που ακολουθεί, τις διμερείς συμφωνίες για τον καθορισμό ΑΟΖ, που έχουν συναφθεί μεταξύ Κύπρου- Ισραήλ, Κύπρου- Αιγύπτου, Κύπρου- Λιβάνου και προσφάτως τη συμφωνία μερικής οριοθέτησης ΑΟΖ Ελλάδας- Αιγύπτου.
Είναι επίσης σαφές ότι τις δύο τελευταίες δεκαετίες, η Τουρκία έχει «ανοίξει τη βεντάλια» των προκλήσεών της, εγείροντας διεκδικήσεις σε μία εκτεταμένη περιοχή από το Βόρειο Αιγαίο μέχρι και τη Λιβύη. Οι διεκδικήσεις της Τουρκίας και οι χάρτες, που παρουσιάζει για υποτιθέμενη τουρκική ΑΟΖ με την Αίγυπτο, τη Λιβύη και το Ισραήλ, αφενός αγνοούν παντελώς το Διεθνές Δίκαιο και το Δίκαιο της Θάλασσας και αφετέρου εξαφανίζουν από το χάρτη το σύμπλεγμα Καστελλορίζου- Ρω- Στρογγύλης καθώς και τη μισή Κρήτη. Είναι εντυπωσιακό, ωστόσο, ότι ο Τούρκος Πρόεδρος Erdogan παρουσίασε πέρσι το χάρτη της Γαλάζιας Πατρίδας από το βήμα της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ και δεν υπήρξε η παραμικρή αντίδραση…
Παρά τις επίμονες προσπάθειές της, ωστόσο, τα λοιπά κράτη της Ανατολικής Μεσογείου και βεβαίως η χώρα μας και η Κύπρος δεν έχουν παρασυρθεί στο παιχνίδι της Άγκυρας στρατιωτικοποίησης της εκμετάλλευσης των υποθαλασσίων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στην Ανατολική Μεσόγειο, ήτοι σε μία απάντηση με στρατιωτικά μέσα, καθώς η άμεση συνέπεια θα ήταν η απόσυρση των ξένων εταιρειών και η ακύρωση του ενεργειακού προγράμματος της Κύπρου. Ελλάδα και Κύπρος αξιοποιούν όλα τα μέσα και τους διαύλους της διεθνούς διπλωματίας σε διμερές και πολυμερές επίπεδο, κινητοποιώντας όλους τους συμμάχους, ενώ παράλληλα η Αθήνα προχωρά στη σύναψη διμερών συμφωνιών για τον καθορισμό θαλασσίων ζωνών σταδιακά με όλες τις όμορες χώρες, κινήσεις που έχουν κάνει την Άγκυρα έξαλλη. Ο εκνευρισμός της τουρκικής πολιτικής ηγεσίας είναι τόσο έντονος, που απεικονίζεται στις ενίοτε άκρως προκλητικές και γλαφυρές δηλώσεις των αρμοδίων Τούρκων υπουργών, με αποτέλεσμα ο πρώην ΥΠΕΞ Davutoglu να δηλώσει πρόσφατα ότι η τουρκική διπλωματία έχει πετύχει η Τουρκία να υποστηρίζεται διεθνώς μόνο από το Αζερμπαϊτζάν!!!
Η διπλωματική και διεθνής κινητοποίηση της Αθήνας και της Λευκωσίας φαίνεται να αποδίδει σταδιακά καρπούς, καθώς η συζήτηση για τα ελληνοτουρκικά και τις τουρκικές προκλήσεις έχει πλέον μεταφερθεί στο επίπεδο του ΝΑΤΟ, κάτι το οποίο ήταν αδιανόητο μέχρι πρόσφατα, καθώς η Συμμαχία παραδοσιακά ασχολούνταν με τις γνωστές απειλές προερχόμενες από τη Ρωσία και την Κίνα, αγνοώντας την κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο. Τώρα, η περιοχή αυτή τείνει να γίνει το επίκεντρο της διεθνούς διπλωματίας και της συγκέντρωσης μεγάλων ναυτικών δυνάμεων ξένων χωρών, κυρίως της Γαλλίας και των ΗΠΑ, οι οποίες σταθερά τάσσονται στο πλευρό της Ελλάδας. Η αμερικανική στρατιωτική παρουσία στη βάση της Σούδας έχει σαφέστατα αναβαθμιστεί, όπως και η παρουσία των μεγάλων αμερικανικών ενεργειακών εταιρειών στην περιοχή. Εκτός από την EXXON MOBIL, η οποία έχει αναλάβει την έρευνα, εξόρυξη και εκμετάλλευση κοιτασμάτων σε Ελλάδα, Κύπρο και Αίγυπτο επί τη βάσει μακροχρόνιων συμβολαίων, η πρόσφατη εξαγορά της Noble Energy από τη Chevron και η είσοδος της τελευταίας στην κυπριακή ΑΟΖ προαναγγέλλουν μία αυξανόμενη εμπλοκή των ΗΠΑ στην περιοχή τόσο σε οικονομικό όσο και σε πολιτικό- στρατιωτικό επίπεδο. Οι τελευταίες κοινές αεροναυτικές ασκήσεις επίσης συγκλίνουν προς αυτή την εκτίμηση. Τα ίδια ισχύουν και για τη Γαλλία, η οποία έχει σαφέστατα ταχθεί στο πλευρό της Ελλάδας, υποστηρίζοντας τη χώρα μας ακόμη και στρατιωτικά, όπως καταδεικνύει η πρόσφατη συμφωνία για αγορά μαχητικών Rafale αλλά και η έλευση του αεροπλανοφόρου Charles de Gaulle στη Μεσόγειο. Και βεβαίως να μην ξεχνάμε την παρουσία της Total τόσο στα κυπριακά όσο και στα ελληνικά υποθαλάσσια τεμάχια.
Σε ό,τι αφορά την Κύπρο ειδικότερα: η ΤΡΑΟ διενεργεί εδώ και καιρό παράνομες γεωτρήσεις σε τεμάχια της Κυπριακής ΑΟΖ, χωρίς να την έχει σταματήσει κανείς και χωρίς να έχει υπάρξει κάποια ουσιώδης αντίδραση, πέραν των φραστικών δηλώσεων, γεγονός το οποίο οφείλεται στην έλλειψη στρατιωτικών μέσων από κυπριακής πλευράς. Μέχρι στιγμής, οι γεωτρήσεις, που έχουν πραγματοποιήσει τα γεωτρύπανα FATIH και YAVUZ έχουν αποβεί άκαρπες. Σε περίπτωση όμως ανεύρεσης ενεργού και εμπορικού κοιτάσματος φυσικού αερίου σε κάποιο από τα τεμάχια αυτά, στα οποία διενεργεί γεώτρηση, η Τουρκία θα έχει δημιουργήσει, εν τοις πράγμασι, ένα ουσιαστικό τετελεσμένο στην Κυπριακή ΑΟΖ, και μάλιστα άνευ προηγουμένου, με το οποίο θα επιδιώξει να δημιουργήσει και νομικό τετελεσμένο, προκειμένου να εντάξει το ενεργειακό στις διαπραγματεύσεις για την επίλυση του Κυπριακού, πάγια επιδίωξη της τουρκικής και τουρκοκυπριακής πλευράς, την οποία αρνούνται επίμονα και σθεναρά η ελληνική και ελληνοκυπριακή πλευρά. Μία τέτοια εξέλιξη οπωσδήποτε θα πυροδοτήσει εξελίξεις και φαίνεται ότι κάποιες τρίτες χώρες δεν αντιτίθενται, γι αυτό και δεν εναντιώνονται στις παράνομες ενέργειες της Τουρκίας, όπως η Μ. Βρετανία και η Ιταλία. Βάσει Διεθνούς Δικαίου και Ενεργειακού Δικαίου, δεν παράγονται ωστόσο έννομα αποτελέσματα από μία τέτοια εξέλιξη, καθώς η ΤΡΑΟ δε συμμετέχει σε κοινοπραξία ούτε έχει δικαιώματα εκμετάλλευσης στην Κυπριακή ΑΟΖ, ούτε βέβαια μπορεί να το πράξει δια της βίας. Προκειμένου να συμβεί αυτό, θα πρέπει να της εκχωρηθεί ποσοστό από κάποια από τις εταιρείες, που συμμετέχουν στις κοινοπραξίες και την εκχώρηση αυτή να την εγκρίνει το Υπουργικό Συμβούλιο της Κυπριακής Δημοκρατίας, όπερ θεωρείται απίθανο. Σε περίπτωση, ωστόσο, επιτυχούς γεώτρησης, θα πρέπει να επακολουθήσει δεύτερη επιβεβαιωτική γεώτρηση και στη συνέχεια το δείγμα να κριθεί εμπορικά βιώσιμο και εκμεταλλεύσιμο, διαδικασία που διαρκεί μήνες, ίσως και χρόνο. Στο χρονικό αυτό διάστημα, η Κυπριακή Δημοκρατία έχει όλα τα ένδικα μέσα στη διάθεσή της για να ανατρέψει τα τουρκικά σχέδια και να ζητήσει τη συνδρομή της Διεθνούς Κοινότητας. Πάντως, η Τουρκία, σε περίπτωση επιτυχούς γεώτρησης, θα έχει δημιουργήσει επ ωφελεία της ένα νομικό προηγούμενο, το οποίο θα της εξασφαλίσει ένα μεγαλύτερο «λέγειν» στο ενεργειακό πρόγραμμα της Κύπρου. Για όσο συνεχίζονται οι παράνομες τουρκικές γεωτρήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ, ο κίνδυνος αυτός θα παραμένει ζωντανός.
