μετασχηματισμοί της ελληνικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας φυσικής παράδοσης για τη λειτουργία της αγοράς επόμενης ημέρας και της ενδοημερήσιας αγοράς σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Μοντέλο Στόχος (Target Model). Το Μοντέλο Στόχος τέθηκε σε λειτουργία τον Νοέμβριο του 2020, για να ακολουθήσει στις 15 Δεκεμβρίου 2020 η σύζευξη της Αγοράς Επόμενης Ημέρας μέσω της διασύνδεσης Ελλάδα-Ιταλία.
Το 2021 ήταν η πρώτη πλήρης χρονιά που η ελληνική ζώνη προσφορών λειτούργησε σύμφωνα με το νέο μοντέλο. Η σύζευξη σε προ-ημερήσιο επίπεδο επεκτάθηκε μέσω της διασύνδεσης Ελλάδα-Βουλγαρία, η οποία τέθηκε σε συζευγμένη λειτουργία στον πανευρωπαϊκό αλγόριθμο επίλυσης της αγοράς “Euphemia” στις 11 Μαΐου 2021. Στις 22 Σεπτεμβρίου 2021, η Ενδοημερήσια Αγορά αναβαθμίστηκε με τη μετάβαση από τις τοπικές (LIDAs) στις περιφερειακές (CRIDAs) ενδοημερήσιες δημοπρασίες, με σκοπό την περαιτέρω αξιοποίηση των διασυνδέσεων σε ενδοημερήσιο επίπεδο και την διεύρυνση του οικονομικού χώρου. Ιδιαίτερα σημαντική ήταν επίσης και η έναρξη λειτουργίας του Υβριδικού Μοντέλου για την ενσωμάτωση της Κρήτης στις διαδικασίες διαπραγμάτευσης και εκκαθάρισης συναλλαγών της Αγοράς Επόμενης Ημέρας και Ενδοημερήσιας Αγοράς του Διασυνδεμένου Συστήματος τον Νοέμβριο του 2021.
Εντός του 2022 αναμένεται επίσης και η θέση σε λειτουργία της συζευγμένης ενδοημερήσιας αγοράς συνεχούς διαπραγμάτευσης με τη εισαγωγή των συνόρων Ελλάδας- Ιταλίας και Ελλάδας-Βουλγαρίας στο έργο XBID. Η δράση αυτή θα ολοκληρώσει την σύζευξη
των Ελληνικών συνόρων στις αγορές φυσικής παράδοσης ηλεκτρικής ενέργειας και αναμένεται να δώσει επιπλέον ώθηση στη διείσδυση και βέλτιστη οικονομική διαχείριση των ΑΠΕ.
Όλες οι αγορές που διαχειρίζεται το ΕΧΕ, η Αγορά Επόμενης Ημέρας, η Ενδοημερήσια Αγορά και η Αγορά Παραγώγων αποτελούν σημαντικά εργαλεία για τη λειτουργία όλων των συμμετεχόντων: παραγωγών, παραγωγών και ΦοΣΕ ΑΠΕ, προμηθευτών και εμπόρων. Tους τελευταίους μήνες καταγράφεται σημαντική αύξηση των τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας, που είναι ένα γενικότερο φαινόμενο και εμφανίζεται σε όλη την Ευρώπη όπου αντίστοιχα oι τιμές έχουν ανέβει. Ωστόσο αυτό που θα ήθελα να σημειώσω είναι ότι οι αγορές λειτουργούν αποτελεσματικά και, μέσω των παραπάνω οικονομικών σημάτων που έχουν καταδείξει, αντανακλώνται οι λόγοι που οδηγούν στην αύξηση αυτή των τιμών. Ο κύριος παράγοντας της αύξησης των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας συνδέεται με την αλληλεξάρτηση των τιμών φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας και την χρηματιστηριακή τιμή του φυσικού αερίου η οποία αυξήθηκε πανευρωπαϊκά κατά τη διάρκεια του περασμένου έτους.
Παράγοντες που επηρέασαν και επηρεάζουν τη διαμόρφωση των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας είναι τα χαμηλότερα από το μέσο όρο αποθέματα αποθήκευσης φυσικού αερίου στην Ευρώπη, οι περιορισμένες πρόσθετες εισαγωγές φυσικού αερίου από αγωγούς στην ΕΕ, οι αυξανόμενες τιμές των δικαιωμάτων του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών (ETS), οι αυξήσεις των τιμών του άνθρακα και τα καθόλου ευνοϊκά καιρικά φαινόμενα που επικράτησαν στην Ευρώπη (ψυχρός χειμώνας, ασυνήθιστα θερμό καλοκαίρι, χαμηλή παραγωγή ΑΠΕ).
Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση του Οργανισμού Συνεργασίας των Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ACER) με τίτλο "Preliminary Assessment of Europe's high energy prices and the current wholesale electricity market design", οι χώρες που είναι περισσότερο εκτεθειμένες στις υψηλές τιμές ηλεκτρικής ενέργειας είναι εκείνες με "τη μεγαλύτερη εξάρτηση από το φυσικό αέριο
για την κάλυψη της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας και τη χαμηλότερη διασυνδεσιμότητα με τις γειτονικές χώρες σε σύγκριση με την εθνική ζήτηση".
Σε αυτό το πλαίσιο, είμαι πολύ ενθουσιασμένος για το νέο Βάθρο Εμπορίας Φυσικού Αερίου το οποίο θα ξεκινήσει να λειτουργεί κατά το τρίμηνο που διανύουμε. Η νέα αυτή «πλατφόρμα» συναλλαγών θα διευρύνει την αγορά spot και θα συνδράμει στην αποτελεσματικότερη
αξιοποίηση νέων υποδομών όπως και στη διαμόρφωση συνθηκών και ευκαιριών για την πραγματοποίηση συναλλαγών οι οποίες θα ωφελήσουν τους συμμετέχοντες στην αγορά μας.
Σκοπός της είναι η δημιουργία μιας εύρωστης αγοράς, όπου η τιμή φυσικού αερίου θα καθορίζεται από την προσφορά και τη ζήτηση σε ένα διαφανές περιβάλλον που θα εμπνέει εμπιστοσύνη σε όλους. Παράλληλα, αναμένεται να αυξήσει τις ποσότητες φυσικού αερίου που εμπορεύονται και διακινούνται μέσω της Ελλάδας, βελτιώνοντας παράλληλα τη ρευστότητα της αγοράς φυσικού αερίου στην ευρύτερη περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης.
Το Βάθρο Εμπορίας Φυσικού Αερίου αποτελεί μια οργανωμένη χρηματιστηριακή αγορά που θα λειτουργεί σύμφωνα με υψηλά ρυθμιστικά πρότυπα, όπως τον Κανονισμό EU BAL Network Code (Κανονισμός (ΕΕ) 312/2014) και τον Κανονισμό REMIT (Κανονισμός (ΕΕ) 1227/2011), αναβαθμίζοντας το πλαίσιο λειτουργίας της υφιστάμενης χονδρεμπορικής αγοράς φυσικού αερίου στην Ελλάδα. Το σημαντικό χαρακτηριστικό του Βάθρου Εμπορίας, που αποτέλεσε και βασικό παράγοντα σχεδιασμού του, είναι η παροχή
επιπλέον εργαλείων διαπραγμάτευσης στους συμμετέχοντες, που με τρόπο σύγχρονο και αποτελεσματικό θα λειτουργούν προσθετικά χωρίς να αφαιρείται καμία από τις υπάρχουσες δυνατότητες στην αγορά φυσικού αερίου.
Όπως σε όλες τις αγορές του ΕΧΕ έτσι και στη νέα χρηματιστηριακή αγορά φυσικού αερίου, η εκκαθάριση των συναλλαγών θα πραγματοποιείται κεντρικά μέσω εξειδικευμένου Φορέα Εκκαθάρισης. Στην προκειμένη περίπτωση τον ρόλο αυτό θα αναλάβει η EnExClear, θυγατρική εταιρία του ΕΧΕ που εκτός από τις συναλλαγές στη Spot αγορά ηλεκτρικής ενέργειας θα εκκαθαρίζει πλέον και τις συναλλαγές στο Βάθρο Εμπορίας Φυσικού Αερίου. Η χρήση ειδικών τεχνικών εκκαθάρισης και διαχείρισης κινδύνου καθώς και η εισαγωγή Άμεσων και Γενικών Εκκαθαριστικών Μελών (κυρίως συστημικές τράπεζες) εγγυώνται την ασφάλεια των συναλλαγών.
Συμμετέχοντες στο Βάθρο Εμπορίας μπορούν να είναι οι Χρήστες Μεταφοράς και ο Διαχειριστής του Συστήματος Μεταφοράς (ΔΕΣΦΑ). Ο τελευταίος θα συμμετέχει πραγματοποιώντας συναλλαγές για τις ανάγκες εξισορρόπησης του Συστήματος Μεταφοράς, μεταβαίνοντας από την υφιστάμενη πλατφόρμα εξισορρόπησης στο νέο Βάθρο Εμπορίας του ΕΧΕ. Τα νέα προϊόντα φυσικού αερίου θα είναι διαθέσιμα αρχικά στη Spot αγορά ενώ στη συνέχεια θα εξεταστεί η επέκταση των διαθέσιμων προϊόντων της Αγοράς Παραγώγων ώστε να περιλαμβάνει και προϊόντα φυσικού αερίου πέραν των προϊόντων ηλεκτρισμού. Τα αρχικά διαθέσιμα Spot προϊόντα περιλαμβάνουν ημερήσια προϊόντα τίτλου για την τρέχουσα και τις τρεις επόμενες ημέρες αερίου.
Η διαπραγμάτευση θα πραγματοποιείται καθημερινά και οι συναλλαγές θα είναι ανώνυμες με παράδοση στο Εικονικό Σημείο Συναλλαγών (ΕΣΣ) του εθνικού Συστήματος Μεταφοράς. Προς διευκόλυνση των Συμμετεχόντων, το ΕΧΕ θα αποστέλλει αυτόματα τις κοινοποιήσεις των συναλλαγών στον ΔΕΣΦΑ προκειμένου να ληφθούν υπόψη από στο πληροφοριακό σύστημα του Διαχειριστή για την διεκπεραίωση της διαδικασίας φυσικής παράδοσης.
Ένα επιπλέον χαρακτηριστικό που ενσωματώνει το νέο Βάθρο Εμπορίας του ΕΧΕ είναι ο υπολογισμός και η δημοσίευση ενός συνόλου Τιμών Αναφοράς βάσει των συναλλαγών που θα πραγματοποιούνται καθημερινά στο σύστημα συναλλαγών του ΕΧΕ. Οι τιμές αυτές
περιλαμβάνουν τις Τιμές Κλεισίματος για τις τέσσερις διαπραγματεύσιμες Ημέρες Αερίου, τον Δείκτη Αερίου Επόμενης Ημέρας (HGSIDA), τον Ενδοημερήσιο Δείκτη Αερίου (HGSIWD) καθώς και τις Οριακές Τιμές Αγοράς και Πώλησης Αερίου Εξισορρόπησης (ΟΤΑΑΕ και ΟΤΠΑΕ). Η καθιέρωση δεικτών αναφοράς, ειδικά για το ελληνικό ΕΣΣ, θα διευκολύνει τους συμμετέχοντες στην αγορά και θα συνδράμει στην παρακολούθηση των τιμών βάσει συναλλαγών που προκύπτουν από αξιόπιστες, διαφανείς και εποπτευόμενες διαδικασίες.
