από μια προσχηματική διαφωνία ως προς το μέγεθος των περικοπών, η Ρωσία, μέσω του υπουργού ενέργειας του κ. Αλεξ. Νόβακ, δήλωσε ότι δεν συμφωνεί και τερματίζει την σύμπραξη της με το καρτέλ, που είναι ο OPEC. Ταυτόχρονα η Ρωσία ανακοίνωσε την πρόθεση της από εδώ και εμπρός να παράγει όσο πετρέλαιο επιθυμούσε μη δεσμευμένη από τις μέχρι πρόσφατα συμφωνηθείσες ποσοστώσεις, στο πλαίσιο της συμφωνίας της με τον OPEC. Της Ρωσικής απόφασης ακολούθησαν οι κρυπτικές δηλώσεις του υπουργού ενέργειας του Βασιλείου και υιό του Σαουδάραβα μονάρχη, πρίγκηπα Αμπντουλασίζ Μπιν Σαλμάν ότι "η Σ. Αραβία θα άφηνε τις αγορές να αγωνιούν" για την επόμενη κίνηση του Ριάντ. Η αγωνία των αγορών δεν κράτησε πολύ αφού σε διάστημα ωρών η κρατική εταιρεία πετρελαίων Aramco ανακοίνωνε σημαντικές εκπτώσεις στους πελάτες της - διυλιστήρια και εμπορικές εταιρείες- σε Ασία και Ευρώπη, της τάξης του ενός και δύο δολαρίων το βαρέλι, όταν οι συνήθεις εκπτώσεις είναι της τάξης των μερικών σεντς.
Οι αγορές πολύ γρήγορα πήραν το μήνυμα του νέου σκηνικού που διεμορφώνετο, δηλ. του "free for all" στην παραγωγή, σε μια αγορά που ήδη ήτο σοβαρά πλεονασματική τους τελευταίους δύο μήνες, συνέπεια της εξάπλωσης του κορωνοϊού και του άμεσου αντίκτυπου που είχε αυτό για τη ζήτηση, αρχικά στην Κίνα και αργότερα σε όλο τον κόσμο. Με την πετρελαϊκή ζήτηση να έχει μειωθεί παγκοσμίως κατά 1,1 εκατ. βαρ/ημέρα κατά μέσο όρο, το πρώτο δίμηνο του έτους, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία που ανακοίνωσε την περασμένη Δευτέρα ο ΙΕΑ.
(διακύμανση τιμών αργού των τελευταίων 30 ημερών. πηγή: FT.com)
Με την ολοκλήρωση της αδιέξοδης συνάντησης του OPEC στην Βιέννη την περασμένη Παρασκευή το απόγευμα, οι δήθεν δυσαρεστημένοι Σαουδάραβες, και de facto ηγέτες του OPEC, έσπευσαν να δηλώσουν ότι αφού δεν τους συμπαρίσταται και δεν συμμετέχει η Ρωσία στον στόχο τους για μείωση της παραγωγής των OPEC+ κατά 1,5 εκατ. βαρ/ημέρα (που εάν προχωρούσε θα σήμαινε συνολική μείωση 3,6 εκατ. βαρ/ημέρα, αφού θα προστίθετο στα 2,1 εκατ. βαρελ. μείωση της παραγωγής που είχε συμφωνήσει ο OPEC+ τον περασμένο Δεκέμβριο) τότε δεν βλέπουν τον λόγο γιατί αυτοί θα πρέπει να περιορίσουν περαιτέρω την ήδη μειωθείσα κατά τους τελευταίους 18 μήνες παραγωγή τους. Αφού από τα 10,33 εκατ. βαρ/ημέρα που παρήγαγε αργό (χωρίς τα NGLs) η Σ. Αραβία το 2018 στις αρχές του 2020 είχε φθάσει να παράγει 9,49 εκατ. βαρ/ημέρα, έχοντας υποστεί μείωση κατά 840,000 βαρέλια.
Με την ανακοινωθείσα πρόθεση δύο βασικών παραγωγών, Ρωσίας και Σ. Αραβίας, που μεταξύ τους καλύπτουν το 20% της διεθνούς παραγωγής, να παράγουν χωρίς πλαφόν σε μια αγορά όπου η ζήτηση υποχωρεί ημέρα με την ημέρα, οι αγορές αντέδρασαν όπως ήξεραν ρίχνοντας την τιμή του αργού κατά 30% σε λίγα μόλις λεπτά με το που άνοιξε το χρηματιστήριο εμπορευμάτων στην Σιγκαπούρη την Κυριακή το βράδυ. Για να ακολουθήσει το σφυροκόπημα Δευτέρα πρωί στο ICE του Λονδίνου και λίγο αργότερα στο NYMEX της Ν. Υόρκης. Έτσι από τα $52,59 το βαρέλι το Brent, που επωλείτο στις 3 Μαρτίου αυτό έπεσε στα $31,02 το βαρέλι την περασμένη Δευτέρα (9/3) το πρωί, σημειώνοντας απώλειες 41% σε επτά μόνο ημέρες και συμπαρασύροντας σε μεγάλη πτώση όλα σχεδόν τα χρηματιστήρια του κόσμου. Ένα σκηνικό που θύμισε σε αντίστροφη ροή (reverse mode) παλαιότερες εποχές από τον πόλεμο του Κόλπου στις αρχές του 1991 και την πρώτη πετρελαϊκή κρίση τον Οκτώβριο του 1973.
Η Παγίδα της Βιέννης
Όμως η με τόση ευκολία εγκατάλειψη του στόχου συγκράτησης της παραγωγής του OPEC+ σε λίγο χαμηλότερα από το σημερινό επίπεδο παραγωγής, (είχε διαμορφωθεί στα 41,0 εκατ. βαρ./ημέρα, για τους πρώτους 2 μήνες του έτους), ως αποτέλεσμα των αποφάσεων Ρωσίας και Σ. Αραβίας να παράγουν κατά βούληση, μοιραία οδήγησε τις τιμές σε μεγάλη πτώση και σε ένα τελείως διαφορετικό επίπεδο, στην ζώνη των $30 με $35 το βαρέλι και την πολύ πραγματική πλέον προοπτική περαιτέρω πτώσης κάτω από τα $30 το βαρέλι. Αναλύοντας τις τελευταίες δηλώσεις κυβερνητικών αξιωματούχων των δύο χωρών αλλά και ανώτερων στελεχών της αγοράς, φαίνεται ότι απώτερος στόχος Ρωσίας και Σ. Αραβίας, μέσω των πολύ χαμηλών τιμών που επιδιώκουν, είναι να στριμώξουν τους χιλιάδες μικροπαραγωγούς σχιστολιθικού πετρελαίου των ΗΠΑ και Καναδά ωθώντας πολλούς από αυτούς στην χρεοκοπία. Αφού με τις τιμές κάτω από τα $40 το βαρέλι η παραγωγή των περισσότερων παραγωγών shale oil καθίσταται προβληματική.
Παράγοντες της διεθνούς αγοράς πετρελαίου μας πληροφορούν ότι το τελευταίο διάστημα τόσο στο Ριάντ όσο και στην Μόσχα επικρατούσε μεγάλη δυσφορία για την κατεύθυνση που είχε πάρει η παγκόσμιος αγορά πετρελαίου αφού η συνεχιζόμενη μείωση της παραγωγής από τον OPEC+ οδηγούσε σε απώλεια μεριδίου των βασικών παραγωγών, με παράλληλη αύξηση της Αμερικανικής παραγωγής. Έτσι κάθε βαρέλι που αφαιρείτο από το καρτέλ, στην προσπάθεια του να στηρίξει την τιμή του αργού, απέβαινε προς όφελος των παραγωγών shale oil οι οποίοι και δεν δεσμεύοντο από κανόνες ποσοστώσεων και ούτε είχαν να λογοδοτήσουν σε ανώτερες αρχές. Παρήγαγαν όσο μπορούσαν περισσότερο, διοχετεύοντας την παραγωγή τους είτε στην εγχώρια αγορά, είτε στη διεθνή, ανάλογα με τις τιμές και τους όρους που μπορούσαν να εξασφαλίσουν. Άρα έπρεπε να βρεθεί ένας τρόπος να βγουν από την μέση οι παραγωγοί shale oil, που τελευταία είχαν ξεκινήσει και εξαγωγές, και να πληγεί μια και καλή η ανοδική πορεία της Αμερικανικής παραγωγής. Με Μόσχα και Ριάντ να προτάσσουν το ακαταμάχητο για αυτούς επιχείρημα ότι μπορούν για πολλά χρόνια να επιβιώσουν, παράγοντας πετρέλαιο κάτω από τα $30 το βαρέλι.
Συγνώμη, αλλά το σκηνικό αυτό το βιώσαμε αρχικά τον Δεκέμβριο του 2014, πάλι στην Βιέννη, όταν με το ίδιο "ελαφρύ " επιχείρημα η Σ. Αραβία είχε τότε μόνη της προσπαθήσει να "εξαφανίσει" από προσώπου γης τους “ξυπόλυτους”, όπως τους αποκαλούσε, πετρελαιάδες του Mid West. Η συνέχεια είναι γνωστή και την περιγράφουμε με αρκετή λεπτομέρεια στο βιβλίο μας " Πετρέλαιο, η Μοιραία Εξάρτηση" (Εκδόσεις Αίολος, 2019) στην ενότητα που επιγράφεται "Η Παγίδα της Βιέννης" (σελ.733-739). Η μάλλον επιπόλαιη αυτή στρατηγική της Σαουδικής Αραβίας όχι μόνο δεν οδήγησε σε αφανισμό τον κλάδο του shale oil, αλλά μετά την ταλαιπωρία που υπέστη με τις χαμηλές τιμές μεταξύ 2015-2017, εξήλθε ανανεωμένος και πλέον δυνατός αυξάνοντας θεαματικά την παραγωγή του.
Όπως παρατηρούμε στο ανωτέρω βιβλίο μας " Όπως, όμως, φάνηκε στην πράξη, το σκεπτικό αυτό των σαουδαράβων ήταν τελείως λανθασμένο, αφού αγνόησαν ή δεν αντελήφθησαν επαρκώς, δύο σημαντικούς παράγοντες: ο πρώτος ήταν η οικονομική και πολιτική δυνατότητα, τόσο της Σ. Αραβίας όσο και των άλλων παραγωγών του OPEC, να λειτουργήσουν τις οικονομίες τους σε ένα περιβάλλον χαμηλών τιμών, παραβλέποντας ότι οι τιμές μπορούσαν να πέσουν ακόμα και κάτω από τα 30 δολάρια το βαρέλι, όπως και έγινε το α’ εξάμηνο του 2015. Το πλήγμα για την Σ. Αραβία ήταν ιδιαίτερα βαρύ, αφού αναγκάστηκε να καταφύγει στα συναλλαγματικά της αποθέματα αντλώντας γύρω στα 250 δισ. δολάρια, μέσα σε διάστημα δύο ετών, προκειμένου να καλύψει το έλλειμμα του προϋπολογισμού της, ώστε να αποφύγει δραστικές μειώσεις στις παντός είδους παροχές και κοινωνικά επιδόματα, που, αν υλοποιούνταν, θα δρούσαν αποσταθεροποιητικά για το καθεστώς. Ο δεύτερος παράγοντας που παραβλέφθηκε από την Σ. Αραβία ήταν η λειτουργία της ίδιας της οικονομίας και των ελεύθερων αγορών σε ΗΠΑ και Καναδά και της δυνατότητας των περισσότερων παραγωγών shale oil να παράγουν σε αρκετά χαμηλές τιμές, ακόμα και στα 30-35 δολάρια το βαρέλι, προσαρμόζοντας ανάλογα την λειτουργία τους και μειώνοντας τα έξοδα, αλλά και τα κέρδη τους. Ναι μεν υπήρξαν χρεοκοπίες παραγωγών shale oil την περίοδο 2015-2016, όμως, η συντριπτική πλειονότητα των επιχειρήσεων συνέχισε κανονικά την λειτουργία της και την παραγωγή της, αφού το οικονομικό και επιχειρηματικό περιβάλλον μιας μεγάλης και ελεύθερης οικονομίας, όπως των ΗΠΑ προσφέρει πολλές εναλλακτικές λύσεις και έναν τεράστιο χρηματοπιστωτικό τομέα, ο οποίος έχει την δυνατότητα να αξιολογήσει και να χρηματοδοτήσει σε μακροχρόνια βάση, με τελείως διαφορετικά κριτήρια από ό,τι οι περίκλειστες και κρατικοδίαιτες οικονομίες του Αραβικού Κόλπου. Έτσι, το παράτολμο στοίχημα των σαουδαράβων στην σύνοδο κορυφής της Βιέννης, στις 27 Νοεμβρίου 2014, αποδείχθηκε μια πραγματική παγίδα, ένα είδος θανάσιμου σπιράλ, που οδήγησε σε μια άνευ προηγουμένου κατάρρευση των τιμών."
Συμπερασματικά, δεν βλέπουμε τον λόγο γιατί η σημερινή απόφαση Ρωσίας και Σ. Αραβίας για μια ανεξέλεγκτη παραγωγή, με στόχο την αύξηση του μεριδίου τους και την επακόλουθη πτώση των τιμών, θα οδηγήσει στον αφανισμό της Αμερικανικής παραγωγής. Απεναντίας η οικονομία της Ρωσίας και της Σ. Αραβίας απ’ εδώ και στο εξής θα αντιμετωπίσει σοβαρά προβλήματα γιατί βασίζεται σε τεράστιο ποσοστό στο πετρέλαιο, και είναι εξαιρετικά αμφίβολο, παρά τα όσα υποστηρίζουν οι ηγέτες τους, ότι θα μπορέσουν να αντέξουν για πολύ το καθεστώς των χαμηλών τιμών. Σε κάθε περίπτωση Ρωσία και Σ. Αραβία με την πολιτική τους αυτή, το μόνο που κάνουν εκτός από το να στερούν έσοδα για τον προϋπολογισμό τους, είναι να εξασφαλίζουν χαμηλές τιμές πετρελαίου για τον Αμερικανό καταναλωτή, κάτι πολύ σημαντικό σε προεκλογική περίοδο στις ΗΠΑ και που ασφαλώς θα παίξει τεράστιο ρόλο και θα βοηθήσει καίρια στην επανεκλογή του Donald Trump στο προεδρικό αξίωμα.