ανθεκτικότητας και της αυτονομίας των χωρών της ΕΕ, καθώς υπάρχει μεγάλη ανισοκατανομή μεταξύ των χωρών που διαθέτουν σημαντικές υποδομές εισαγωγής LNG και υποδομών αποθήκευσης φυσικού αερίου. Για τον εν λόγω σκοπό όλες οι χώρες θα πρέπει να συνεργάζονται για τη μείωση του κόστους ενέργειας για νοικοκυριά και επιχειρήσεις, τη μείωση των ενεργειακών εξαρτημάτων και την εξασφάλιση προμήθειας φυσικού αερίου. Είναι βασικό ότι η τιμή χονδρικής πώλησης ηλεκτρικής ενέργειας στην εσωτερική αγορά της ΕΕ συνδέεται άμεσα με την τιμή του φυσικού αερίου, η οποία εισάγεται μονοπωλιακά από τη Ρωσία, και η σκόπιμη μείωση των προμηθειών φυσικού αερίου αποτελούν την κύρια αιτία των πρόσφατων τιμών φυσικού αερίου, οι οποίες έχουν επηρεάσει την τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας με καύση αερίου ενώ επηρέασαν συνολικά και κάθε μορφή ενέργειας.
Η τιμή της ενέργειας αναμένεται να συνεχίσει να παραμένει υψηλή στην ΕΕ τους επόμενους μήνες, καθώς χρειάζεται χρόνος για να αντικατασταθεί η ρωσική προμήθεια φυσικού αερίου με προμήθειες από άλλες πηγές, ενώ οι χώρες της ΕΕ έχουν θεσπίσει, κανονισμό έκτακτης ανάγκης για την αντιμετώπιση των υψηλών τιμών ενέργειας και βοηθούν τους πολίτες και τις επιχειρήσεις που επηρεάζονται περισσότερο από την ενεργειακή κρίση. Οι νέοι κανόνες που υιοθετήθηκαν από τους υπουργούς ενέργειας της ΕΕ στο Συμβούλιο, συμπληρώνουν τις υφιστάμενες πρωτοβουλίες και νομοθεσία της ΕΕ, που εγκρίθηκαν τους τελευταίους δύο μήνες για να εξασφαλιστεί ο ενεργειακός εφοδιασμός της ΕΕ, όπως ο κανονισμός για την αποθήκευση φυσικού αερίου, ο κανονισμός για τη μείωση της ζήτησης φυσικού αερίου, η δημιουργία ευρωπαϊκής πλατφόρμας και πρωτοβουλίες για τη διαφοροποίηση των πηγών εφοδιασμού.
Τι κάνουν οι χώρες της ΕΕ για την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα της 20ης Οκτωβρίου 2022;
Η τρέχουσα αύξηση των τιμών ενέργειας και των διαταραχών στον ενεργειακό εφοδιασμό, φαίνεται να βρίσκει ενωμένες τις χώρες οι οποίες και συντονίζουν μέτρα για την ανταπόκριση στις αυξανόμενες τιμές και τις ανισορροπίες στο ενεργειακό market test. Η ενότητα μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ είναι απαραίτητη για την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης. Η εργασία με τα μάτια στραμμένα στο μέλλον είναι ο καλύτερος τρόπος για τις χώρες της ΕΕ να μετριαστούν καλύτερα οι επιπτώσεις της κρίσης και να μειωθούν οι κίνδυνοι. Για παράδειγμα, οι κοινές αγορές ενέργειας μπορούν να μειώσουν το κόστος των εισαγωγών, ενώ στο σημερινό πλαίσιο της υψηλής αβεβαιότητας για την παροχή ενέργειας και τις διακοπές παράδοσης από τη Ρωσία, απαιτείται επίσης αλληλεγγύη μεταξύ των χωρών της ΕΕ για την παροχή στήριξης σε αυτές τις χώρες που εξαρτώνται περισσότερο από τη ρωσική ενέργεια και συνεπώς επηρεάζονται περισσότερο από τυχόν περικοπές εφοδιασμού. Καθώς επίσης και η στήριξη των χωρών που δεν έχουν πρόσβαση στο υγροποιημένο φυσικό αέριο και δεν διαθέτουν υποδομές υποδοχής και επαναεριοποίησης υγροποιημένουφυσικού αερίου δυσχεραίνοντας τη θέσης τους για ενεργειακή ασφάλεια.
Είναι γνωστό ότι η χωρητικότητα των τερματικών σταθμών εισαγωγής LNG στην Ευρώπη όσο και η αποθήκευση αερίου, είναι άνισα κατανεμημένη, με σημαντικές πολιτικές και οικονομικές επιπτώσεις. Επιπλέον γίνεται επιτακτική η ανάγκη να να συντονιστεί η πολιτική δράση σε επίπεδο ΕΕ, να προστατευθούν από τις αρνητικές κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες και να εξασφαλιστεί η συνοχή της ασφάλειας του εφοδιασμού από τα υφιστάμενα τερματικά LNG, υποδομές αποθήκευσης (LNG και φυσικού αερίου), και διασυνοριακά δίκτυα μεταφοράς φυσικού αερίου.
Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η τρέχουσα ετήσια συνολική κατανάλωση της Ευρώπης είναι στα επίπεδα των 410,3 bcm, ενώ οι υποδομές τερματικών εισαγωγής υγροποιημένου φυσικού αερίου είναι ελάχιστες ώστε να μπορέσουν να ικανοποιήσουν τόσο υψηλό όγκο κατανάλωσης, με μεγάλο ετήσιο δείκτη ανάπτυξης. Συγκριτικά απαιτούνται 73 τερματικά μεσαίου μεγέθους ώστε να μπορέσουν να εξυπηρετήσουν τέτοια ζήτηση, όταν αυτή τη στιγμή σε λειτουργία βρίσκονται μόνο 23 με σχεδόν μη ισομερή κατανομή στο σύνολο της Ευρώπης και των ενεργειακών της αναγκών.
Χάρτης (1) με υποδομές για υγροποιημένο φυσικό αέριο στην ΕΕ.
(LNG facilities across Europe)
Source: Gas Infrastructure Europe
Οι χώρες αυτές θα πρέπει να αποθηκεύουν το 15% της ετήσιας κατανάλωσης φυσικού αερίου σε αποθέματα που έχουν επικαλυφθεί σε άλλο κράτος μέλος. Ο κανονισμός προβλέπει επίσης την υποχρεωτική πιστοποίηση όλων των υπόγειων φορέων αποθήκευσης φυσικού αερίου για να αποφευχθεί ο κίνδυνος εξωτερικής παρέμβασης.
Πόσο αέριο έχουν αποθηκεύσει οι χώρες της ΕΕ; Ένα από τα μέτρα στα οποία συμφώνησαν τα κράτη μέλη της ΕΕ είναι να αυξήσουν τα αποθέματα φυσικού αερίου βραχυπρόθεσμα, προκειμένου να εξασφαλιστεί επαρκής εφοδιασμός για τους Ευρωπαίους. Η Επιτροπή υπέβαλε πρόταση για να διασφαλιστεί ότι οι δυνατότητες αποθήκευσης στην Ένωση θα συμπληρωθούν πριν από τους ψυχρότερους μήνες και να μπορούν να μοιραστούν σε ολόκληρη την Ένωση, με πνεύμα αλληλεγγύης. Το Συμβούλιο εξέδωσε τον κανονισμό τον Ιούνιο του 2022. Τον Οκτώβριο του 2022, το μέσο επίπεδο πλήρωσης αποθήκευσης φυσικού αερίου μεταξύ των κρατών μελών ήταν πάνω από 92%.
Σήμερα η δυνατότητα αποθήκευσης αερίου της ΕΕ είναι περιορισμένη, με διαθέσιμη χωρητικότητα αποθήκευσης αερίου στα 1120,7TWh (ισοδύναμο με 114,3 bcm), σχετικά πολύ μικρότερη από τις συνολικές ετήσιες εισαγωγές φυσικού αερίου από τη Ρωσία. Επιπλέον, η χωρητικότητα αποθήκευσης δεν κατανέμεται ομοιόμορφα στην Ευρώπη με μόνο πέντε χώρες να αντιπροσωπεύουν σχεδόν τα τρία τέταρτα του συνόλου (Γερμανία, Ιταλία, Γαλλία, Ολλανδία και Αυστρία), ενώ περίπου το ένα τρίτο των μικρότερων κρατών μελών της ΕΕ χωρίς καμία χωρητικότητα αποθήκευσης.
Χάρτης (2) με την ικανότητα αποθήκευσης φυσικού αερίου και επίπεδο πλήρωσης στα κράτη μέλη της ΕΕ. (Δεδομένα Δευτέρας, 17 Οκτωβρίου 2022)
(Gas storage capacity and filling level in the EU Member States)
Source: Gas Infrastructure Europe
Ο συμφωνημένος ελάχιστος στόχος της ΕΕ για το τέλος του 2022 είναι 85%. Τα περισσότερα κράτη μέλη της ΕΕ διαθέτουν εγκαταστάσεις αποθήκευσης φυσικού αερίου στην επικράτειά τους. Οι δυνατότητες αποθήκευσης σε πέντε χώρες (Γερμανία, Ιταλία, Γαλλία, Ολλανδία και Αυστρία) αποτελούν τα δύο τρίτα της συνολικής δυναμικότητας της ΕΕ.
