Τελευταίες Εξελίξεις και Εκτιμήσεις για το Ενεργειακό Μέλλον του Αζερμπαϊτζάν

αποκλειστικά για το energia.gr: Από το 1994, όταν υπεγράφη το «Συμβόλαιο του Αιώνα» με σκοπό την εκμετάλλευση και ανάπτυξη της τεράστιας υποθαλάσσιας δομής πετρελαίου AZERI- CHIRAG- GUNESHLI (ACG), το Αζερμπαϊτζάν γνώρισε, μέχρι πρότινος, μία ασύλληπτη οικονομική άνοδο, η οποία βασίστηκε σχεδόν εξ ολοκλήρου στην έρευνα και εξόρυξη του πετρελαίου και του φυσικού αερίου της χώρας. Η μέγιστη παραγωγή πετρελαίου (Peak oil) επετεύχθη το 2010 με 1.1 εκατ. βαρέλια/ ημέρα, ενώ, ακόμη και σήμερα, το κοίτασμα ACG αναλογεί σε περίπου 80% της συνολικής παραγωγής πετρελαίου του Αζερμπαϊτζάν. Σύμφωνα με το BP World Statistic Review 2016, το 2015, το Αζερμπαϊτζάν κατείχε 7 δις βαρέλια αποδεδειγμένων αποθεμάτων πετρελαίου, ενώ η παραγωγή ανήλθε σε 841.000 βαρέλια/ ημέρα. Συνολικά, η κρατική ενεργειακή εταιρεία SOCAR έχει υπογράψει μέχρι στιγμής 10 Production Sharing Agreements (PSAs) με διεθνείς εταιρείες για την ανάπτυξη των εξής χερσαίων και υποθαλάσσιων πετρελαϊκών δομών: ACG, BALAKHANY, KUROVDAGH, KURSENGI KARABAGHLI, MISHOVDAGH KELAMEDDIN, NEFTCHALA, PADAR, PIRSAHHAT, SURAKHANY και ZIH HOVSAN. Όλα τα εν λόγω κοιτάσματα είναι στην παρούσα φάση ενεργά.

Είναι το φυσικό αέριο όμως που αποτελεί το μοχλό της ενεργειακής και οικονομικής ανάπτυξης της χώρας, προερχόμενο κυρίως από το υποθαλάσσιο κοίτασμα SHAH DENIZ, ένα από τα μεγαλύτερα κοιτάσματα φυσικού και συμπυκνωμένου αερίου στον κόσμο, με αποδεδειγμένα in place αποθέματα 1.3 τρις κ.μ. Το 2006, η παραγωγή φυσικού αερίου ξεκίνησε από τη Φάση Ι εκμετάλλευσης του κοιτάσματος και αναμένεται να αυξηθεί από τη Φάση ΙΙ, η οποία βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη, και θα εφοδιάσει με φυσικό αέριο το Νότιο Διάδρομο της Ε.Ε., δηλαδή τους αγωγούς ΤΑΝΑΡ και ΤΑΡ, μέσω Τουρκίας στην Ελλάδα, την Αλβανία και την Ιταλία, σε πρώτη τουλάχιστον φάση. Η πρώτη παραγωγή, περίπου 4 δις κ.μ./ έτος, οριοθετείται για το 2018, απευθυνόμενη κυρίως στην τουρκική αγορά, η οποία αντιμετωπίζει εκρηκτικές ανάγκες. Μία αύξηση στα 12 δις κ.μ./ έτος αναμένεται για το 2019, με maximum εξαγωγική δυνατότητα στα 16 δις κ.μ. προς την Ευρώπη το 2020.

Το μέλλον, ωστόσο του φυσικού αερίου του Αζερμπαϊτζάν, βρίσκεται στη νέα γενιά των υποθαλάσσιων κοιτασμάτων, που ανακαλύφθηκαν σχετικά πρόσφατα και εκτιμάται ότι θα οδηγήσουν σε σημαντική αύξηση των εξαγωγών μετά το 2020.

Το 2010, ανακαλύφθηκε το κοίτασμα UMID, με εκτιμώμενα αποθέματα 200 δις κ.μ. και 40 εκατ. τόνων συμπυκνωμένου φυσικού αερίου ( condensate). Η SOCAR διεξάγει την έρευνα και εκμετάλλευση του κοιτάσματος από μόνη της, με ίδια μέσα, γι αυτό και δεν υπεγράφη ποτέ PSA για το εν λόγω κοίτασμα. Το 2012, εξήχθη η πρώτη ποσότητα φυσικού αερίου από το UMID, ενώ στην παρούσα φάση διεξάγεται η δεύτερη γεώτρηση από την πλατφόρμα UMID-1. Δίπλα στο UMID, βρίσκεται το κοίτασμα ΒΕΒΕΚ, με εκτιμώμενα αποθέματα 400 δις κ.μ. και 80 εκατ. τόνους συμπυκνωμένου. PSA υπεγράφη μεταξύ της SOCAR και της ΒΡ (50%- 50%) για την έρευνα και ανάπτυξη ενός άλλου κοιτάσματος, του SHAFAG- ASIMAN, με εκτιμώμενα αποθέματα 300 δις κ.μ. Η μελέτη τρισδιάστατων δεδομένων (3- D analysis) έδειξε ότι το κοίτασμα ενδέχεται να αποτελεί προέκταση του ACG, γι αυτό και πιθανότατα να περιέχει και πετρέλαιο. Η πρώτη γεώτρηση αναμένεται σύντομα. Ένα επιπρόσθετο PSA υπεγράφη με τη γερμανική RWE για την εκμετάλλευση του επίσης νέο- ανακαλυφθέντος κοιτάσματος NAKHCHIVAN, με εκτιμώμενα αποθέματα επίσης 300 δις κ.μ. in place.

Ο «πρωταθλητής» ωστόσο για το μέλλον είναι το επίσης υποθαλάσσιο κοίτασμα ABSHERON, με εκτιμώμενα 350 δις κ.μ. και 45 εκατ. τόνους συμπυκνωμένου φυσικού αερίου. Το 2009 υπεγράφη PSA μεταξύ της SOCAR (40%), της TOTAL (40%) and της ENGIE (20%). Στις 21/11/2016, οι TOTAL και SOCAR υπέγραψαν μία συμφωνία- «ομπρέλα», όπου τίθενται οι συμβατικοί και εμπορικοί όροι της Φάσης Ι για την ανάπτυξη και εκμετάλλευση του ABSHERON. Η πρώτη παραγωγή φυσικού αερίου αναμένεται γύρω στα τέλη 2021- αρχές 2022.

Συνολικά, επί τη βάσει της νέας στρατηγικής της για τη δεκαετία 2015- 2025, η SOCAR στοχεύει να συνδυάσει την παραγωγή από το SHAH DENIZ μαζί με την πρώτη παραγωγή από το ABSHERON, προκειμένου να αυξήσει την καθαρή παραγωγή φυσικού αερίου στα 40 δις κ.μ./ έτος και, κατά συνέπεια, να αυξήσει και τον όγκο εξαγωγών προς Ευρώπη μετά τα έτη 2021- 2022, όταν το ABSHERON θα βρίσκεται, καλώς εχόντων, σε πλήρη ανάπτυξη. Το SHAH DENIZ, επιπλέον, μπορεί να επεκταθεί και στη Φάση ΙΙΙ στο μέλλον, με την προϋπόθεση ότι θα υπάρξει η συνέχιση της χρηματοδότησης από την κοινοπραξία του κοιτάσματος. Επιπρόσθετα, η SOCAR σχεδιάζει να προσθέσει τις υποθαλάσσιες εγκαταστάσεις της στα κοιτάσματα, που εκμεταλλεύεται εξ ολοκλήρου με ίδια μέσα, εγκαθιστώντας 9 υποθαλάσσιες πλατφόρμες τα επόμενα 2 χρόνια, προκειμένου να πραγματοποιήσει συνολικά 26 γεωτρήσεις.

Στο ίδιο μήκος κύματος, αποτελεί σημαντική εξέλιξη η τρέχουσα κατασκευή ενός γεωτρύπανου νέας γενιάς, το οποίο θα μπορεί να πραγματοποιεί γεωτρήσεις σε βάθη έως και 8.000 μέτρα, με χρονολογία αποπεράτωσης στα τέλη του 2017 και συνολικό κόστος 1.116 δις $. Την κατασκευή έχουν αναλάβει η Caspian Drilling Company από κοινού με την Singapore' s KEPPEL FELS. Το γεωτρύπανο θα χρησιμοποιηθεί, σύμφωνα με τη SOCAR, σε νέα κοιτάσματα, όπως το UMID, το ΒΕΒΕΚ και άλλα.

Η οικονομία ωστόσο της χώρας έχει αρχίσει να δείχνει τα πρώτα μελανά σημεία, απότοκα της σταθερά χαμηλής διεθνούς τιμής του πετρελαίου, αλλά και της σχεδόν πλήρους εξάρτησης της οικονομίας από τον ενεργειακό τομέα, γνωστό ως φαινόμενο « Dutch Disease». Τους πρώτους 5 μήνες του 2016, η SOCAR παρήγαγε 5,4 % λιγότερο φυσικό αέριο, ήτοι 2.65 δις κ.μ., εκ των οποίων 2.3 δις κ.μ. παρήχθησαν από την AZNEFT, τη θυγατρική της, και τα υπόλοιπα από τις κοινοπραξίες των PSA. Η πτώση της παραγωγής φυσικού αερίου οδήγησε σε νέο γύρο συζητήσεων με τη ρωσική GAZPROM για εισαγωγές 3-5 δις κ.μ./ έτος, με το Μπακού να επιζητεί μεγαλύτερη μείωση στην τιμή του ρωσικού φυσικού αερίου, προκειμένου να καλύψει την εγχώρια ζήτηση.

Επιπλέον, οι διεθνείς χαμηλές τιμές του πετρελαίου έχουν οδηγήσει σε πρόβλημα ρευστότητας το Αζερμπαϊτζάν, με αποτέλεσμα να ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις με τους διεθνείς χρηματοπιστωτικούς θεσμούς με σκοπό το δανεισμό έως και 5 δις $, προκειμένου να καλυφθεί το χρηματοδοτικό σκέλος της χώρας στην κατασκευή του Νοτίου Διαδρόμου. Το Αζερμπαϊτζάν έχει ήδη πωλήσει Ευρωομόλογα αξίας 1 δις $ και ετοιμάζεται για νέο πλειστηριασμό, ενώ υπέγραψε με την Παγκόσμια Τράπεζα συμφωνία δανείου ύψους 400 εκατ. $ για την κατασκευή του αγωγού φυσικού αερίου TANAP. Η αποπληρωμή των 400 εκατ. $ θα γίνει σε 10 χρόνια, ενώ το δάνειο θα χορηγηθεί από τη Διεθνή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης με την εγγύηση του Αζερικού Δημοσίου. Η Παγκόσμια Τράπεζα επίσης ενέκρινε και δεύτερο δάνειο 400 εκατ. $ προς την κρατική εταιρεία φυσικού αερίου της Τουρκίας BOTAS, μέτοχο της κοινοπραξίας του ΤΑΝΑΡ.

Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανάπτυξης και Ανασυγκρότησης ( EBRD) επιβεβαίωσε, από την πλευρά της, ότι διεξάγονται συνομιλίες για την παροχή απευθείας χρηματοδότησης ύψους 500 εκατ. $ καθώς και για την προσέλκυση 1 δις $ από τον τραπεζικό τομέα για την κατασκευή του άλλου αγωγού του Νοτίου Διαδρόμου, του ΤΑΡ, στην κοινοπραξία του οποίου η SOCAR συμμετέχει με 20%.

Συνοψίζοντας, η κατασκευή των αγωγών ΤΑΡ και ΤΑΝΑΡ, μαζί με την ανάπτυξη του κοιτάσματος SHAH DENIZ, αποτελούν την πρώτη προτεραιότητα για το Αζερμπαϊτζάν, καθώς μέσω αυτών των δύο αγωγών θα εξαχθεί το φυσικό αέριο στην Τουρκία και την Ευρώπη. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να αναμένεται ότι για το άμεσο μέλλον η SOCAR θα επικεντρώσει τα κονδύλιά της στην υλοποίηση των 3 αυτών έργων, αφήνοντας την ανάπτυξη των νέων κοιτασμάτων, όπως το UMID και το ΒΕΒΕΚ για αργότερα, από τη στιγμή που δεν έχει υπογραφεί και PSA για αυτά τα 2 κοιτάσματα. Αντιθέτως , η ανάπτυξη του ABSHERON εκτιμάται ότι θα προωθηθεί, από κοινού με την TOTAL και την ENGIE, προκειμένου να αυξηθεί η εξαγωγική δυνατότητα προς την Ευρώπη για το μέλλον.