Ο Ενεργειακός Πανικός της Βουλγαρίας και Μία Σύγκριση με την Ελλάδα

Μια σειρά επαφών και δηλώσεων πολιτικών και διπλωματικών εκπροσώπων της Βουλγαρίας από τις αρχές του έτους μέχρι σήμερα δείχνουν τον ενεργειακό πανικό της γειτονικής χώρας. Αιτία του πανικού δεν είναι μόνο το ότι μετά τη ματαίωση του «δυτικής έμπνευσης» Nabucco, αλλά και του δυνάμει ανταγωνιστικού του, του ρωσικού South Stream, η Βουλγαρία δεν μπορεί να διεκδικήσει ρόλο «ενεργειακού κόμβου» στη ΝΑ Ευρώπη. Ακόμη πιο θεμελιώδης λόγος της βουλγαρικής ανησυχίας είναι ότι μακροπρόθεσμα η γειτονική μας χώρα δεν θα μπορεί εύκολα να ικανοποιήσει τις ίδιες της τις ανάγκες σε φυσικό αέριο.

Πραγματικά, μετά την «τιμωρητική» - προς τη Σόφια – ματαίωση του ρωσικού πρότζεκτ του South Stream από τη Μόσχα, η Βουλγαρία βλέπει πως σε λίγα χρόνια, όταν, μετά το 2019, οι αγωγοί μέσω Ουκρανίας πιθανόν να έχουν καταργηθεί, δεν θα έχει διασφαλίσει νέες πηγές αερίου. Επιπλέον, ως τότε δεν θα έχει καταφέρει να απεξαρτηθεί ενεργειακά από τη Ρωσία αν δεν αναπτύξει τις κατάλληλες υποδομές και διασυνδέσεις.

Την πραγματικότητα αυτή τη γνωρίζουν πρώτα-πρώτα οι ίδιοι οι Βούλγαροι. Αυτός είναι και ο λόγος που τον περασμένο μήνα, σε συνέντευξη Τύπου, η υπουργός Ενέργειας της Βουλγαρίας Τεμενούζκα Πέτκοβα δήλωσε πως η χώρα της δεν έχει εγκαταλείψει το σχέδιο του αγωγού φυσικού αερίου South Stream και πως οι σχέσεις της με τη Ρωσία είναι παραδοσιακά καλές. Στην ίδια συνέντευξη Τύπου, ο πρόεδρος του συμβουλίου της Συνομοσπονδίας Εργοδοτών και Βιομηχάνων της Βουλγαρίας Κίριλ Ντομουστσίεφ, τόνισε πως: «Οι αγωγοί (σωλήνες) για τον South Stream βρίσκονται στο λιμάνι του Μπουργκάς και θα χρησιμοποιηθούν είτε για τον South Stream, είτε για τον Turkish Stream, ή για κάποιο άλλο έργο και θα υπάρξει κάποιο όφελος για τη Βουλγαρία. Κανείς δεν σταμάτησε να κάνει δουλειές με τη Ρωσία», τόνισε ο κ. Ντομουστσίεφ, ο οποίος, ωστόσο, ξεκαθάρισε πως η χώρα του είναι, ταυτόχρονα, υποχρεωμένη να τηρεί και τους κανόνες της ΕΕ της οποίας είναι μέλος.

Ο ίδιος ενεργειακός πανικός ερμηνεύει και την αλλαγή ρητορικής από τον Βούλγαρο Πρόεδρο Μπορίσωφ, ο οποίος θεωρείται από τη Ρωσία ως ο βασικός υπαίτιος της υπονόμευσης του πρότζεκτ του South Stream, ως εναλλακτική στο οποίο η Μόσχα προβάλλει, από τον περασμένο Δεκέμβριο τον Turkish Stream, που – αν υλοποιηθεί -θα παρακάμπτει τη Βουλγαρία και θα διέρχεται από Τουρκία και Ελλάδα. Ο Μπόικο Μπορίσωφ τον Ιούλιο δήλωσε ότι η χώρα του δεν είναι «ένοχη» για τη ματαίωση του South Stream, ενώ σε συνέντευξη του στο ρωσικό πρακτορείο ειδήσεων ΤΑSS, έσπευσε να τονίσει ότι η υποστήριξη των κυρώσεων κατά της Ρωσίας «δεν είναι πολιτική θέση της Βουλγαρίας αλλά προέκυψε από έξωθεν πιέσεις». Τον Ιούλιο, επίσης, ο Ρώσος Αναπληρωτής Υπουργός Εξωτερικών Βασίλι Νεμπένζυα ανέφερε ότι η Βουλγαρία ενδιαφέρεται να λαμβάνει ρωσικό αέριο, μέσω του κόμβου, που σχεδιάζεται να κατασκευαστεί στα ελληνοτουρκικά σύνορα, στο πλαίσιο του Turkish Stream.

Τον ενεργειακό αυτό πανικό της Βουλγαρίας είναι βέβαιο ότι αντιλαμβάνεται η Ουάσιγκτων, η οποία πέρυσι το καλοκαίρι μεθόδευσε την ανατροπή της κυβέρνησης Ορεσάρσκι ώστε να εξασφαλιστεί η ματαίωση του South Stream. Έτσι εξηγείται και το ότι στη συνάντηση που είχε ο πρώην υπουργός Παραγωγικής Ανασυγκρότησης Πάνος Σκουρλέτης στις 19 Αυγούστου - ουσιαστικά εν μέσω προεκλογικής περιόδου - με τον πρέσβη των ΗΠΑ στην Αθήνα Ντέηβιντ Πηρς, συζητήθηκαν και ο ΤΑΡ και ο IGB, ο ελληνοβουλγαρικός διασυνδετήριος αγωγός. Κι αν δεν πρόλαβε ο κ. Σκουρλέτης να συναντήσει τον ειδικό απεσταλμένο του Στέητ Ντηπάρτμεντ, αρμόδιο για θέματα ενεργειακής πολιτικής, κ. Άμος Χόχσταϊν, είναι βέβαιο πως θα τον συναντήσει και, μάλιστα, πολύ σύντομα, ο διάδοχός του, ο υπηρεσιακός υπουργός κ. Γκόλιας.

Οπωσδήποτε, θεωρητικός σίγουρα δεν είναι και ο ενεργειακός πανικός της Βουλγαρίας, ο οποίος εκδηλώνεται με το έντονο ενδιαφέρον της για συμμετοχή της σε πρότζεκτ όπως ο «Κάθετος Διάδρομος» ( Vertical Corridor) - με τον οποίο, σημειωτέον, επιτείνεται η ενεργειακή της εξάρτηση από το πολύ πιο ολοκληρωμένο ελληνικό σύστημα υποδομών αερίου - ή ο Eastring. Ακόμη πιο φανερός γίνεται ο πανικός των Βουλγάρων για την ενεργειακή τους επάρκεια, από την πρόθεση της Βουλγαρίας και του Αζερμπαϊτζάν, να αναβιώσουν το πρότζεκτ του Nabucco, υποβάλλοντας σχετική πρόταση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Αυτό είχε αποκαλύψει ο Βούλγαρος πρωθυπουργός μετά τη συνάντησή του με τον Αζέρο Πρόεδρο Αλίεφ, κατά την επίσκεψη του τελευταίου στην Σόφια στις 4 Μαρτίου. Ο κ. Μπορίσωφ, βέβαια, παρέλειψε να αναφέρει ποιες ποσότητες θα τροφοδοτήσουν τον αγωγό, από τη στιγμή που το Σαχ Ντενίζ 2 έχει δεσμεύσει τις ποσότητές του για τον ΤΑΡ, μετά τη γνωστή απόφαση του 2013. Και, φυσικά, η Βουλγαρία επείγεται για νέες πηγές αερίου ως το τέλος της δεκαετίας, τις οποίες δεν φαίνεται να μπορεί να παρέχει σε ικανοποιητικό βαθμό το Αζερμπαϊτζάν. Πάντως, το βουλγαρικό ενδιαφέρον για συνεργασία με το Αζερμπαϊτζάν φάνηκε ξανά μόλις την 1^η Σεπτεμβρίου, με το «πακέτο ενεργειακής συνεργασίας» που πρότεινε ο Βούλγαρος πρέσβης στο Μπακού. Σύμφωνα με το αζερικό πρακτορείο ειδήσεων Trend, η Βουλγαρία προτείνει στο Αζερμπαϊτζάν τη συμμετοχή στην κατασκευή πρατηρίων, αποθηκών αερίου και διυλιστηρίων πετρελαίου, ενώ όπως δήλωσε ο Βούλγαρος πρέσβης, η χώρα του «ενδιαφέρεται για την αγορά αζερικού πετρελαίου και τα κυβερνητικά σχέδια κάνουν λόγο για 1 bcm ετησίως», ενώ πρόσθεσε πως η συγκεκριμένη ποσότητα θα μπορούσε να αυξηθεί στο μέλλον.

Ο ενεργειακός πανικός της Βουλγαρίας, τέλος, την οδήγησε, την περασμένη άνοιξη, να προτείνει στο Ιράν να υποστηρίξει με δικές του ποσότητες αερίου την αναβίωση του Nabucco. Κι αυτό, μολονότι όχι μόνο δεν έχουν αρθεί ακόμη οι διεθνείς κυρώσεις σε βάρος της Τεχεράνης, αλλά είναι γνωστό πως το Ιράν θα αργήσει για αρκετά χρόνια να αναπτύξει σοβαρές εξαγωγικές υποδομές, ώστε – μετά, βέβαια, την οριστική άρση των κυρώσεων – να μπορεί να προμηθεύσει την Ευρώπη με αέριο. Κι όπως είπαμε, η Βουλγαρία επείγεται …

Πάντως, πρέπει να παραδεχθούμε πως υπάρχει μία περίεργη ομοιότητα στη συμπεριφορά της κυβέρνησης Μπορίσωφ και της προηγούμενης ελληνικής κυβέρνησης του κ. Τσίπρα. Αμφότερες επιχείρησαν να αλλάξουν «ενεργειακό στρατόπεδο» - η μία εναρμονιζόμενη με το γεωστρατηγικό της προσανατολισμό και η άλλη κάνοντας άνοιγμα προς τη Ρωσία που θεωρήθηκε προκλητική διαφοροποίηση από την πλευρά των ΗΠΑ. Επίσης, κατά περίεργη σύμπτωση, αμφότερες απευθύνθηκαν προς το – ακόμη, έστω τυπικά, διεθνώς απομονωμένο – Ιράν. Και αν η Ελλάδα διαθέτει το πλεονέκτημα πως υπάρχουν είτε ολοκληρωμένες είτε σχεδιαζόμενες επαρκείς υποδομές (σταθμοί LNG, ΤΑΡ, διασυνδέσεις), που αντισταθμίζουν την αβεβαιότητα που φαίνεται πως υπάρχει για τον Turkish Stream, στην περίπτωση της Βουλγαρίας υπάρχει απλά η ελπίδα πως η Ουάσιγκτων θα σπεύσει να διασφαλίσει ενεργειακά τη Σόφια ώστε να μην ξαναδελεαστεί από τα «θέλγητρα» της Μόσχας …

Το δίδαγμα, πάντως, και από την ελληνική και από τη βουλγαρική περίπτωση, είναι πως, και στην ενεργειακή στρατηγική, είτε πρόκειται να διαφοροποιηθείς είτε πρόκειται να εναρμονιστείς με τους ισχυρούς «συμπαίκτες» σου, απαραίτητο είναι να έχεις λάβει τα κατάλληλα ανταλλάγματα και να έχεις προνοήσει για τις δέουσες διασφαλίσεις. Σε αντίθετη περίπτωση, καταβάλλεσαι από ενεργειακό πανικό …