γίνεται ολοένα ευκολότερη, οδηγώντας συχνά στην πρόβλεψη ότι οι μεγάλες πόλεις είναι καταδικασμένες. Οι προφήτες της επιστροφής στη φύση όμως υποτιμούν την ασύγκριτη ικανότητα καινοτομίας των πόλεων, την ατέρμονη αναγέννησή τους. Σήμερα ζούμε τη σημαντικότερη ίσως αναδιάταξη της πεντηκονταετίας στο αστικό περιβάλλον: την επιστροφή στο κέντρο των μεγαλουπόλεων χάρη στην Καθαρή Επανάσταση.
Οι τεχνολογικές επαναστάσεις δεν κάνουν μόνο καλό. Στην εποχή του Ντίκενς η ραγδαία άνοδος της παραγωγικότητας συνοδεύτηκε από χίλια δεινά. Η μόλυνση των πόλεων θέριζε τους κατοίκους, εξ ου και το ψευδώνυμο του Λονδίνου, Big Smoke. Ενάμιση αιώνα μετά τον Ολιβερ Τουίστ, η κατάσταση έχει βελτιωθεί, αλλά όχι επαρκώς: ο κάτοικος Αθήνας ή Λος Αντζελες το 1980 έχανε χρόνια ζωής εξαιτίας του φωτοχημικού νέφους. Ακόμα και σήμερα, μια βόλτα καλοκαίρι στο κέντρο της Αθήνας προκαλεί πονοκέφαλο, να μη συζητήσουμε για ασιατικές μεγαλουπόλεις.
Τα πράγματα όμως αλλάζουν. Το Λονδίνο γίνεται από τις καθαρότερες μεγαλουπόλεις παγκοσμίως. Αποθαρρύνεται η χρήση αυτοκινήτου (π.χ. με αστικά διόδια), επιδοτείται ποδήλατο και μετρό. Το σημείο καμπής της Καθαρής Επανάστασης θα σημειωθεί όμως από την παντοδυναμία των ηλεκτρικών οχημάτων. Ηδη το 2023 όλα τα μισθωμένα οχήματα (ταξί, Uber κ.λπ.) που κινούνται στο κέντρο του Λονδίνου θα πρέπει να έχουν δυνατότητα εκπομπής μηδενικών ρύπων. Η δημιουργία της πρώτης «ζώνης εξαιρετικά χαμηλών ρύπων» στον κόσμο, που σίγουρα θα αντιγραφεί, φέρνει το ηλεκτρικό μέλλον πιο κοντά.
Πίσω στην Αθήνα: όσο καθυστερημένο περιβαλλοντικά και να διατηρείται το κράτος (βλ. ειδική εξαίρεση από τους περιορισμούς παλαιότητας οχημάτων για τα ρυπογόνα λεωφορεία έως το 2021!), η ηλεκτρική επανάσταση έρχεται. Το αργότατο όταν η αυτοκινητοβιομηχανία πάψει να παράγει θερμικούς κινητήρες (το 2026 δηλώνει η VW!), η κίνηση οχημάτων στην Αθήνα θα αρχίσει να γίνεται πολύ λιγότερο ενοχλητική. Οι ατμοσφαιρικοί ρύποι θα πέφτουν στο μηδέν και, όπου η ταχύτητα κίνησης ελέγχεται, θα εξαφανίζεται σχεδόν πλήρως η ηχορρύπανση.
Οσα σήμερα κάνουν τον βίο αβίωτο στους μεγάλους δρόμους και γενικά στο κέντρο, θα γίνουν ξαφνικά πλεονεκτήματα. Γιατί να μένεις σε σοκάκι αν η λεωφόρος έχει εξίσου ησυχία και απουσία ρύπανσης, συν το πλεονέκτημα του ευάερου και ευήλιου; Γιατί να μένεις σε πολυκατοικία στη Νέα Σμύρνη, αν μπορείς να μένεις στο κέντρο της Αθήνας, με πολλαπλά μέσα μεταφοράς, θέατρα, μουσεία και αξιοθέατα σε απόσταση μικρού περιπάτου; Με μικρή φροντίδα από τον Δήμο Αθηναίων, περιποιημένα πεζοδρόμια, διαβάσεις πεζών και γενική εξομάλυνση της κυκλοφορίας οχημάτων, οι μεγάλοι δρόμοι του κέντρου θα ισοδυναμούν με ελκυστικότατους πεζόδρομους.
Η Αθήνα θα αλλάξει ριζικά. Κτίρια που σήμερα είναι πρακτικά άχρηστα για κατοικία (ούτε καν για Airbnb) θα επιστραφούν στο οικιστικό απόθεμα της πόλης, γειτονιές θα γίνουν αγνώριστες. Η επιστροφή κατοίκων στο κέντρο θα φέρει και δραστηριότητες, εταιρείες, ψυχαγωγία. Η αυξημένη πυκνότητα μορφωμένου πληθυσμού θα φέρει περισσότερη καινοτομία και πολιτισμό, όπως γίνεται όταν μαζεύονται έξυπνοι άνθρωποι σε μια αστική γειτονιά (βλ. Μανχάταν).
Γενικά οι μεγάλες πόλεις του πλανήτη θα διατηρήσουν τα πλεονεκτήματα της πυκνοκατοίκησης, εξαλείφοντας βασικά μειονεκτήματα. Ποια θα είναι η τελική εικόνα όταν κατασταλάξει η σκόνη της Καθαρής Επανάστασης (το 2040;) δεν το ξέρουμε. Ανοίγει όμως ένα παράθυρο σε έναν θαυμαστό νέο κόσμο. Ισως να το ξανασκεφτείτε λοιπόν πριν ξεπουλήσετε εκείνο το διαμέρισμα της γιαγιάς στην Πατησίων…
* Ο κ. Σωτήρης Γεωργανάς είναι αναπληρωτής καθηγητής Οικονομικών στο City, Πανεπιστήμιο Λονδίνου.
("Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ")