Την ώρα που η παραγωγή αργού της Λιβύης επανέρχεται σταδιακά προς τα κανονικά της επίπεδα, η βορειοαφρικανική χώρα μοιάζει να βυθίζεται στο πολιτικό χάος. Όπως δείχνουν και τα γεγονότα αυτής της εβδομάδας, η μετακανταφική Λιβύη ρέπει προς μία κατάσταση “λιβανοποίησης” ή –ακόμα χειρότερα – “Σομαλίας της Μεσογείου” (μόλις μερικές εκατοντάδες ναυτικά μίλια νοτίως της Κρήτης …).
Με μία κυβέρνηση (το Εθνικό Μεταβατικό Συμβούλιο) και ένα πολιτικό status quo με συνοχή που θυμίζουν … ΣΥΡΙΖΑ –και, μάλιστα, τις ημέρες της διελκυστίνδας Τσίπρα-Αλαβάνου – φαίνεται πως αρχίζουν να επαληθεύονται οι φόβοι που είχαμε διατυπώσει από τη στήλη αυτή (βλ.
εδώ) στις 24 Μαρτίου, μόλις πέντε ημέρες μετά την επιχείρηση “Αυγή της Οδύσσειας” (19-31 Μαρτίου 2011), που προηγήθηκε της νατοϊκής επίθεσης. Συγκεκριμένα, κάναμε λόγο για τον κίνδυνο της μετατροπής της χώρας σε ένα “μη κράτος”, που θα αποτελεί πεδίο αλληλοσπαρασσόμενων φυλών, (με τη συνδρομή και ισλαμιστικών ομάδων), και όπου θα κυριαρχούν ανομικά φαινόμενα (λαθρεμπόριο, διακίνηση λαθρομεταναστών, εμπόριο όπλων κ.ά.).
Πραγματικά, στη Λιβύη ήδη, όπως είπαν αξιωματούχοι του ΟΗΕ στο Συμβούλιο Ασφαλείας, ένοπλοι βρίσκονται “εκτός ελέγχου” και κρατούν από 8.000 υποστηρικτές του Καντάφι σε μυστικά κέντρα κράτησης, την ώρα που η αδύναμη προσωρινή κυβέρνηση προσπαθεί να διατηρήσει την εξουσία, ενώ στις 26 Ιανουαρίου οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα ανακοίνωσαν ότι αποσύρονται από τη Μιζουράτα, καταγγέλλοντας ότι ζητείται από το προσωπικό τους να φροντίσουν φιλοκανταφικούς κρατούμενους που υποβάλλονται σε βασανιστήρια ώστε να συνεχιστεί ο βασανισμός τους !!!
Από την άλλη, στην αρχή της εβδομάδος υπήρξαν πληροφορίες ότι υποστηρικτές του Καντάφι κατέλαβαν την πόλη Μπάνι Ουαλίντ, ένα από τα τελευταία προπύργια που είχε διατηρήσει ο Λίβυος συνταγματάρχη λίγο πριν την δημόσια σύλληψη και, μετέπειτα, δολοφονία του στις 20 Οκτωβρίου από τους αντιπάλους του. Αν και δεν είναι σαφές αν έχουν τον πλήρη έλεγχο της πόλης, πολιτοφυλακές φίλα προσκείμενες προς την νέα κυβέρνηση σπεύδουν στην πόλη, που βρίσκεται κοντά στις ακτές της Μεσογείου, για να τους αντιμετωπίσουν.
Την ίδια στιγμή, η σημερινή κυβέρνηση, το Εθνικό Μεταβατικό Συμβούλιο, η δομή του οποίου είναι από την γένεσή του χαλαρή, καθώς αποτελεί συνασπισμό αντικανταφικών φυλών, εμφανίζει διαλυτικά σημάδια. Έτσι, στις 22 Ιανουαρίου ο αναπληρωτής επικεφαλής του Εθνικού Μεταβατικού Συμβουλίου, Αμπντέλ Χαφίζ Χόγκα, παραιτήθηκε μια μέρα μετά την έφοδο αντικυβερνητικών διαδηλωτών στα γραφεία του Συμβουλίου στην Βεγγάζη, ενώ μια εβδομάδα πριν ο ίδιος είχε δεχτεί επίθεση και χρειάστηκε να φυγαδευτεί για την ασφάλεια του.
Επίσης, και σε πείσμα όσων ήθελαν να μας πείσουν ότι η πτώση του Καντάφι θα έφερνε στην Λιβύη την δημοκρατία, τον πλουραλισμό και τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, θα θυμίσουμε τις δηλώσεις του προέδρου του Εθνικού Μεταβατικού Συμβουλίου, Μουσταφά Αμπντέλ Τζαλίλ, τον Σεπτέμβριο, πως η νέα νομοθεσία της χώρας θα βασίζεται στη σαρία. Απλά στις 24 Οκτωβρίου, προσπάθησε να καθησυχάσει τις ανησυχίες τις διεθνούς κοινότητας, λέγοντας ότι αυτό δεν σημαίνει ότι θα ακυρωθούν συνοπτικά όλοι οι νόμοι που ίσχυαν μέχρι τώρα. Και για να μην έχουμε καμιά αμφιβολία για το πόσο προφύλαξε από την τρομοκρατία του ισλαμικού φονταμενταλισμού τη Λιβύη η ανατροπή Καντάφι, να αναφέρουμε ότι, πριν 2 μήνες, το παρακλάδι της Αλ Κάιντα στην Βόρεια Αφρική επιβεβαίωσε ότι περιήλθε στην κατοχή του μέρους του οπλοστασίου του εκτελεσθέντος Λίβυου δικτάτορα Μουαμάρ Καντάφι.
Εξάλλου, ο ανώτατος εκπρόσωπος του ΟΗΕ στην Λιβύη, Ian Martin, είχε τονίσει στις 6 Νοεμβρίου 2011 ότι τα μη φυλασσόμενα όπλα στην χώρα αποτελούν “πολύ, πολύ μεγάλη πηγή ανησυχίας”. Σε αυτά, όπως είπε, περιλαμβάνονται φορητοί πύραυλοι, νάρκες και πυρομαχικά. “Είναι βέβαιο πως μεγάλες ποσότητες έχουν ήδη χαθεί από αφύλακτες περιοχές και ότι υπάρχουν και άλλες περιοχές που ακόμη δεν φυλάσσονται επαρκώς”, συμπλήρωσε ο αξιωματούχος του ΟΗΕ. Ο ίδιος αξιωματούχος, μόλις την εβδομάδα που μας πέρασε, έκανε λόγο για αδύναμους, πολλές φορές απόντες, κρατικούς θεσμούς, μαζί με τη μακρά απουσία πολιτικών κομμάτων και οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών που κάνουν τη μετάβαση της Λιβύης στη δημοκρατία πιο δύσκολη. Μάλιστα, υπογράμμισε ότι η κυβέρνηση πασχίζει να πείσει για τη νομιμότητά της, τη στιγμή που τα όπλα διατίθενται ελεύθερα σε όλη τη χώρα, ενώ προειδοποίησε ότι οι συγκρούσεις θα μπορούσαν να λάβουν μεγαλύτερες διαστάσεις – και, φυσικά είναι ευνόητες όλες οι προεκτάσεις που μπορεί να έχει μία τέτοια εξέλιξη για την σταθερότητα στην χώρα αυτή, που βρίσκεται νότια της Ελλάδος …
Θα μπορούσε να αντιτείνει κανείς τα ενθαρρυντικά σημάδια αποκατάστασης της λιβυκής παραγωγής αργού, με ρυθμούς ταχύτερους από ό, τι υπολογιζόταν αμέσως μετά την πτώση του Καντάφι. Πραγματικά, η παραγωγή της Λιβύης έφτασε τον Δεκέμβριο, σύμφωνα με στοιχεία του ΙΕΑ, τα 800.000 βαρέλια την ημέρα, από 350.000 τον Οκτώβριο, ενώ και ο OPEC, στην πρόσφατη Σύνοδό του (14/12/2011), στην οποία αύξησε το ανώτατο όριο παραγωγής πετρελαίου ημερησίως, αποφάσισε να προσαρμόσει το επίπεδο της παραγωγής κάθε χώρας προκειμένου να αφεθεί χώρος για τη λιβυκή παραγωγή. Αν και βρισκόμαστε ακόμη μακριά από τα 1.600.000 εκατ. βαρέλια της ημερήσιας παραγωγής την περίοδο της έναρξης του εμφυλίου, τον περασμένο Φεβρουάριο, η σημαντική αυτή εξέλιξη έρχεται σε μία στιγμή που η Ε.Ε. – και, ακόμη πιο πολύ, η Ελλάδα – ψάχνει για εναλλακτικές πηγές αργού μετά το πρόσφατα αποφασισθέν εμπάργκο στο Ιράν.
Ωστόσο, η πολιτική αστάθεια, που γίνεται όλο και πιο έντονη, δεν μπορεί να μας καθησυχάζει για την ασφάλεια της ροής του λιβυκού αργού προς τη Δύση. Όπως αναφέρει o Τζεφ Πόρτερ, αναλυτής στο North Africa Risk Consulting, η κατάσταση είναι “συγκρίσιμη με το Ιράκ του 2004: έριδες μεταξύ παρατάξεων, ανοιχτή αμφισβήτηση της νομιμοποίησης της κυβέρνησης και απουσία προοπτικών για άμεση ειρήνευση”. Παρατηρεί, βέβαια – με κάποιον κυνισμό – πως σε αντίθεση με το Ιράκ μετά τον πόλεμο του 2003, “στη Λιβύη σήμερα δεν υπάρχει κατοχική δύναμη και το πετρέλαιο ρέει”. Με το διαμορφούμενο πολιτικό χάος, ποιος μπορεί να αποκλείσει, π.χ., το ενδεχόμενο κάποιες πετρελαιοπηγές στην Λιβύη να πέσουν στα χέρια ένοπλων ομάδων, οι οποίες θα εκβιάζουν τις εταιρείες για τη συνέχιση της παραγωγής;
Πέραν του ότι η παραδοχή αυτή δείχνει την υποκρισία των επιχειρημάτων που προεβλήθηκαν από την κυβέρνηση Ομπάμα και τις υπόλοιπες δυνάμεις που συνήργησαν στην ανατροπή της κυβέρνησης Καντάφι, θα πρέπει να παρατηρήσουμε ότι δεν αποτελεί και την καλύτερη εγγύηση σταθερότητας για την ροή και, συνεπώς και την τιμή του αγαθού – ιδιαίτερα στην σημερινή συγκυρία για την παγκόσμια αγορά πετρελαίου. Πόσο αξιόπιστος διεθνής συνομιλητής μπορεί να είναι μία κυβέρνηση τα μέλη της οποίας δεν γνωρίζουν ούτε οι ίδιοι οι Λίβυοι πολίτες; Όπως σημειώνει το Reuters, σε πρόσφατο ρεπορτάζ του, στο Ιντερνετ αναφέρονται 43 ονόματα, ενώ το Εθνικό Μεταβατικό Συμβούλιο αποτελείται από 57 άτομα. Και την ίδια στιγμή, πληθαίνουν οι καταγγελίες στην χώρα ότι κανείς δεν ξέρει πού πηγαίνουν τα έσοδα από το πετρέλαιο …
Ας έρθουμε, τέλος, στις συνέπειες που θα έχει για την Ελλάδα η διαμορφούμενη κατάσταση στην τόσο κοντινή μας βορειοαφρικανική αυτή χώρα. Είχαμε κάνει λόγο, πάλι από τις γραμμές αυτές, στις 5 Μαΐου 2011 (βλ.
εδώ) για την αποπροσανατολιστική υφή που είχε ο δημόσιος διάλογος στην Ελλάδα σχετικά με το ποια θα πρέπει να είναι η στάση της χώρας μας στο θέμα. Για άλλη μια φορά, ήταν η κατάλληλη στιγμή για κάποιους να κάνουν “ασκήσεις φιλοατλαντισμού” ή, για κάποιους άλλους, να επιδοθούν σε “επαναστατική γυμναστική” εναντίον της Δύσης.
Όπως σημειώναμε: “Η φιλολογία αυτή λίγο χώρο άφησε στην διατύπωση ορθολογικών επιχειρημάτων σχετικά με το πώς επηρεάζεται η Ελλάδα ή τι ρόλο θα πρέπει να διαδραματίσει στο νέο σκηνικό που διαμορφώνεται. Υπήρξαν, ομολογουμένως, κάποιες λογικές διαπιστώσεις και προβλέψεις σχετικά με την αύξηση των μεταναστευτικών ροών προς την χώρα μας ή τον κίνδυνο μετατροπής της Λιβύης – σε περίπτωση διαιώνισης της παρούσας κατάστασης – σε «Σομαλία της Μεσογείου». Εντούτοις, όσο οι παραπάνω περιγραφές ενδεχομένων, δεν αποτελούν τη βάση μία συνεκτικής και ρεαλιστικής στρατηγικής, με στόχο την προώθηση των ελληνικών συμφερόντων, κινδυνεύουν – για άλλη μία φορά – να αποτελέσουν την «πρώτη ύλη» φοβικών αντιδράσεων και παθητικής αδράνειας μπροστά στην «βουή των πλησιαζόντων γεγονότων»”…
Ελπίζουμε η αδράνεια αυτή να μη συνεχιστεί για πολύ, γιατί η … “Συριζοποίηση” μίας ολόκληρης χώρας δεν είναι απλά θέμα παραπολιτικού σχολιασμού – όπως συμβαίνει στην περίπτωση ενός κομματικού σχηματισμού. Αντίθετα, η ελληνική πολιτική ηγεσία πρέπει να έχει υπ’ όψιν της ότι η μετατροπή της Λιβύης σε “μη κράτος” θα επηρεάσει άμεσα την σταθερότητα στον περιφερειακό της περίγυρο – στον οποίο και εμείς ανήκουμε !