Αυτό δεν μειώνει κατ’ ανάγκην τις φυσικές επενδύσεις, αλλά χαμηλώνει τις αποτιμήσεις στα χρηματιστήρια και ιδιαίτερα στο private equity και το venture capital. Πολλές περιοχές επενδύσεων (π.χ. τεχνολογία, crypto, πλατφόρμες, αυτόνομη οδήγηση) αναγνωρίζονται πλέον ως μικρές ή μεγαλύτερες «φούσκες» και επενδυτικά κεφάλαια μετακινούνται προς πιο παραδοσιακές περιοχές σε αναζήτηση προβλέψιμων αποδόσεων.
Η Κίνα περνάει μια έκρηξη COVID που δημιούργησε μόνη της, η οποία επηρεάζει αρνητικά την οικονομία της. Οταν η ένταση της πανδημίας, που τώρα εξαπλώνεται γρήγορα, υποχωρήσει, η οικονομία θα ξαναποκτήσει αναπτυξιακό ρυθμό και η ζήτηση για ενέργεια και μέταλλα θα μεγαλώσει γρήγορα, τροφοδοτώντας τον παγκόσμιο πληθωρισμό αλλά και αυξάνοντας τη συνολική ζήτηση για προϊόντα και υπηρεσίες.
Τα εφοδιαστικά προβλήματα που αντιμετώπισε η βιομηχανία την περίοδο της πανδημίας οδηγούν στη μεταφορά παραγωγής από την Κίνα, τη ΝΑ Ασία και την Ταϊβάν προς τη Β. Αμερική (συμπεριλαμβανομένου του Μεξικού) και την Ε.Ε. Το on-shoring θα δώσει επενδυτική ώθηση στις δυτικές οικονομίες, αλλά θα ανεβάσει μόνιμα το κόστος των προϊόντων.
Το 2022 έδειξε πόσο γρήγορα μπορεί να αναστραφεί η πορεία προς χαμηλότερες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Υπό την πίεση των ελλείψεων φυσικού αερίου επανήλθαν ο λιγνίτης και το κάρβουνο στην ηλεκτροπαραγωγή στην Ευρώπη και την Ελλάδα. Η ταυτόχρονη αντιμετώπιση της ενεργειακής αβεβαιότητας και της κλιματικής απειλής απαιτεί τεράστιες επενδύσεις και νέες πρωτοβουλίες.
Η διαπίστωση της αμυντικής ανεπάρκειας της Ε.Ε. ως συνόλου και η συνεχής παροχή στρατιωτικής βοήθειας προς την Ουκρανία μεταφράστηκαν σε πολιτική δέσμευση των ευρωπαϊκών ηγεσιών για σχεδόν τριπλασιασμό των αμυντικών δαπανών. Οι ανάγκες για πολεμικό υλικό θα γεννήσουν συστηματικά πρόσθετες επενδύσεις με υψηλό τεχνολογικό περιεχόμενο.
Συνοπτικά, η συνολική ζήτηση στην Ε.Ε. παρουσιάζει μικρή αύξηση και η απασχόληση διευρύνεται αργά, παρά τις πληθωριστικές πιέσεις που υποχωρούν. Οι δυσκολίες ενεργειακής τροφοδοσίας αποδείχθηκαν, και με τη βοήθεια του καιρού, διαχειρίσιμες. Τέσσερις περιοχές με πολύ μεγάλο επενδυτικό δυναμικό, ενέργεια, κλίμα, άμυνα και βιομηχανία, αναδείχθηκαν σε προτεραιότητες και θα ενισχυθούν από κοινό ευρωπαϊκό χρήμα με πολύ χαμηλό κόστος.
Αυτές τις θετικές προοπτικές διαπερνούν δύο αβεβαιότητες, ο πόλεμος στην Ουκρανία και οι εκλογές στην Τουρκία, και τις υπονομεύει η αδυναμία της ευρωπαϊκής ηγεσίας να αρθρώσει πειστικές πολιτικές.
Ο πόλεμος Ρωσίας – Ουκρανίας επηρεάζει σημαντικά την οικονομική και πολιτική ανέλιξη της Ε.Ε. και έχει τέσσερις πιθανές εξελίξεις: κλιμάκωση, αμοιβαία φθορά και τερματισμός με ή χωρίς συμφωνία. Η κλιμάκωση είναι σοβαρά επικίνδυνη για όλους τους άμεσα εμπλεκομένους, τους υποστηρίζοντες μια πλευρά και τους απλώς παρατηρούντες, και γι’ αυτό έχει μικρή πιθανότητα. Η συνέχιση του πολέμου θα φθείρει πολύ την Ουκρανία και τη Ρωσία λιγότερο, και θα έχει πολιτικές και οικονομικές επιπτώσεις στην Ε.Ε. Λόγω της αρνητικότητάς της για όλους έχει και αυτή μικρή πιθανότητα. Η λήξη των εχθροπραξιών με συμφωνία μεταξύ των δύο μερών είναι απίθανη με τα σημερινά δεδομένα. Μένει μόνο η λήξη χωρίς συμφωνία, υπό την πίεση των υποστηρικτών της Ουκρανίας, που θα δημιουργήσει ένα νέο status quo, όπως στην Κορέα και την Κύπρο, αλλά θα επιτρέψει τη γρήγορη επιστροφή σε μια οικονομική κανονικότητα, τοπικά και διεθνώς.
Το αποτέλεσμα των επερχόμενων εκλογών στην Τουρκία δεν είναι προβλέψιμο. Η δυσκολία της αντιπολίτευσης να καταλήξει σε κοινό υποψήφιο και η ασφυκτική πίεση που ασκείται στα κόμματά της από την κυβέρνηση αυξάνει την πιθανότητα επανεκλογής Ερντογάν. Ο καλπάζων πληθωρισμός, η αδυναμία του νομίσματος, η μεγάλη κουρδική μειονότητα, τα πολλά διεθνή μέτωπα και η αδυναμία βελτίωσης των σχέσεων με την Ε.Ε. και τις ΗΠΑ τη μειώνουν. Αν εκλεγεί, η κατάσταση με την Ελλάδα θα συνεχιστεί πάνω στον ίδιο καμβά, αλλά ηπιότερα, γιατί η θέση του θα είναι αποδυναμωμένη. Σε περίπτωση νίκης της αντιπολίτευσης μπορεί να υπάρξει βελτίωση των σχέσεων.
Ετσι όπως διαγράφεται συνολικά η εικόνα του 2023, μοιάζει ότι θα προσφέρει στην Ελλάδα περισσότερες ευκαιρίες από τις άμεσα ορατές και λιγότερες απειλές από τις συζητούμενες. Η Ελλάδα οικονομικά θα παρακολουθήσει τις εξελίξεις στην Ε.Ε. με μικρή ίσως θετική απόκλιση. Η έκταση της συμμετοχής της χώρας στις επερχόμενες ενεργειακές και παραγωγικές επενδύσεις στην Ε.Ε. θα πρέπει να είναι πρώτη προτεραιότητα για τη νέα κυβέρνηση. Και μια κυβέρνηση συνεργασίας μετά τις εκλογές μπορεί να αποδειχθεί χρήσιμη στην επιμήκυνση του πολιτικού χρόνου και τη διευκόλυνση επενδύσεων.
* Ο κ. Κώστας Σ. Μητρόπουλος είναι σύμβουλος επιχειρήσεων.
(από την εφημερίδα "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ")