Οι ευρωπαϊκοί και εθνικοί στόχοι απαιτούν μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 55% έως το 2030 και πλήρη αποδέσμευση της οικονομίας από εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα έως το 2050, στο πλαίσιο της επίτευξης της συμφωνίας του Παρισιού. Οι στόχοι αυτοί παίρνουν δεσμευτικό χαρακτήρα και στην ελληνική νομοθεσία με την εισαγωγή του Νέου Κλιματικού Νόμου, ο οποίος επίκειται να ψηφιστεί από τη βουλή το προσεχές διάστημα. Ο Νέος Κλιματικός Νόμος αναμένεται να επιφορτίσει μεγάλο μέρος των επιχειρήσεων με νέες υποχρεώσεις γνωστοποίησης πληροφοριών που σχετίζονται με τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από τις δραστηριότητες τους.
Σε αυτή τη νέα πραγματικότητα έρχεται να προστεθεί η Ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, η οποία αναμένεται να επιφέρει περαιτέρω άνοδο στις ήδη αυξημένες τιμές ενέργειας, δημιουργώντας μια άνευ προηγουμένου ενεργειακή κρίση. Το γεγονός αυτό έρχεται δύο μήνες μετά την απόφαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης να συμπεριλάβει το φυσικό αέριο στη λίστα των περιβαλλοντικά βιώσιμων οικονομικών δραστηριοτήτων. Εν αναμονή της απόκρισης της Ευρώπης για την απορρόφηση των επερχόμενων ανατιμήσεων η αβεβαιότητα στην αγορά εντείνεται.
«Η στρατηγική μετάβασης σε ένα μέλλον μηδενικών εκπομπών μπορεί να μετριάσει την αβεβαιότητα»
Συνακόλουθα, η στρατηγική των επιχειρήσεων θα πρέπει τώρα να επικεντρωθεί στη βιώσιμη μετάβαση σε μια οικονομία μηδενικών εκπομπών και στην ενσωμάτωση της αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής στο σύστημα λήψης αποφάσεων με ξεκάθαρα και στοχευμένα βήματα.
Πρώτο και αναπόσπαστο κομμάτι αποτελεί η κατανόηση της προέλευσης των εκπομπών Αερίων του Θερμοκηπίου από τις δραστηριότητες ενός οργανισμού συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που βρίσκονται στην αλυσίδα αξίας του. Ο υπολογισμός του ανθρακικού αποτυπώματος δίνει μια πλήρη εικόνα για το βαθμό που συνεισφέρει ο εκάστοτε οργανισμός στις παγκόσμιες εκπομπές, τους κινδύνους που απορρέουν από αυτές και τις πηγές στις οποίες πρέπει να επέμβει ώστε να τις μειώσει.
Επόμενο βήμα αποτελεί η θέσπιση σαφών μετρήσιμων στόχων μείωσης των εκπομπών τους. Τα τελευταία χρόνια, ένας σημαντικός αριθμός επιχειρήσεων, από μικρομεσαίες έως μεγάλες πολυεθνικές, έχουν ανακοινώσει τη δέσμευσή τους για την μείωση του ανθρακικού τους αποτυπώματος. Πολλές εξ αυτών έχουν ήδη θέσει στόχους για μηδενισμό των εκπομπών τους, ενισχύοντας έτσι την προσδοκία ότι οι κορυφαίες επιχειρήσεις σε όλους τους τομείς θα αποτελέσουν το επίκεντρο της μετάβασης σε ένα μέλλον μηδενικών εκπομπών.
Τέλος, με βάση τα παραπάνω δεδομένα, οι οργανισμοί και οι επιχειρήσεις θα πρέπει να σχεδιάσουν και να περιγράψουν τα μέτρα που θα λάβουν για να επιτύχουν αυτή τη μείωση, συμπεριλαμβανομένων και δράσεων τόσο εξοικονόμησης ενέργειας όσο και αύξησης της ανθεκτικότητα τους. Η διαδικασία αυτή προϋποθέτει μια συστηματική εκτίμηση των φυσικών κινδύνων (physical risks) και των κινδύνων μετάβασης (transition risks) που μπορεί να επηρεάσουν τη λειτουργία τους ως απόρροια της κλιματικής αλλαγής. Η οικονομική αποτίμηση των κινδύνων αυτών θα αποτελέσει ένα σημαντικό εργαλείο λήψης αποφάσεων, καθώς κάθε είδος κινδύνου που μπορεί να επηρεάσει την αξία μιας εταιρείας, αξιολογείται.
Για την οργανωμένη διαχείριση των πληροφοριών που σχετίζονται με το κλίμα καθώς και τη χάραξη μιας εγγυημένης πορείας για τη μείωση των εκπομπών, οι επιχειρήσεις πρέπει να ακολουθήσουν μια πολιτική εξωστρέφειας και ανταλλαγής καλών πρακτικών στον τομέα που δραστηριοποιούνται. Αυτό θα επιτευχθεί μέσω της συμμετοχής τους σε διεθνείς πρωτοβουλίες και τη χρήση αναγνωρισμένων προτύπων που θα αυξήσουν τη διαφάνεια και την αξιοπιστία των δεδομένων αποφεύγοντας τακτικές green washing.
Ο νέος κλιματικός νόμος που αναμένεται να ψηφιστεί σύντομα, δημιουργεί ένα πλαίσιο υποχρεώσεων στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα, με στόχο να εντείνει τις προσπάθειες της Ελλάδας στην επίτευξη των ευρωπαϊκών και παγκόσμιων στόχων. Στο πλαίσιο αυτό οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στους παρακάτω τομείς θα πρέπει να καταγράφουν ετησίως το ανθρακικό τους αποτύπωμα αρχής γενομένης από το 2022:
- επιχειρήσεις εισηγμένες στο χρηματιστήριο,
- τα πιστωτικά ιδρύματα όπως ορίζονται στο άρθρο 4 παρ. 1 σημείο 1 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 575/2013/ΕΚ Κ,
- οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις που έχουν λάβει άδεια σύμφωνα με το άρθρο 18 της οδηγίας 2009/138/ΕΚ,
- οι επιχειρήσεις επενδύσεων όπως ορίζονται στο άρθρο 4, παρ. 1, σημείο 1 της οδηγίας 2014/65/ΕΕ,
- οι επιχειρήσεις σταθερής και κινητής τηλεφωνίας,
- οι εταιρίες ύδρευσης και αποχέτευσης,
- οι εταιρίες ταχυμεταφορών,
- οι επιχειρήσεις παροχής ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου,
- οι αλυσίδες λιανεμπορίου που απασχολούν πάνω από 500 εργαζόμενους και
- οι επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών εφοδιαστικής κατά την έννοια της περ. δ’ του άρθρου 1 του ν. 4302/2014 (Α’ 225),
- οι δραστηριότητες κατηγορίας Α του άρθρου 1 του ν. 4014/2011 (Α’ 209) που κατατάσσονται στις ομάδες 4, 6, 7, 8 της υπ’ αρ. 37674/2016 (Β’ 2471) απόφασης του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας και στην ομάδα 9 της υπ’ αρ. 92108/1045/Φ.15/2020 (Β’ 3833) απόφασης των Υπουργών Ανάπτυξης και Επενδύσεων και Περιβάλλοντος και Ενέργειας και αφορούν:
o συστήματα περιβαλλοντικών υποδομών
o τουριστικές εγκαταστάσεις και έργα αστικής ανάπτυξης, κτιριακού τομέα, αθλητισμού και αναψυχής
o πτηνοκτηνοτροφικές εγκαταστάσεις
o υδατοκαλλιέργειες
o βιομηχανικές δραστηριότητες και συναφείς εγκαταστάσεις.
Στην έκθεση θα πρέπει να περιγράφονται οι εθελοντικοί στόχοι και τα μέτρα μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου των επιχειρήσεων. O έλεγχος της έκθεσης θα πρέπει να ανατεθεί σε ανεξάρτητο διαπιστευμένο επαληθευτή.
Φθάνοντας προς το τέλος της πανδημίας του COVID-19 και ερχόμενοι αντιμέτωποι με μια τεράστια ενεργειακή κρίση, είναι πλέον ορατό ότι οι επιχειρήσεις θα πρέπει να εντείνουν τις προσπάθειες τους για τη μείωση εξωγενών προκλήσεων που απειλούν να διαταράξουν την βιωσιμότητα τους.
Η μετάβαση σε ένα μέλλον μηδενικών εκπομπών δεν αποτελεί πολυτέλεια αλλά αναγκαιότητα. Η ενεργειακή ασφάλεια συνδέεται με την σταδιακή απεξάρτηση από τη χρήση ορυκτών καυσίμων και την ταχύτερη μετάβαση σε ήπιες μορφές ενέργειας. Οι επιχειρήσεις θα κληθούν να αναθεωρήσουν άμεσα τις στρατηγικές τους με οργανωμένο και ρεαλιστικό τρόπο ώστε πέρα από την κάλυψη των υποχρεώσεων να διασφαλίσουν την βελτίωση των οικονομικών τους στοιχείων.
*Ο Απόστολος Σίσκος είναι Managing Partner της ENVIROMETRICS και εκλεγμένο μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Αθηνών. Διαθέτει μακρά εμπειρία στην ενσωμάτωση του μετριασμού και της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή στη λήψη στρατηγικών αποφάσεων και στη διαχείριση κινδύνων. Ως σύμβουλος έχει συνεργαστεί με πλήθος βιομηχανιών υψηλής κατανάλωσης ενέργειας και υποστηρίζει τον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα στην ενίσχυση της ανθεκτικότητά τους έναντι στην κλιματική αλλαγή.