Η διαμόρφωση του αναγκαίου κανονιστικού πλαισίου και η ανάπτυξη της απαραίτητης πληροφοριακής υποδομής του Βάθρου Εμπορίας Φυσικού Αερίου αποτέλεσε ένας από τους κεντρικούς στόχους του ΕΧΕ για το 2021. Ύστερα από ενημερωτικές συναντήσεις και εκδηλώσεις με εντυπωσιακή συμμετοχή από πλειάδα ενδιαφερομένων, ακολούθησε για εκτεταμένο διάστημα η δημόσια διαβούλευση των κανονιστικών κειμένων από τη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ). Τα κανονιστικά αυτά κείμενα παρουσιάζουν το πλαίσιο και τις βασικές έννοιες της νέας πλατφόρμας συναλλαγών τόσο για τη διαπραγμάτευση όσο και την εκκαθάριση των συναλλαγών που θα
διενεργούνται σε αυτήν. Ύστερα από τη στενή και ουσιώδη συνεργασία με την ΡΑΕ και τον ΔΕΣΦΑ αναμένουμε σύντομα την τελική οριστικοποίηση και έγκρισή τους.
Απαραίτητο συστατικό για την επιτυχημένη έναρξη της λειτουργίας της νέας πλατφόρμας αποτελεί η εξοικείωση όλων των ενδιαφερόμενων μερών με αυτή. Για τον σκοπό αυτό το ΕΧΕ και η EnExClear έχουν καταστήσει διαθέσιμα από τον Νοέμβριο του 2021 σε όλους τους ενδιαφερόμενους το σύστημα συναλλαγών και το σύστημα εκκαθάρισης του Βάθρου Εμπορίας σε δοκιμαστική λειτουργία. Τα δύο αυτά συστήματα θα παραμείνουν ανοιχτά σε δοκιμαστικό περιβάλλον λειτουργίας καθ’ όλο το διάστημα μέχρι την επίσημη έναρξη λειτουργίας του Βάθρου Εμπορίας. Πριν την έναρξη της αγοράς, το ΕΧΕ θα διοργανώσει εικονικές συνεδριάσεις προσομοίωσης των κανονικών δραστηριοτήτων διαπραγμάτευσης και εκκαθάρισης με τη συμμετοχή όλων των ενεργών Συμμετεχόντων και Εκκαθαριστικών Μελών.
Τέλος, προς διευκόλυνση της αγοράς, το ΕΧΕ έχει ήδη γνωστοποιήσει την απαιτούμενη διαδικασία εγγραφής των Συμμετεχόντων ενώ αρκετοί είναι οι ενδιαφερόμενοι που έχουν ήδη ξεκινήσει τις απαραίτητες ενέργειες προκειμένου να εγγραφούν και να προετοιμαστούν
εγκαίρως για τη συμμετοχή τους στο Βάθρο Εμπορίας. Στο αμέσως επόμενο διάστημα θα ακολουθήσει και η επίσημη εκπαίδευση και πιστοποίηση των Συμμετεχόντων τόσο για τη διαπραγμάτευση όσο και την εκκαθάριση.
*Λίγα λόγια για τον Καθηγητή Γεώργιο Ιωάννου, Διευθύνων Σύμβουλο EnExGroup
Ο Δρ. Γιώργος Ιωάννου είναι Διευθύνων Σύμβουλος του Ομίλου του Ελληνικού Χρηματιστηρίου Ενέργειας, Καθηγητής του Τμήματος Διοικητικής Επιστήμης και Τεχνολογίας και Διευθυντής του Εργαστηρίου Διοικητικής Επιστήμης του Οικονομικού Πανεπιστημίου
Αθηνών. Η ερευνητική του δραστηριότητα επικεντρώνεται στην ποσοτική / αναλυτική μελέτη επιχειρησιακών συστημάτων, ενώ έχει μεγάλο συμβουλευτικό έργο σε ιδιωτικές εταιρίες και δημόσιους οργανισμούς. Πτυχιούχος Μηχανολόγος Μηχανικός από το ΕΜΠ, με M.Sc. από το Imperial College και διδακτορικό από το University of Maryland. Έχει τιμηθεί με το βραβείο Microsoft Excellence in Education και με Αριστεία Διδασκαλίας για τα μαθήματα που έχει διδάξει στα MBA του ΟΠΑ.