Πρόκειται για την πρόσφατη εξαγγελία του πρωθυπουργού, η οποία, όπως μας πληροφορούν ακαδημαϊκοί κύκλοι, αντιμετωπίζεται θετικά από τους «ερευνητές». Παράλληλα, το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης έδωσε στοιχεία βάσει των οποίων έχει υπάρξει αύξηση των κρατικών δαπανών σε έρευνα και ανάπτυξη κατά 25% για την περίοδο 2020-2022 σε σύγκριση με το 2017-2019 (€3.5 δις και € 2.6 δις αντίστοιχες δαπάνες) ενώ και οι επιχειρήσεις επένδυσαν σαφώς περισσότερα στην έρευνα το τελευταίο διάστημα (€ 2.8 δις στην τριετία 2017-2019 και € 3.2 δις την περίοδο 2020-2022)
Τα ανωτέρω στοιχεία ενισχύουν το επιχείρημα της κυβέρνησης ότι από τότε που ανέλαβε την πρωθυπουργία ο Κυριάκος Μητσοτάκης έχει υπάρξει σταθερή στήριξη της έρευνας και της καινοτομίας ως «επένδυση και προϋπόθεση για την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη της χώρας» Σκοπός της κυβερνητικής επιτροπής (ακόμα ένα γραφειοκρατικό γρανάζι) είναι «να θέσει τέρμα στον πολυκερματισμό των αρμοδιοτήτων μεταξύ των διαφόρων φορέων και υπουργείων που εμπλέκονται στην έρευνα στην Ελλάδα. Επιπλέον, στόχος της επιτροπής είναι η διαμόρφωση ενιαίου ερευνητικού χώρου, με σταθερή χρηματοδότηση μέσω του κρατικού προϋπολογισμού, μείωση της γραφειοκρατίας, καλό συντονισμό και αξιοκρατικά κριτήρια».
Και ενώ δεν έχουμε λόγο να αμφιβάλλουμε για τις καλές προθέσεις της κυβέρνησης στον χώρο της έρευνας, οι ανωτέρω εξαγγελίες και συναντήσεις «κορυφής» με τον πρωθυπουργό στου Μαξίμου δεν πείθουν κανένα. Ειδικά τους ερευνητές που έχουν διαρκώς να αντιμετωπίσουν μύρια όσα γραφειοκρατικά εμπόδια και ένα σύστημα αξιολόγησης που μόνο σε τριτοκοσμικές χώρες υφίσταται. Σε αντίθεση με τις βαρύγδουπες εξαγγελίες της κυβέρνησης, στους κόλπους της ερευνητικής κοινότητας επικρατεί τεράστια απογοήτευση και αγανάκτηση για τον κυβερνητικό εμπαιγμό και την ουσιαστική εγκατάλειψη της έρευνας ως βασικού άξονα της τεχνολογικής ανάπτυξης και εκσυγχρονισμού της χώρας.
Εξάλλου, η παντελής αδυναμία της κυβέρνησης να ανταποκριθεί στο αίτημα για διοικητική και χρηματοδοτική μεταρρύθμιση στην έρευνα οδήγησε στην παραίτηση του προέδρου του Εθνικού Συμβουλίου Έρευνα και Τεχνολογίας και Καινοτομίας (ΕΣΕΤΕΚ), Καθηγητή Σπύρου Αρταβάνη-Τσάκωνα και άλλων δύο μελών του Συμβουλίου (Ιανουάριος 2025). Είχε προηγηθεί η παραίτηση τον Αύγουστο 2020 του προηγούμενου Προέδρου του ΕΣΕΤΕΚ, διακεκριμένου καθηγητή γενετικής Μανώλη Δερμιτζάκη. Κάτι που δείχνει τις τραγικές παθογένειες του όλου συστήματος και την αδιαφορία της κυβέρνησης να ασχοληθεί σοβαρά με ένα τομέα όπου η Ελλάδα, και οι Έλληνες ερευνητές, έχουν να επιδείξουν πρωτοπορία και διακρίσεις.
Παρά το γεγονός ότι η χώρα μας διαθέτει ένα τεράστιο ερευνητικό δυναμικό, εάν υπολογίσουμε και όλους τους Έλληνες ερευνητές και ακαδημαϊκούς που εργάζονται στο εξωτερικό, η σημερινή αλλά και όλες οι προηγούμενες κυβερνήσεις των τελευταίων 35 ετών αποδείχτηκαν ανεπαρκείς στο να διατυπώσουν στρατηγική και όραμα. Μοναδική, ίσως, φωτεινή εξαίρεση η πρώτη κυβέρνηση Ανδρέα Παπανδρέου με την ίδρυση υπουργείου Έρευνας και Τεχνολογίας υπό τον Καθηγητή Γιώργο Λιάνη. Τότε υπήρξε πραγματική επανάσταση με την διατύπωση σαφούς στρατηγικής, την θέσπιση στόχων και αξιοποίηση όλων των δυνατοτήτων που προσέφερε ο κρατικός μηχανισμός για ενίσχυση του ερευνητικού έργου. Και ας μην ξεχνάμε ότι επί ημερών Γιώργου Λιάνη θεμελιώθηκε το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ) στο Ηράκλειο Κρήτης, που σήμερα μεγαλουργεί και αποτελεί φωτεινή εξαίρεση στο ελληνικό ερευνητικό οικοσύστημα μαζί με το ΑΠΘ, το ΕΜΠ και το Πανεπιστήμιο Πατρών.
Στον εξαιρετικά περιορισμένο χώρο ενός Σχολίου δεν μπορούμε να υποδείξουμε πως θα πρέπει να οργανωθεί η έρευνα στην Ελλάδα. Αυτό, όμως, που οφείλουμε να παρατηρήσουμε μετά λόγου γνώσεως είναι ότι ο τομέας της έρευνας δεν μπορεί να υπόκειται στην διοικητική πυραμίδα του υπουργείου Παιδείας και Θρησκευτικών, η δομή και αποστολή του οποίου εξυπηρετούν τελείως διαφορετικές ανάγκες. Με τον τομέα της έρευνας να αποτελεί πυλώνα για την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη του τόπου και άμεσα σχετιζόμενο με την βιομηχανία και το επιχειρείν, είναι σαφές ότι θα πρέπει να υπάρξει τελείως διαφορετική προσέγγιση.
Η Ελλάδα έχει κάθε λόγο να προάγει την έρευνα και την καινοτομία αναδεικνύοντάς την σε τομέα εθνικής προτεραιότητας, έχοντας την δυνατότητα να προσελκύσει στο εύκρατο κλίμα της διεθνές ενδιαφέρον και επενδύσεις. Όμως, αυτό δεν μπορεί να γίνει μέσα από ξεπερασμένες διοικητικές δομές και την εμπλοκή υπουργείων και εν γένει της κρατικής γραφειοκρατίας. Χρειάζεται να σκεφτούμε και να οργανωθούμε εκτός πλαισίου (out of the box), υιοθετώντας ένα ευέλικτο και δημιουργικό τρόπο ώστε να αποκομίσουμε τα μέγιστα δυνατά οφέλη, σε μια περίοδο, μάλιστα, όπου διεθνώς διακινούνται τρισεκατομμύρια δολάρια για επενδύσεις στην καινοτομία και η έρευνα δεν γνωρίζει γεωγραφικούς περιορισμούς.