Τι Προσδοκά ο Ενεργειακός Τομέας το 2015

Μια μακρά μεταβατική περίοδο διέρχεται ο ενεργειακός τομέας με τους στόχους του 21^ου αιώνα, καθώς η Ευρώπη χρειάζεται ένα σύγχρονο και βιώσιμο ενεργειακό σύστημα με ανταγωνιστικότητα και ασφάλεια εφοδιασμού. Οι διεθνείς εξελίξεις κατά τον χρόνο που πέρασε και η γεωπολιτική αστάθεια στην περιφέρεια της ΝΑ Ευρώπης επανέφεραν έντονα το πρόβλημα της ασφάλειας ενεργειακού εφοδιασμού στην αντιμετώπιση του οποίου μπορεί να συμβάλλει η Ελλάς με την γεωστρατηγική της θέση. Η χώρα χρειάζεται εξωστρέφεια και συμμετοχή στο Ευρωπαϊκό και διεθνές γίγνεσθαι, αντιμετωπίζοντας παράλληλα την οικονομική και κοινωνική συγκυρία μακράν από πολιτική αστάθεια και αδράνεια. Η έντονη πτώση των τιμών πετρελαίου που αφήνει το 2014, η οποία θα μεταφερθεί με χρονική υστέρηση και στο φυσικό αέριο, φαίνεται ότι θα διατηρηθεί κατά το 2015 με σημαντικές επιπτώσεις όχι μόνο στην οικονομία, ενώ γνωστά και πιθανά κοιτάσματα υδρογονανθράκων στην Ανατολική Μεσόγειο εισέρχονται στη φάση εντατικών ερευνών και αξιοποίησης.

Η ακριβή ηλεκτρική ενέργεια του περασμένου χρόνου μεταφέρεται στον καινούργιο χρόνο με ό,τι αυτό συνεπάγεται, αλλά ακόμη εκκρεμότητες προηγούμενων χρόνων και καυτά προβλήματα του ενεργειακού τομέα από αδράνεια και ατολμία μετατίθενται για επίλυση στο μέλλον με δυσμενείς συνέπειες στην οικονομία και την κοινωνία.

Η είσοδος του νέου έτους 2015 προσφέρεται για στόχους και επιδιώξεις που ανταποκρίνονται στις προσδοκίες της επιχειρηματικής κοινότητας και της κοινωνίας για ένα καλύτερο μέλλον με ανταγωνιστική οικονομία, ώστε να συγκεντρώσουν τις συντονισμένες προσπάθειες όλων για την επιτυχία τους.

Οι έρευνες υδρογονανθράκων ( upstream ) σε στεριά και θάλασσα, μια μακρόχρονη και πολύπλοκη διαδικασία με σύγχρονες τεχνολογίες και κανόνες, θα πρέπει να αποτελέσουν μια καλύτερη συνέχεια του περασμένου χρόνου με σταθερή πολιτική βούληση και συνέπεια, για να οδηγήσουν στην ανάπτυξη.

Στη διάρκεια του νέου έτους, εργασίες σε διάφορες φάσεις ερευνών και γεωτρήσεων αναμένεται να αναπτυχθούν σε τέσσερεις ελπιδοφόρες περιοχές Καβάλας, Ιωαννίνων, Πατραϊκού και Κατάκολου, σύμφωνα με τις σχετικές συμβάσεις. Μετά από αιτήματα έρευνας σε χερσαίες περιοχές και την σχετική προκήρυξη αναμένεται η υποβολή προσφορών στις 6 Φεβρουαρίου 2015 και εν συνεχεία αξιολόγηση ώστε περί το τέλος του χρόνου να γίνουν οι συμβάσεις.

Για την ανάθεση ερευνών στα 20 τμήματα των θαλάσσιων περιοχών Ιονίου και νότια της Κρήτης αναμένονται οι προσφορές στις 14 Μαΐου 2015 σύμφωνα με την προκήρυξη για να ακολουθήσει η αξιολόγηση μέχρι το τέλος του έτους και εν συνεχεία οι αναθέσεις. Προς τούτο θα πρέπει να στελεχωθεί η ΔΕΥ με το κατάλληλο προσωπικό για να ανταποκριθεί με συνέπεια και ευελιξία σε αυτήν την δύσκολη και απαιτητική εργασία, αλλά και κατόπιν στη διαχείριση των συμβάσεων και παρακολούθηση των εργασιών.

Ενδεχομένως, η μεγάλη πτώση των τιμών πετρελαίου να επηρεάσει μερικές εταιρείες για συμμετοχή στο διαγωνισμό σε υποθαλάσσιες περιοχές υψηλού κόστους, εκτιμάται όμως ότι τελικά η συμμετοχή θα είναι ικανοποιητική προσβλέποντας στο μέλλον.

Στο χώρο της διύλισης ( downstream ) η Ελλάς διαθέτει μονάδες με σύγχρονες τεχνολογίες που μπορούν να ανταποκριθούν στις ανάγκες της εγχώριας αγοράς και στις προκλήσεις του ανταγωνισμού στις διεθνείς αγορές. Στην εσωτερική αγορά η ολοκλήρωση και λειτουργία του συστήματος ελέγχου εμπορίας πετρελαιοειδών μετατίθεται κάθε φορά για τον επόμενο χρόνο. Στο νέο χρόνο τελικά το σύστημα θα πρέπει να τεθεί σε πλήρη λειτουργία, εξασφαλίζοντας διαφάνεια και ανταγωνισμό με τα αναμενόμενα οφέλη στην οικονομία και την κοινωνία.

Το φυσικό αέριο εξακολουθεί να είναι ακριβότερο στην Ελλάδα σε σύγκριση με τις άλλες χώρες της ΕΕ, σημειώνοντας ότι στη γειτονική Ιταλία παρατηρούνται τιμές έως 30% χαμηλότερες. Στο νέο χρόνο αναμένεται μείωση της τιμής του φυσικού αερίου αφού ακολουθεί με χρονική υστέρηση την τιμή του πετρελαίου. Πρωτοβουλίες και πολιτική επέκτασης της χρήσης φυσικού αερίου κρίνονται αναγκαία τόσο εντός των ήδη υπαρχόντων ΕΠΑ όσο και σε άλλες περιοχές της χώρας, ενώ αναμένεται και το άνοιγμα της εσωτερικής αγοράς. Εκκρεμεί ακόμη η ολοκλήρωση της πώλησης του 66% της ΔΕΣΦΑ, η οποία θα ξεκαθαρίσει στο πρώτο εξάμηνο του νέου χρόνου.

Η κατασκευή του ΤΑΡ προβλέπεται να αρχίσει εντός του 2015, ενώ υπάρχουν πρωτοβουλίες από την Ελληνική πλευρά για προώθηση του αγωγού Βορρά-Νότου ( Vertical Corridor) με διασυνοριακές διασυνδέσεις, καθώς και της μελέτης του υποθαλάσσιου αγωγού East- Med που θα συνδέει την Κύπρο με την Ελλάδα. Μια πρόσφατη μελέτη του ΙΕΝΕ ανέδειξε τις ευοίωνες προοπτικές για τη δημιουργία Ελληνικού Gas Trading Hub και ενεργειακού χρηματιστηρίου που θα συμβάλλουν στον ανταγωνισμό και προσιτές τιμές. Προς τούτο χρειάζεται πλέγμα αγωγών και διασυνδέσεις, περισσότεροι προμηθευτές, καθώς και αποθήκευση, για τα οποία μια συνεπής πολιτική στα επόμενα χρόνια είναι αναγκαία. Εντός του έτους θα χρειασθεί πολιτική πρωτοβουλία για την απεμπλοκή και δημιουργία υπόγειας δεξαμενής αποθήκευσης φυσικού αερίου στη Νότια Καβάλα, ένα πολύ σημαντικό έργο που είναι σε αναμονή τα τελευταία χρόνια.

Το ηλεκτρικό σύστημα και η αγορά είναι σε μια δυναμική κατάσταση μετασχηματισμού, έχοντας μακρύ δρόμο προς τα ευέλικτα δίκτυα του 21^ου αιώνα με πλήθος παραγωγών και μεγάλη διείσδυση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Ένα όραμα για καθαρή ηλεκτρική ενέργεια με απαιτήσεις που έρχεται από το μέλλον, υψηλή ποιότητα υπηρεσιών και αξιοπιστία με χαμηλό κόστος σε μακροπρόθεσμη βάση. Προς τούτο χρειάζονται εξειδικευμένες μελέτες, χρόνος και σύνεση, καινοτομίες και υψηλές επενδύσεις, αποφεύγοντας βιαστικές ενέργειες και υπερβολικούς στόχους, ενώ οι Διαχειριστές δικτύων καλούνται να ανταποκριθούν στις νέες προκλήσεις και στις ραγδαίες αλλαγές. Εξ άλλου, το ρυθμιστικό πλαίσιο πρέπει να συνάδει με τους ρυθμούς των νέων τεχνολογικών εξελίξεων στη λειτουργία και διαχείριση δικτύων ως φυσικών μονοπωλίων, ειδάλλως απαξιώνεται η περιουσία τους καθιστώντας προβληματική την επιβίωσή τους με όλες τις συνέπειες. Οι τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών ( ICT) που αναπτύχθηκαν χάρις στην ηλεκτρική ενέργεια, επιστρέφουν στο ηλεκτρικό σύστημα με πολύτιμες υπηρεσίες στην παραγωγή και στη λειτουργία και διαχείριση των δικτύων (ΑΠΕ, microgrids, smart grids, storage).

