Ο δημόσιος διάλογος στην Ελλάδα σχετικά με το ποια θα πρέπει
να είναι η στάση της χώρας μας στην τρέχουσα κρίση στην Μέση Ανατολή και την
Βόρειο Αφρική έχει τα ίδια χαρακτηριστικά με εκείνα που εμφανίστηκαν σε άλλες
διεθνείς κρίσεις. Ειδικά στην περίπτωση της Λιβύης, τα επιχειρήματα
κυριαρχούνται από μπόλικη δεοντολογία περί «δικαίου των λαών», περί «αντίστασης
στον ιμπεριαλισμό» ή περί «αιμοσταγών δικτατόρων» - και ανάλογα η χώρα μας θα
πρέπει να λάβει θέση. Ήταν πάλι η κατάλληλη στιγμή για κάποιους να κάνουν
«ασκήσεις φιλοατλαντισμού» ή, αντίθετα, «επαναστατική γυμναστική» εναντίον της
Δύσης.
Η φιλολογία αυτή λίγο χώρο άφησε στην διατύπωση ορθολογικών
επιχειρημάτων σχετικά με το πώς επηρεάζεται η Ελλάδα ή τι ρόλο θα πρέπει να
διαδραματίσει στο νέο σκηνικό που διαμορφώνεται. Υπήρξαν, ομολογουμένως,
κάποιες λογικές διαπιστώσεις και προβλέψεις σχετικά με την αύξηση των μεταναστευτικών
ροών προς την χώρα μας ή τον κίνδυνο μετατροπής της Λιβύης – σε περίπτωση
διαιώνισης της παρούσας κατάστασης – σε «Σομαλία της Μεσογείου». Εντούτοις, όσο
οι παραπάνω περιγραφές ενδεχομένων, αν δεν αποτελέσουν την βάση μία συνεκτικής
και ρεαλιστικής στρατηγικής, με στόχο την προώθηση των ελληνικών συμφερόντων,
κινδυνεύουν – για άλλη μία φορά – να αποτελέσουν την «πρώτη ύλη» φοβικών
αντιδράσεων και παθητικής αδράνειας μπροστά στην «βουή των
πλησιαζόντων γεγονότων»…
Ενδεικτικό ζητημάτων που θα έπρεπε να απασχολεί την Ελλάδα –
τόσο όσον αφορά την Λιβύη, όσο και αναφορικά με την Αίγυπτο – είναι το ζήτημα
της ΑΟΖ. Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι ο Καντάφι δεν δέχεται το δικαίωμα της
Γαύδου σε ΑΟΖ, συμπλέοντας στο σημείο αυτό με την λογική της Άγκυρας. Αυτή τη
στιγμή η περιοχή της Ανατολικής Λιβύης – κάτω ακριβώς από την χώρα μας, νοτίως
της Κρήτης και της Γαύδου – βρίσκεται υπό τον έλεγχο των αντικανταφικών
δυνάμεων …
Την ίδια στιγμή, η Τουρκία, που μόλις προχθές ξεπέρασε το
δίλημμά της για το αν τάσσεται υπέρ της παραμονής ή όχι του Καντάφι στην
εξουσία, εμφανίστηκε πρόθυμη, από την πρώτη στιγμή που συζητήθηκε η νατοϊκή
εμπλοκή, όπως είπε ο ίδιος ο Έλληνας πρωθυπουργός στην Βουλή στα τέλη Μαρτίου,
«να διαχειριστεί το αεροδρόμιο της Βεγγάζης και να αναπτύξει ναυτικές δυνάμεις,
ακούστε, για τον έλεγχο της θαλάσσιας περιοχής μεταξύ Βεγγάζης και Κρήτης»! (πρακτικά Συνεδρίασης Ολομέλειας 22/03/2011).
Στην Αίγυπτο, από την άλλη, η κυβέρνηση Μουμπάρακ, η οποία
δεν αναγνώριζε την ΑΟΖ του Καστελόριζου, είναι παρελθόν. Μάλιστα, στην
περίπτωση αυτή υπήρχε συνεννόηση με την Τουρκία πάνω στο θέμα. Σήμερα, η
κυβέρνηση Ερντογάν ελπίζει ότι η σύμπλευση του Καΐρου με τη στρατηγική της μπορεί να γίνει ακόμη πιο στενή, επηρεάζοντας νέες πολιτικές δυνάμεις στην
Αίγυπτο που θα έχουν σημείο αναφοράς το ΑΚΡ, ενώ ρόλο σε αυτήν θα παίξει και η
διαφαινόμενη απομάκρυνση της νέας αιγυπτιακής κυβέρνησης από την προσέγγιση με
το Ισραήλ.
Ωστόσο, η Αίγυπτος είναι μία μεγάλη χώρα στην περιοχή, με
δικά της συμφέροντα και με ιδιαίτερα σημαίνουσα στρατηγική θέση, που δύσκολα θα ηρκείτο
σε ένα ρόλο «δορυφόρου» της «νεοοθωμανικής» Τουρκίας. Η μεταλαμπάδευση του
παραδείγματος του ΑΚΡ στον Νείλο δεν σημαίνει και την πρόσδεση του Καΐρου σε
μία ισλαμοδημοκρατική … «Κομιντέρν». Πάντως, ως τώρα, η Ελλάδα δε φαίνεται να
προσπαθεί να διερευνήσει τις θέσεις της νέας ηγεσίας της Αιγύπτου στο θέμα της
ΑΟΖ, ώστε να αποτρέψει εκμετάλλευση της διαμορφούμενης κατάστασης από την
Άγκυρα.
Γενικά, για άλλη μία φορά, ο αυτισμός, η εσωστρέφεια και η αδράνεια
χαρακτηρίζει την πολιτική που ακολουθεί η Ελλάδα στις νέες συνθήκες που
διαπλάθονται σε μία τόσο κοντινή μας περιοχή και τόσο σημαντική για τα άμεσα
συμφέροντά μας. Ακόμη κι αν δεχτούμε ότι η στρατηγική Ερντογάν μπορεί να
προκαλεί μεγαλύτερες αντισυσπειρώσεις για την Τουρκία σε σύγκριση με τα όποια
πιθανά κέρδη, η δική μας, αντίθετα, έλλειψη στρατηγικής απλά αφήνει τον χρόνο
να περνά και μάς μετατρέπει σε παθητικούς δέκτες των εξελίξεων ...