που ιστορικά ποτέ δεν έλυσε κανένα μεγάλο πρόβλημα.
Η αντιμετώπιση ενός τεράστιου φαινομένου εξαιρετικής πολυπλοκότητας πρέπει να στηριχθεί σε ορισμένες βασικές παρατηρήσεις, που αυτή τη στιγμή δεν αποτελούν σημεία κοινής αναφοράς. Οι ρύποι σωρεύονται από την κατανάλωση ενέργειας, η οποία παρακολουθεί συνολικά την οικονομική ανάπτυξη. Η μείωση της κατανάλωσης σε όλο το φάσμα των δραστηριοτήτων, με τεχνολογικές και συμπεριφορικές παρεμβάσεις, είναι ο κύριος μοχλός περιορισμού ρύπων χωρίς αρνητικές συνέπειες για την ανάπτυξη. Το μεθάνιο συνεισφέρει κατά 45% στην αύξηση της θερμοκρασίας. Παράγεται κυρίως στην κτηνοτροφία, ενώ προστίθεται και από διαρροές στην παραγωγή, μεταφορά, αποθήκευση και διανομή φυσικού αερίου (Φ.Α.) και πετρελαίου.
Μείωση της κατανάλωσης κρέατος, τεχνικές βελτιώσεις στην κτηνοτροφία και σκληρός έλεγχος των διαρροών θα φέρουν σχετικά γρήγορα αποτελέσματα. Το μεγαλύτερο μέρος των ρύπων παράγεται στις πόλεις, από την κίνηση και τη χρήση των κτιρίων. Αναβάθμιση των τελευταίων και ουσιώδεις αλλαγές στην κίνηση των κατοίκων θα συνεισφέρουν πολύ στη μείωση των ρύπων, κυρίως των αναπτυσσόμενων χωρών. Ο εξευγενισμός της κατανάλωσης ενέργειας, όπως ο εξηλεκτρισμός των αυτοκινήτων και η υποκατάσταση άνθρακα από Φ.Α., θα έχει μικρότερη συνολική μακροχρόνια επίπτωση. Η ηλεκτροκίνηση του παγκόσμιου στόλου αυτοκινήτων απαιτεί περισσότερες σπάνιες γαίες από αυτές που μπορούν να παραχθούν και η ανακύκλωση μπαταριών χρειάζεται εργοστασιακό δυναμικό της τάξης της παραγωγής των ιδίων των αυτοκινήτων.
Η πλέον ευγενής μορφή ενέργειας, ο ηλεκτρισμός από ανανεώσιμες πηγές, απαιτεί μεσοπρόθεσμα ορυκτά καύσιμα ή πυρηνική ενέργεια για να εξασφαλιστεί η ευστάθεια των συστημάτων μεταφοράς του, τα οποία πρέπει να επεκταθούν και να διασυνδεθούν ισχυρά. Η ταυτόχρονη μετατόπιση της παραγωγής ενέργειας από ορυκτούς σε ανανεώσιμους πόρους και της κατανάλωσης από ορυκτά καύσιμα σε ηλεκτρισμό οδηγεί στον μαζικό ανασχεδιασμό όλων των ενεργειακών υποδομών. Η δημιουργία αγορών άνθρακα και ρύπων είναι καταδικασμένη σε αποτυχία, γιατί αντιβαίνει τον βασικό κανόνα, της ύπαρξης δυνητικά αυξανόμενης προσφοράς και ζήτησης. Τέλος, οι μεμονωμένες υποσχέσεις συγκράτησης των ρύπων, όπως για παράδειγμα της Αυστραλίας που παράγει άνθρακα που καταναλώνουν άλλες χώρες, είναι άνευ σημασίας. Οι ισχυρές οικονομικές διασυνδέσεις μεταξύ κρατών απαιτούν ισχυρές συλλογικές υποσχέσεις.
Για τη συγκράτηση και τελικά τη συρρίκνωση των ρύπων πρέπει να αλλάξουμε μαζικά και ριζικά συμπεριφορές διατροφής, κίνησης και διαβίωσης. Η συγκράτηση της κατανάλωσης ενέργειας θα έχει άμεσα πολύ μεγαλύτερη επίπτωση στους ρύπους από ό,τι ο εξευγενισμός της. Οι επενδύσεις για την αναγκαία αναδιάταξη των ενεργειακών συστημάτων θα είναι πολύ μεγάλες. Και μόνο συλλογικές, καλά σχεδιασμένες και επαρκώς χρηματοδοτημένες δράσεις μπορούν να φέρουν γρήγορα αποτελέσματα. Σε αυτό το πλαίσιο, τρεις μεγάλες κατηγορίες πολιτικών πρέπει να αναπτυχθούν, να συμφωνηθούν με όσο το δυνατόν περισσότερες χώρες και να εφαρμοσθούν με συνέπεια.
Εφαρμογή μέτρων περιστολής της κατανάλωσης ενέργειας με υψηλά πρόστιμα (π.χ. απαγόρευση θερμικών οχημάτων στα κέντρα των πόλεων, ζώνες μηδενικών εκπομπών, μείωση οικιακών καταναλώσεων), συνοδευόμενα από κίνητρα προσαρμογής (π.χ. δωρεάν κίνηση με ΜΜΜ, ενεργειακή αναβάθμιση κτιρίων, αλλαγές στην εκτροφή ζώων).
Εισαγωγή φόρου προστιθέμενων ρύπων (ΦΠΡ) σε νοικοκυριά και παραγωγικές δραστηριότητες, βασισμένος στην ενεργειακή κατανάλωση και υπολογιζόμενος με το μακροπρόθεσμο οριακό κόστος των ρύπων. Αυτός ο φόρος, εκτός από τον περιορισμό των κλιματικά επιβαρυμένων δραστηριοτήτων, θα ενισχύσει τη χρηματοδότηση των αναγκαίων επενδύσεων, αυξάνοντας τις σχετικές αποδόσεις.
Δημιουργία και ενίσχυση οικοσυστημάτων για την ανάπτυξη αντιρρυπαντικών τεχνολογιών υψηλής επίπτωσης (game changers), π.χ. παραγωγή και διανομή υδρογόνου για κίνηση, αποθήκευση ηλεκτρισμού, πυρηνική ενέργεια, αποσύνθεση διοξειδίου του άνθρακα.
Το μέγεθος της κλιματικής απειλής είναι γιγαντιαίο και πρέπει να μπει σύντομα στο βεληνεκές σταθερών και συνεπών πολιτικών, με αδιάλειπτη χρηματοδότηση και ταυτόχρονη εφαρμογή από μεγάλο αριθμό κρατών. Μόνον έτσι θα προσαρμοστούν συντονισμένα συμπεριφορές σε μικρό χρονικό διάστημα, θα αναδιαταχθούν τα παραγωγικά συστήματα και θα εισαχθούν νέες τεχνολογίες που θα μειώσουν μακροπρόθεσμα τα επίπεδα των ρύπων.
* Ο κ. Κώστας Σ. Μητρόπουλος είναι σύμβουλος επιχειρήσεων
(Αναδημοσίευση από την Καθημερινή)