Η λειτουργία της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας με διαφάνεια και ανταγωνισμό προς όφελος των καταναλωτών και της οικονομίας θα βασισθεί σε ένα σύγχρονο ρυθμιστικό πλαίσιο ανταποκρινόμενο στις εξελίξεις, σύμφωνα με τις Οδηγίες και την Ευρωπαϊκή πρακτική υπό την εποπτεία της ανεξάρτητης Ρυθμιστικής Αρχής. Μετά από μακρά περίοδο ατολμίας, λαθών και παραλείψεων, στο νέο χρόνο αναμένεται η άρση των στρεβλώσεων της αγοράς και η μετάβαση στην ενιαία Ευρωπαϊκή αγορά σε συνδυασμό με την ολοκλήρωση των ιδιωτικοποιήσεων που έχουν δρομολογηθεί ενισχύοντας τον ανταγωνισμό, καθώς επίσης και στη θεσμοθέτηση και λειτουργία του Ελληνικού Χρηματιστηρίου Ενέργειας.

Ο ρυθμός διείσδυσης των ΑΠΕ στο ηλεκτρικό σύστημα διατηρήθηκε χαμηλά τον περασμένο χρόνο και χρειάζεται μια καλύτερη συνέχεια στον καινούργιο χρόνο με όραμα και στόχους, αλλά και ανάληψη πρωτοβουλιών από την πολιτική ηγεσία. Προς τούτο, απαιτείται άρση των εμποδίων σχετικών με την πολυνομία και γραφειοκρατία αδειοδότησης των έργων και στην πρόσβαση-σύνδεση στο δίκτυο, τα οποία θα μειώσουν κόστος και χρόνο, ενώ χρειάζονται πρωτοβουλίες για χρηματοδότηση των επενδύσεων με λογικό κόστος και άλλα κίνητρα. Καθώς οι επενδύσεις στις ΑΠΕ έχουν έντονο αναπτυξιακό και κοινωνικό χαρακτήρα προς ένα ελπιδοφόρο μέλλον οι προσπάθειες στον καινούργιο χρόνο πρέπει να στραφούν προς τη μελέτη και σωστή σχεδίαση του προγράμματος σε συνδυασμό και με άλλα μέτρα για μια ανταγωνιστική οικονομία και κοινωνική ευημερία μακροπρόθεσμα.

Το έργο των Διαχειριστών δικτύου και ιδιαίτερα αυτού της διανομής, είναι κρίσιμο ώστε να αντιμετωπισθεί επιτυχώς η αυξανόμενη διείσδυση των ΑΠΕ αξιοποιώντας ιδέες και καινοτόμες τεχνολογίες του 21^ου αιώνα. Επομένως, αναγκαία η κατάργηση του όρου “κορεσμένο δίκτυο” που κατέστη δια νόμου εργαλείο στα χέρια του διαχειριστή για περιορισμό των ΑΠΕ στο ελάχιστο υπονομεύοντας το μέλλον του ηλεκτρικού τομέα, αντί των αναγκαίων μέτρων για μεγαλύτερη διείσδυση στο δίκτυο με προτεραιότητα τα νησιά.

Αναγκαία επίσης στον καινούργιο χρόνο είναι η δημιουργία και οργάνωση τμημάτων έρευνας ( R& D) στη δομή των Διαχειριστών δικτύου με νέους μηχανικούς και νέες ιδέες για την επιτυχή μετάβαση στα δίκτυα του 21^ου αιώνα, αυξάνοντας την εγχώρια προστιθέμενη αξία των επενδύσεων. Αναμφίβολα, καθώς οι Διαχειριστές δικτύου αποτελούν φυσικά μονοπώλια, πρωτοβουλίες για αναδιοργάνωση και εκπαίδευση με εφαρμογές καινοτόμων τεχνολογιών θα περιορίσουν τις υψηλές σήμερα χρεώσεις χρήσης δικτύων που επιβαρύνουν τους καταναλωτές, σημειώνοντας ακόμη ότι τα ηλεκτρικά δίκτυα της χώρας είναι υψηλών προδιαγραφών και σχετικώς καινούργια σε σχέση με άλλες χώρες-μέλη της ΕΕ και τις ΗΠΑ.

