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Αίγυπτος, το Ιράν και η Αιθιοπία, αλλά υπάρχουν και άλλες χώρες που έχουν υποβάλει αιτήσεις για να συμμετάσχουν σε αυτην την πρώτη σημαντική απόπειρα αποδολαριοποίησης, συμπεριλαμβανομένων έως και 16 νέων χωρών που ενδέχεται να ενταχθούν στους BRICS το 2024.
Ήδη η Ρωσία ζήτησε από την ομάδα των BRICS να εγκαταλείψουν το δολάριο στις μεταξύ τους αγοραπωλησίες σιτηρών. Αντ' αυτού προτείνει οι συναλλαγές να πραγματοποιούνται στα εθνικά τους νομίσματα. Σύμφωνα με εκτιμήσεις της Ένωσης Rusgrain, οι πέντε χώρες BRICS στο τέλος του 2023 παρήγαγαν συνολικά 1,17 δισεκατομμύρια τόνους σιτηρών ετησίως (42% της παγκόσμιας παραγωγής) και κατανάλωσαν 1,1 δισεκατομμύρια τόνους (40% της παγκόσμιας κατανάλωσης). Μετά την επέκταση, η παραγωγή σιτηρών του ομίλου θα ανέλθει σε 1,23 δισεκατομμύρια τόνους ετησίως (44% του κόσμου) και η κατανάλωση θα πλησιάσει την παραγωγή, δηλαδή 1,22 δισεκατομμύρια τόνους (επίσης 44%).
Επιπλέον, η Αίγυπτος, η Αιθιοπία και η Σαουδική Αραβία περιβάλλουν τη Διώρυγα του Σουέζ, ένα βασικό πέρασμα για τη ροή αγαθών στις διεθνείς αγορές, κάτι που σημαίνει ότι οι BRICS επηρεάζουν πάνω από το 12% του παγκόσμιου εμπορίου.Τον Αύγουστο του περασμένου έτους, ο Πρόεδρος της Βραζιλίας Λουίζ Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα κάλεσε τα έθνη των BRICS να δημιουργήσουν ένα κοινό νόμισμα για το εμπόριο και τις επενδύσεις μεταξύ τους. Η ομάδα των BRICS επιδιώκει επίσης να δημιουργήσει τις δικές της διαδικτυακές υπηρεσίες και να μην εξαρτάται από την αμερικανική τεχνολογία για ειδήσεις και μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Σε ένα πρόσφατο άρθρο για το περιοδικό Foreign Policy, ο πρώην οικονομολόγος του Λευκού Οίκου Τζο Σάλιβαν προειδοποίησε ότι ένα νόμισμα που διαχειρίζονται οι BRICS θα μπορούσε να ανατρέψει το δολάριο και να το φέρει σε παρόμοια θέση με τη βρετανική λίρα, η οποία απώλεσε τη διεθνή της κυριαρχία το 1800. Ο Sullivan έθιξε τη σημαντική επιρροή του μπλοκ στις αγορές εμπορευμάτων, δεδομένου ότι η Σαουδική Αραβία, το Ιράν και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα είναι μεταξύ των κορυφαίων εξαγωγέων ορυκτών καυσίμων στον κόσμο, ενώ η Βραζιλία, η Κίνα και η Ρωσία είναι σημαντικοί εξαγωγείς πολύτιμων μετάλλων. Η Σαουδική Αραβία, είπε ο Σάλιβαν, κατέχει περισσότερα από 100 δισεκατομμύρια δολάρια σε αμερικανικά ομόλογα, γεγονός που βοήθησε να ανεβάσει το σύνολο των διαθεσίμων των BRICS στο Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ πάνω από 1 τρισεκατομμύριο δολάρια.
Και οι BRICS δεν είναι η μόνη ομάδα που επιδιώκει να μειώσει την κυριαρχία του δολαρίου. Το περασμένο καλοκαίρι, 10 χώρες της ASEAN συμφώνησαν να σταματήσουν τις συναλλαγές σε δολάριο και να χρησιμοποιήσουν εγχώρια νομίσματα για διασυνοριακούς διακανονισμούς. Το μπλοκ αποτελείται από το Μπρουνέι, την Καμπότζη, την Ινδονησία, το Λάος, τη Μαλαισία, τη Μιανμάρ, τις Φιλιππίνες, τη Σιγκαπούρη, την Ταϊλάνδη και το Βιετνάμ, τα οποία είναι πιθανόν στη λίστα των υποψηφίων χωρών για ένταξη στο BRICS.