Σύμφωνα με το νέο κανονισμό, οι χώρες που δεν διαθέτουν εγκαταστάσεις αποθήκευσης θα πρέπει να αποθηκεύουν το 15% της ετήσιας εγχώριας κατανάλωσης φυσικού αερίου σε αποθέματα που βρίσκονται σε άλλα κράτη μέλη και έτσι θα έχουν πρόσβαση σε αποθέματα φυσικού αερίου που είναι αποθηκευμένα σε άλλα κράτη μέλη. Ο μηχανισμός αυτός ενισχύει την ασφάλεια των προμηθειών φυσικού αερίου της ΕΕ, ενώ ταυτόχρονα μοιράζεται το οικονομικό βάρος της πλήρωσης των δυνατοτήτων αποθήκευσης της ΕΕ. Τα κράτη μέλη με χαμηλότερες αποθηκευτικές ικανότητες θα συνεργαστούν με εκείνα που κατέχουν μεγαλύτερες εγκαταστάσεις, ώστε να εξασφαλίσουν τα αποθεματικά τους.
Η Ευρώπη προχωρά σε επενδύσεις στις υποδομές υγροποιημένου φυσικού αερίου, με ταχύτατους ρυθμούς, αυξάνοντας τις υποδομές εισαγωγών LNG, με ταυτόχρονη απεξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο. Η Ελλάδα στοχεύει στην ανταγωνιστικότητά της λόγω της γεωγραφικής θέσης που διαθέτει, με άμεση πρόσβαση στις πηγές τροφοδοσίας LNG, ενώ ταυτόχρονα στοχεύει στη βελτιστοποίηση της ενεργειακής της απόδοσης.
Η Ελλάδα αντιμετωπίζει την ενεργειακή κρίση με απόλυτη αξιοπιστία και ρεαλισμό, ενώ οι θέσεις της γίνονται αποδεκτές από την ΕΕ. Δίδεται σημαντική προτεραιότητα στα έργα υποδομής υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) και φυσικού αερίου ώστε να αντιμετωπιστεί γρήγορα η κρίση, να θωρακιστεί η χώρα, αλλά και να αποτελέσει ενεργειακό κόμβο μεταφοράς φυσικού αερίου προς τα Βαλκάνια, τη Μεσόγειο και την υπόλοιπη Ευρώπη. Ο κίνδυνος πλήρους διακοπής της παροχής φυσικού αερίου από την Ρωσία ήταν ορατός, τώρα είναι πραγματικότητα, ενώ ο πόλεμος έχει επιβαρύνει περαιτέρω τις προοπτικές της παγκόσμιας ανάπτυξης, με τις επιμέρους ευρωπαϊκές οικονομίες να αντιμετωπίζουν σοβαρά ζητήματα οικονομικής οπισθοδρόμησης λόγω των εμπορικών δεσμών με τις εμπόλεμες χώρες. Το γεωγραφικό πλεονέκτημα της χώρας μας, η πρόσβαση στο LNG στην καρδιά της Μεσογείου, ο ελληνικός παγκόσμιος στόλος με πλοία LNG, οι νέες υποδομές εισαγωγής - αποθήκευσης - επαναεριοποίησης LNG, οι επενδύσεις που προγραμματίζονται στην αλυσίδα ΦΑ, καθώς και η τεχνογνωσία που αναπτύσσεται μπορούν να αποδειχθούν ευεργετικά για την ενεργειακή ασφάλεια και οικονομική ανάπτυξη της Ελλάδας.
* Ο Δρ. Θεόδωρος Θεοδωρόπουλος (Mediterranean Gas S.A.), είναι ειδικός σε θέματα λειτουργίας υποδομών LNG (μεταφοράς-υποδοχής-αποθήκευσης-αεριοποίησης, υγροποιημένου φυσικού αερίου). Διαθέτει 25ετή εμπειρία σε τρεις εν ενεργεία τερματικούς σταθμούς εισαγωγής LNG στην Ευρώπη, και δύο τερματικούς σταθμούς εξαγωγής LNG στην Μέση Ανατολή (LNG trains of 30MT of LNG and 16bcm regas capacity).