Τίθεται σε ισχύ τον καινούργιο χρόνο η υπουργική απόφαση για τον μηχανισμό “ net - metering ” σχετικά με τις εφαρμογές φωτοβολταϊκών, παραλείποντας τις μικρές ανεμογεννήτριες και με ερωτήματα για το υψηλό κόστος σύνδεσης στο δίκτυο και την συνήθη άσκοπη γραφειοκρατία και περιορισμούς, οπότε οι προσπάθειες πρέπει να συνεχισθούν για ένα πλήρες, λειτουργικό και αποδοτικό θεσμικό πλαίσιο.

Πρωτοβουλίες πρέπει να αναπτυχθούν για τη μείωση ενεργειακού κόστους και τιμών ηλεκτρικής ενέργειας με την αναθεώρηση της υψηλής φορολογίας και τον δραστικό περιορισμό των ΥΚΩ. Η πρώτη φάση της διασύνδεσης μερικών νησιών των Κυκλάδων με το σύστημα επιτέλους βρίσκεται υπό κατασκευή μετά από προσπάθειες που συμπληρώνουν τρεις δεκαετίες. Η διασύνδεση της Κρήτης αποτελεί πρώτη προτεραιότητα και καθώς το έργο είναι από τα δυσκολότερα και ακριβότερα στο είδος του διεθνώς, προτείνεται και πάλι η άμεση ανάθεση μελέτης και επίβλεψης κατασκευής σε έμπειρο τεχνικό σύμβουλο για την επιτυχή και έγκαιρη υλοποίησή του, όπως επίσης και για τη διασύνδεση του συνόλου των Κυκλάδων, ενώ στα λοιπά νησιά επιβάλλεται η μεγάλη διείσδυση των ΑΠΕ. Δύο ακόμη σημαντικές νέες υποθαλάσσιες διασυνδέσεις, δυτικά με Ιταλία και ανατολικά με Κύπρο, πρέπει να αρχίσουν να μελετώνται για μια πιο διασυνδεδεμένη Ευρώπη και αξιοποίηση των ΑΠΕ με ενιαία αγορά ηλεκτρικής ενέργειας.

Τον περασμένο χρόνο αναπτύχθηκαν σημαντικές πρωτοβουλίες και προγράμματα για την ενεργειακή αποδοτικότητα και εξοικονόμηση ενέργειας στον κτηριακό τομέα και αυτό θα συνεχισθεί και στον καινούργιο χρόνο επεκτείνοντας τις δράσεις στα δημόσια κτήρια, καθώς η νέα Οδηγία θα περάσει στο εθνικό δίκαιο. Η χώρα έχει υψηλό δυναμικό εφαρμογών εξοικονόμησης ενέργειας μαζί με συμπαραγωγή θερμότητας και ηλεκτρικής ενέργειας υψηλής απόδοσης τόσο στα κτήρια και στον τριτογενή τομέα όσο και στη βιομηχανία, με μεγάλα οφέλη και για μακρό χρονικό ορίζοντα. Οι μεγάλες προκλήσεις προέρχονται από τις εφαρμογές των πλέον σύγχρονων και αποδοτικών ενεργειακών τεχνολογιών με τη διείσδυση των ICT, χρειάζονται όμως στον καινούργιο χρόνο να καθιερωθούν απλές διαδικασίες και νέα χρηματοδοτικά εργαλεία στην αγορά, όπως και απλό σύστημα καταγραφής και αξιολόγησης των δράσεων. Πρέπει να σημειωθεί ότι οι επενδύσεις στην ενεργειακή αποδοτικότητα είναι πολύ ελκυστικές αφού έχουν πολύ χαμηλότερο κόστος από την αντίστοιχη παραγωγή και χρήση ενέργειας με μεγάλα οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά οφέλη, οπότε αποτελούν μέγιστη προτεραιότητα με φιλόδοξους στόχους.

