και περίπου 100 ελίτ δασοκομάντος από τη Γαλλία και το Ισραήλ. Οι πυρκαγιές έχουν ξεπεράσει τα σημεία απόκλισης (tipping points). H κλιματική αλλαγή ήδη μας επηρεάζει, και πολύ χειρότερα απ’ ό,τι περιμέναμε μέχρι και μερικά χρόνια πριν.
Η διαχείριση των συνεπειών του καύσωνα και η αντιμετώπιση των πυρκαγιών δεν είναι βέβαια θέμα κλιματικής αλλαγής, αλλά Πολιτικής Προστασίας. Φυσικά, οι συγκρίσεις με τη διαχείριση της καταστροφής στο Μάτι είναι αναπόφευκτες. Δεν είναι η στιγμή για λεπτομερείς συγκρίσεις, χρειάζεται να περατωθεί η εθνική προσπάθεια για να καταλάβουμε τι συνέβη, και τι θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά, και να αναλογιστούμε το ανθρώπινο και περιβαλλοντικό κόστος.
Είναι όμως στιγμή να θυμηθούμε ότι οι καταστροφές δεν έχουν πολιτική απόχρωση ή κομματική ταυτότητα, και η διαχείριση των συνεπειών τους πρωταρχικά αφορά την προστασία ανθρώπων και έμβιων όντων. Οταν εξειδικευμένοι επιστήμονες εκφράζουν τις απόψεις τους για θέματα της ειδικότητάς τους, είναι δεδομένο ότι προσπαθούν να συμβάλουν στη διαχείριση παρόντων ή μελλοντικών κοινωνικών προβλημάτων. Οι επιστήμονες είναι πάντα αγγελιοφόροι, δεν είναι φορείς εκτελεστικής εξουσίας. Παρ’ όλα αυτά είναι σύνηθες στην ιστορία της ανθρωπότητας για ορισμένα συστήματα κάποιοι να χλευάζουν οποιαδήποτε επιστημονική άποψη δεν είναι σύμφωνη με την ατζέντα τους.
Η μελέτη μου για το Μάτι εστιάστηκε στο να απαντήσει σε δύο βασικά ερωτήματα, το κατά πόσον μπορούσε να εκκενωθεί το Μάτι πριν φτάσει η πυρκαγιά στην παραλία, και το κατά πόσον η έγκαιρη χρησιμοποίηση των πυροσβεστικών αεροπλάνων θα έσωζε ανθρώπινες ζωές. Οι απαντήσεις που δώσαμε με τους συνεργάτες μου βασίστηκαν σε προσομοιώσεις που έγιναν στις ΗΠΑ και στην Ιαπωνία, και σε πείρα 30 ετών σε μεγάλες καταστροφές με εκκενώσεις πληθυσμών σε ολόκληρο τον κόσμο. Μέχρι στιγμής, τα αποτελέσματα δεν έχουν αμφισβητηθεί επιστημονικά. Αμφισβητούνται όμως από ορισμένους που, σαν τους αρνητές του εμβολίου, βασίζονται σε «πληροφορίες» από ιστότοπους αγνώστων κατά τα άλλα στοιχείων, και αρνούνται ακόμη και το ότι αν υπήρχε εντολή εκκένωσης στο Μάτι θα είχαν σωθεί πολλές ζωές.
Η βασική συμβολή της μελέτης για το Μάτι ήταν ότι άλλαξε το δόγμα της Πολιτικής Προστασίας στην Ελλάδα και ότι το 112 τέθηκε σε λειτουργία σε χρόνο-ρεκόρ για ευρωπαϊκή χώρα. Πριν από το 2019, εντολές εκκενώσεων ήταν σπάνιες στην Ελλάδα, καθώς κυριαρχούσε η άποψη ότι θα δημιουργηθεί πανικός και έτσι θα χαθούν περισσότερες ζωές. Επίσης, δεν υπήρχε μέθοδος στοχευμένης προειδοποίησης κατοίκων και επισκεπτών περιοχών σε άμεσο κίνδυνο, εκτός από την αστυνομίαντελάλη. Η μελέτη για το Μάτι απέδειξε επιστημονικά και με γραφικές παραστάσεις ότι οι εκκενώσεις σώζουν ζωές, και ότι οι χρόνοι εκκένωσης είναι πολύ μικρότεροι από αυτούς που φαντάζονταν οι μη ειδικοί.
Δεν νομίζω πλέον ότι υπάρχει κανένας Ελληνας που να αμφισβητεί ότι το 112 έχει σώσει εκατοντάδες ζωές. Ισως για πολλά χρόνια ακόμη θα θρηνούμε θύματα από «αρνητές» των εκκενώσεων, ή από μη έγκαιρες προειδοποιήσεις, αλλά τα πρώτα βήματα έγιναν. Από τον Ιανουάριο του 2020 έχουν σταλεί περίπου 100 μηνύματα από το 112, για ακραία φαινόμενα. Δεν νομίζω επίσης ότι κανείς δεν αναγνωρίζει πόσο έχει αναβαθμιστεί η Πολιτική Προστασία.
Η άλλη συμβολή της μελέτης ήταν στην αναβάθμιση του πυροσβεστικού στόλου αεροπλάνων, αφού υπολογίστηκε ποσοτικά πόσο παραπάνω χρόνος θα είχε κερδηθεί για την ανθρώπινη ζωή. Το 2018 η Πυροσβεστική είχε 52 εναέρια μέσα, το 2021 έχει 74, μια αύξηση περίπου 40%. Είναι σαφές ότι ακόμη και τα 74 δεν είναι αρκετά για τις πυρκαγιές και τις αναζωπυρώσεις που αντιμετωπίζουμε αυτές τις δύσκολες στιγμές, αλλά φανταστείτε τις συνακόλουθες καθυστερήσεις στον έλεγχο πυρκαγιών, αν είχαμε κάτω από 60.
Είμαι βέβαιος ότι η πανελλαδική καταστροφή που ζούμε θα μας οδηγήσει σε αξιολόγηση των πρακτικών μας στη διαχείριση κρίσεων και σε προτεραιοποίηση των αναγκών σε προσομοιώσεις και μετρητές περιβαλλοντικών παραμέτρων. Ελπίζω επίσης να οδηγήσει την Πολιτεία σε ρηξικέλευθες αποφάσεις για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, με πρώτο βήμα τον κλιματικό νόμο.
Τελειώνοντας, θυμίζω τι είχε πει ο ιδρυτής της Ακαδημίας Αθηνών Δημήτρης Αιγινήτης: «Ο επιστήμων καθώς και ο πολιτικός βλέπων ευκρινέστερον την πραγματικότητα διά μέσου της ομίχλης των προλήψεων, οφείλει αυτός να μορφώνη και φωτίζη την δημοσίαν γνώμη και όχι να την ακολουθεί εις τας πλάνας της».
Ελπίζω ότι η πανελλαδική καταστροφή θα οδηγήσει την Πολιτεία σε ρηξικέλευθες αποφάσεις για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, με πρώτο βήμα τον κλιματικό νόμο.
*Καθηγητής Φυσικών Καταστροφών και τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών
(Από την Καθημερινή)