Σε ό,τι αφορά τέλος την περίπτωση του Oruc Reis,θα πρέπει να επισημανθούν τα εξής: όπως υπογραμμίζει ο έγκριτος γεωλόγος και ενεργειακός οικονομολόγος κ. Κωνσταντίνος Νικολάου στη συνέντευξή του στην Καθημερινή (15-16/08/2020), «ο συνοδευτικός στολίσκος από πολεμικά πλοία που περιτριγυρίζουν το Oruc Reis παρεμποδίζει την έρευνα. Η ορθή συνοδεία για τη διεξαγωγή ερευνών θα ήταν αυτή των δύο μικρών συνοδευτικών ερευνητικών σκαφών… Η εικόνα στη θαλάσσια περιοχή είναι αυτή της στρατιωτικής ανάπτυξης δυνάμεων και όχι αυτή της επιστημονικής διάταξης για ορθή έρευνα». Επιπλέον, ο συγκεκριμένο πλοίο δε διαθέτει τον πλέον πρόσφατο ερευνητικό εξοπλισμό, γι αυτό και οι ειδικοί είναι βέβαιοι ότι δεν έχει διεξάγει έρευνες αλλά δημιουργεί μόνο εντυπώσεις και ένταση στην περιοχή.
Συμπερασματικά: με τις ολοένα και μεγαλύτερες προκλήσεις και τις στρατιωτικά επιθετικές ενέργειες, η Άγκυρα χάνει έδαφος και αξιοπιστία σε διεθνές επίπεδο και είναι σαφές ότι σταδιακά θα εγκλωβιστεί στις ίδιες της τις ενέργειες, καθώς καμία ευνομούμενη χώρα δεν επιθυμεί ανάφλεξη στην περιοχή. Η διεθνής δραστηριοποίηση Ελλάδας και Κύπρου δια των διπλωματικών διαύλων και η αξιοποίηση όλων των διπλωματικών εργαλείων λειτουργούν προς όφελος της Αθήνας και της Λευκωσίας, εκ παραλλήλου με τον καθορισμό θαλασσίων ζωνών με όλες τις όμορες χώρες μας και την τάχιστη προώθηση της αδειοδότησης και των λοιπών αδιάθετων υποθαλασσίων τεμαχίων Ανατολικά της Κρήτης (τεμάχια 15-20).
*Λίγα λόγια για την Δρ. Μαρίκα Καραγιάννη, ΠΕΔΙΣ- ΠΜΣ Μεσογειακές Σπουδές Ενέργεια και Φυσικοί Πόροι στη Μεσόγειο
- Η Μαρίκα Καραγιάννη είναι ειδική επιστήμων στο Δίκαιο και τις Διεθνείς Σχέσεις, με εξειδίκευση στα ευρωπαϊκά και διεθνή ενεργειακά θέματα. Συγγραφέας δύο βιβλίων: «Υδρογονάνθρακες: τα συμβόλαια εκμετάλλευσης των υποθαλασσίων κοιτασμάτων» (Νομική Βιβλιοθήκη, 1η έκδοση, Αθήνα, Δεκέμβριος 2018) και “Does Energy Cause Ethnic War? Eastern Mediterranean and Caspian Sea Natural Gas and Regional Conflicts”, Andreas Stergiou- Marika Karagianni (Cambridge Publishing Scholars, London, September 2019). Κάτοχος Διδακτορικού Διπλώματος με θέμα «Η θεσμική διάσταση της εκμετάλλευσης των υποθαλασσίων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στην Κασπία» του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, Τμήμα χωρών Ευξείνου Πόντου. Επισκέπτρια ερευνήτρια στο ΠΕΔΙΣ με θέμα το Νότιο Διάδρομο Φυσικού Αερίου της Ε.Ε. Έχει μετεκπαιδευτεί με υποτροφίες της Διπλωματικής Ακαδημίας του Υπουργείου Εξωτερικών της Ρωσικής Ομοσπονδίας στα ενεργειακά θέματα της Κασπίας (Μόσχα, 2002), της Διπλωματικής Ακαδημίας του Αζερμπαϊτζάν (Μπακού, 2011), από το NATO SCHOOL- OBERAMMERGAU, Petroleum course (2014), καθώς και από το Harvard Kennedy School of Government, Energy Program (2014).
- Ειδική επιστήμων για την ενέργεια και επισκέπτρια διδάσκουσα στο Παν. Πελοποννήσου- Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης κ Διεθνών Σχέσεων (ΠΕΔΙΣ)