Μεγάλη πρόκληση για τη χώρα, όπου χρειάζονται στόχοι και μέτρα στον καινούργιο χρόνο, είναι η προώθηση ευρείας έκτασης εφαρμογών ΑΠΕ σε μη ηλεκτρικές χρήσεις για παραγωγή και χρήση θερμότητας/ψύξης οι οποίες είναι πολύ ελκυστικές για τα κτήρια, τη βιομηχανία και τη γεωργία, αφού δεν απαιτούν υψηλές επενδύσεις, έχουν μεγάλη εγχώρια προστιθέμενη αξία και προσφέρουν απασχόληση.

Η ανακύκλωση και ενεργειακή αξιοποίηση των αστικών απορριμμάτων έχει πολύ δρόμο να διανύσει ακόμη με τις αναγκαίες νομοθετικές ρυθμίσεις και αποφάσεις, ενώ τα απαραίτητα έργα προωθούνται με πολύ αργούς ρυθμούς. Καθώς οι περιβαλλοντικές, κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις είναι πολύ δυσμενείς, στον καινούργιο χρόνο επιβάλλεται να αρχίσει η υλοποίηση των σχετικών έργων με εφαρμογή των πλέον σύγχρονων τεχνολογιών.

Η χώρα γενικά στερείται οράματος και σωστού σχεδιασμού μιας μακροχρόνιας εθνικής ενεργειακής στρατηγικής με στόχους, ενώ γίνονται αγωνιώδεις προσπάθειες ασθμαίνοντας για τη συμμόρφωση προς τις Οδηγίες της ΕΕ, με αποτέλεσμα τόσο το θεσμικό και ρυθμιστικό πλαίσιο όσο και οι σχετικές επενδύσεις να επηρεάζουν την ανταγωνιστικότητα του ενεργειακού τομέα με επιπτώσεις στην οικονομία και κοινωνική ευημερία. Επιπλέον, ο ενεργειακός τομέας με τις τεχνολογικές, οικονομικές και γεωστρατηγικές παραμέτρους εξελίσσεται και καθίσταται ολοένα και πιο περίπλοκος. Επομένως, καθίσταται επιτακτική η ανάγκη για κατάλληλες μεταρρυθμίσεις στον τρόπο λήψης αποφάσεων και νομοθετείν προς ένα ελπιδοφόρο μέλλον, αντί των πρόχειρων και βιαστικών τροποποιήσεων επί των τροποποιήσεων λάθος νόμων και αποφάσεων, χωρίς να διερευνώνται και να εκτιμώνται οι επιπτώσεις στην οικονομία και την κοινωνία.

Η πολυνομία και η γραφειοκρατία σε συνδυασμό και με επιπόλαιες παρεμβάσεις στην αγορά δεν συμβάλλουν σε ένα φιλικό επενδυτικό περιβάλλον ελκυστικό και σταθερό για εγχώριους και ξένους επενδυτές οι οποίοι στοχεύουν προς το μέλλον. Προς τούτο απαιτείται αλλαγή νοοτροπίας και όπως γίνεται σε πολλές χώρες της ΕΕ, οι σχετικές αποφάσεις και τα νομοσχέδια να συντάσσονται από εξειδικευμένα Ινστιτούτα και εμπειρογνώμονες με πληρότητα έτοιμα για εφαρμογή ερμηνεύοντας την πολιτική βούληση και τους στόχους της κυβέρνησης, καθώς θα συνοδεύονται και με εκτίμηση των άμεσων και μακροπρόθεσμων επιπτώσεων στην οικονομία και την κοινωνία. Όταν στην Ευρώπη αναπτύσσονται πρωτοβουλίες και πολιτικές σαν το “ Enegiewende” στη Γερμανία ή το “ Electricity Market Reform” στη Μεγάλη Βρετανία η Ελλάς δεν μπορεί να μένει σε παρωχημένες νοοτροπίες του περασμένου αιώνα.

Η είσοδος του καινούργιου χρόνου δημιουργεί προσδοκίες για ένα καλύτερο μέλλον. Μαζί με τις καθιερωμένες ευχές εκφράζουμε και την ελπίδα για τις αναγκαίες δράσεις και πρωτοβουλίες στις ανωτέρω επισημάνσεις και μεταρρυθμίσεις στη διάρκεια του καινούργιου χρόνου, τις οποίες θα στηρίξει η νέα πολιτική ηγεσία που θα προκύψει από τις εκλογές, για έναν ενεργειακό τομέα που ανταποκρίνεται στις νέες προκλήσεις προς ένα καλύτερο μέλλον.